درخت کریسمس از کجا آمده؟

وقتی از خودمان می‌پرسیم «درخت کریسمس از کجا آمده؟» در واقع به دنبال ردیابی یکی از کهن‌ترین نمادهای زمستان هستیم؛ نمادی که قرن‌ها پیش، حتی قبل از شکل‌گیری مسیحیت، مهمان جشن‌های زمستانی در فرهنگ‌های گوناگون بوده است. از مصریان باستان تا رومیان و از وایکینگ‌ها تا آلمانی‌ها، همه به درختان همیشه‌سبز به چشم نشانه‌ای از امید، نور و تداوم زندگی در دلِ فصل سرد نگاه می‌کردند. در این مقاله، تاریخچه این سنت را قدم‌به‌قدم مرور می‌کنیم تا ببینیم چگونه یک شاخه‌ سبز ساده، مسیر طولانی خود را طی کرده و امروز به محبوب‌ترین نماد کریسمس در سراسر جهان تبدیل شده است.

اگر شما هم دوست دارید حال‌وهوای کریسمس را از نزدیک تجربه کنید، می‌توانید در همین حین جست‌وجوی بلیط هواپیما یا تور را آغاز کنید و مقصد زمستانی دلخواهتان را انتخاب کنید.

تاریخچه درخت کریسمس

برای بسیاری، جشن کریسمس بدون یک صنوبر همیشه سبز زیبا در اتاق نشیمن که با زیور آلات درخشان و هدایای پیچیده تزئین شده، غیرممکن است. اما تاریخچه درخت کریسمس به کجا بر می گردد؟!

مصریان باستان در کنار درخت کریسمس

خیلی وقت پیش، حتی قبل از ظهور مسیح، گیاهانی که در تمام سال سبز می‌ماندند و زرد نمی‌شدند (درختان همیشه‌سبز) معنای خاصی از ابدیت زندگی داشتند. همان‌طور که امروزه مردم در فصل جشن خانه‌های خود را با درختان کاج و صنوبر تزئین می‌کنند، مردمان باستان نیز شاخه‌های همیشه‌سبز را بر در و پنجره‌های خود آویزان می‌کردند. بسیاری از پژوهشگران هنگام بررسی اینکه درخت کریسمس از کجا آمده؟ به همین باورهای باستانی اشاره می‌کنند؛ باوری که می‌گفت گیاهان همیشه‌سبز جادوگران، ارواح شیطانی و بیماری را از خود دور می‌کنند.

مصری‌ها نیز از این سنت دور نبودند. در واقع مصریان باستان، معابد اختصاص داده‌شده به «را»، خدای خورشید، را با نخل سبز در زمستان (اول دی، بلندترین شب سال) تزئین می‌کردند. شاید درخت کریسمس آن‌ها به شکل امروزی نبوده، اما آن‌ها نیز نوعی درخت زمستانی در جشن‌هایشان داشتند؛ نمادی که برایشان نشانه بازگشت قدرت خورشید و روشنایی بود.

از وایکینگ‌ها تا رومیان؛ رشد یک سنت مشترک

 در شمال اروپا، یک سری از قبایل(سلت ها)، معابد خود را با شاخه های همیشه سبز تزئین می کردند که نشان دهنده زندگی ابدی است. پیشتر در شمال نیز، وایکینگ ها فکر می کردند که گیاهان همیشه سبز گیاهان بالدر، خدای نور و صلح هستند. مچنین رومیان باستان انقلاب زمستانی را با جشنی به نام Saturnalia که به افتخار زحل، خدای کشاورزی برپا می‌کردند، جشن می‌گرفتند و مانند سلت‌ها، خانه‌ها و معابد خود را با شاخه‌های همیشه سبز تزئین می‌کردند. شایان ذکر است که ساتورنالیا مهمترین جشن در زندگی رومیان بود. این یک جشن یک هفته‌ای غیرقانونی بود که بین 17 تا 25 دسامبر برگزار شد و در آن هیچ‌کس نمی‌توانست به دلیل مجروح کردن یا کشتن مردم، تجاوز جنسی، دزدی – هر چیزی که معمولاً خلاف قانون است – تحت پیگرد قانونی قرار گیرد. اگرچه بسیاری از مردم با سوء استفاده از این جشن، قانون شکنی کردند، اما این جشن زمستانی رومیان می تواند زمانی برای مهربانی باشد.

همچنین اگر کنجکاوید بدانید کریسمس در کدام شهرهای جهان حال‌وهوای خاص‌تری دارد، مقاله بهترین جاهای دنیا برای سفر در کریسمس می‌تواند راهنمای خوبی باشد.

آغاز رسمی سنت درخت کریسمس؛ آلمان قرن شانزدهم

در حالی که بسیاری از فرهنگ‌های باستانی از گیاهان همیشه‌سبز در زمان کریسمس استفاده می‌کردند، سوابق تاریخی نشان می‌دهد که سنت درخت کریسمس در قرن شانزدهم توسط آلمانی‌ها آغاز شد؛ زمانی که درختان صنوبر را در داخل خانه‌های خود تزئین می‌کردند. اینجا دقیقاً همان نقطه‌ای است که تاریخ‌دانان هنگام پاسخ به پرسش «درخت کریسمس از کجا آمده؟» به آن اشاره می‌کنند. در برخی از فرقه‌های مسیحی، آدم و حوا مقدس شمرده می‌شدند و مردم شب کریسمس را به نام آن‌ها جشن می‌گرفتند.

در طول قرن شانزدهم، اواخر قرون وسطی، دیدن نمایشنامه‌های عظیمی که در فضای باز در روز آدم و حوا اجرا می‌شدند، که داستان خلقت را روایت می‌کرد، کم نبود. اما روحانیون مسیحی  این اعمال را از زندگی عمومی منع کردند و آنها را اعمال بت پرستی تلقی کردند. از این رو، برخی افراد شاخه ها یا درختان همیشه سبز را جمع آوری کردند و مخفیانه به خانه های خود آوردند. این گیاهان همیشه سبز در ابتدا “درختان بهشت” نامیده می شدند و اغلب با اهرام چوبی ساخته شده از شاخه هایی که با طناب به هم چسبیده بودند همراه بودند. بر روی این اهرام، برخی از خانواده ها شمع می بستند و برای هر یک از اعضای خانواده یک شمع روشن می کردند.

اولین کسی که شمع را بر درخت کریسمس گذاشت

برخی می گویند اولین کسی که شمع را بر بالای درخت کریسمس روشن کرد؛ مارتین لوتر بود. افسانه ها حکایت از آن دارند که در اواخر یک شب نزدیک به زمان کریسمس، لوتر در حال قدم زدن به خانه بود. زمانی که او تحت تأثیر زیبایی معصومانه نور ستارگانی قرار گرفت که از میان درختان صنوبر می درخشید. مارتین لوتر که می خواست این تجربه را با خانواده اش به اشتراک بگذارد، یک درخت صنوبر را قطع کرد و به خانه برد. او یک شمع کوچک روی شاخه ها قرار داد تا نماد آسمان کریسمس باشد. آنچه مسلم است این است که تا سال 1605، درختان کریسمس چیزی بود که در آن سال، سوابق تاریخی نشان می‌دهد که ساکنان استراسبورگ درخت‌های صنوبر را در سالن‌ها برپا می‌کردند و گل‌های رز بریده شده از کاغذهای رنگارنگ، سیب، ویفر را به آن آویزان می‌کردند. در آن روزها؛ بسیاری از دولتمردان و اعضای روحانی، استفاده از درخت کریسمس را به عنوان جشن مسیح محکوم کردند. به عنوان مثال، وزیر لوتری، یوهان فون دانهاور، شکایت کرد که این نماد مردم را از درخت همیشه سبز واقعی، یعنی عیسی مسیح دور می کند.

گسترش جهانی درخت کریسمس

در سال 1846، تصویر ملکه ویکتوریا و همسر آلمانی‌اش آلبرت در مجله Illustrated London News منتشر شد؛ جایی که آن‌ها همراه با فرزندانشان کنار یک درخت کریسمس ایستاده بودند. پس از آن، وقتی ملکه ویکتوریا رسم برپا کردن درخت صنوبر و آویختن هدایا را در جشن کریسمس رواج داد، مردم انگلستان به‌سرعت از این سنت پیروی کردند. همین نقطه یکی از پاسخ‌هایی است که تاریخ‌نگاران هنگام توضیح اینکه درخت کریسمس از کجا آمده؟ به آن اشاره می‌کنند.

با این حال، برخی معتقدند اعتبار اصلی این سنت به ملکه شارلوت، همسر پادشاه جورج سوم، برمی‌گردد. او در دسامبر 1800 درخت سرخدار بزرگی را در میانه اتاق پذیرایی لژ ملکه برای مهمانی کودکان اشرافی برپا کرد. این درخت با گلدان، میوه، اسباب‌بازی و شمع‌های مومی تزئین شده بود و چنان چشمگیر بود که از همان زمان داشتن درخت کریسمس به سنتی محبوب تبدیل شد، البته ابتدا فقط میان خانواده‌های ثروتمند انگلیسی.

درخت کریسمس نماد چیست ؟

در مسیحیت، درخت کریسمس نماد تولد و رستاخیز عیسی مسیح است. شاخه ها و درختچه های درخت به عنوان نمادی از جاودانگی در نظر گرفته می شوند. همچنین اعتقاد بر این است که هر تزئینی که برای تزئین درخت کریسمس استفاده می شود دارای اهمیت خاصی است. با این حال، مردم زیور آلات را برای تزئین به انتخاب خود انتخاب می کنند. درخت کریسمس به معنای خانواده، دوستان و جشن است. این درخت ما را به یاد آن بچه کوچکی می اندازند که در درون همه ما زندگی می کند. نماد های درخت کریسمس :

هر تزیین معنی خاصی دارد

مردم بر این عقیده هستند که این ستاره،  حکیمان را از شرق به سمت عیسی مسیح در بیت لحم راهنمایی کرد. ( حتما داستان 3 مردی که زمان حضرت عیسی به آنجا رفتند تا اورا بپرستند را شنیده اید) . همچنین نماد فرشته که به عنوان رویه درخت استفاده می شود؛ یادآور فرشته ای است که تولد مسیح را اعلام کرد.

• تاپرهای درخت کریسمس : زنگ های آویزان در کنار شاخه های درخت نشان دهنده شادی و شادی این روز است.
• چراغ های درخت کریسمس : قرار دادن چراغ ها بر روی درخت به این ایده برمی گردد که عیسی(ع) را به عنوان نور در تاریکی نشان می دهند.
• آب نبات عصایی شکل: ظاهراً آب نبات های عصایی شکل؛ برای ساکت نگه داشتن بچه ها هستند. اما این آبنبات ها که به شکل قلاب چوپانی خم هستند؛ یادآور این موضوع اند که حضرت عیسی “چوپان خوب” است و از مردم محافظت می کند.
• رنگ قرمز و سبز : رنگ قرمز در کریسمس برای نشان دادن خون عیسی هنگام مرگ بر صلیب استفاده می شود و رنگ سبز نشان دهنده نور و زندگی ابدی است. افسانه ای نیز وجود دارد که می گوید وقتی عیسی در پایان زمستان به دنیا آمد، همه درختان در سراسر جهان برف را تکان دادند تا شاخه های سبز جدیدی نمایان شوند.

اگر می‌خواهید در کنار شناخت تاریخچه درخت کریسمس، با بهترین مقصدهای زمستانی هم آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنم مقاله مقاصد سفر خارجی در زمستان را هم بخوانید.

درخت کریسمس در کشورهای مختلف

هر سال مردم در سراسر جهان، درختان همیشه‌سبز را برای کریسمس با زیورآلات تزیین می‌کنند. بسیاری ریشه این کار را به مارتین لوتر و آلمانِ قرن هفدهم نسبت می‌دهند، اما سنت‌های باستانی نشان می‌دهد که تزیین درختان زمستانی خیلی پیش‌تر آغاز شده بود؛ نکته‌ای که هنگام پرسیدن «درخت کریسمس از کجا آمده؟» به آن اشاره می‌شود. حتی امروزه، در بسیاری از کشورها از جشن‌های بزرگ اروپا گرفته تا کریسمس در ایران این سنت به شیوه‌ای ویژه و متناسب با فرهنگ هر جامعه اجرا می‌شود.
امروز این رسم در کشورهای مختلف شکل‌های متفاوتی به خود گرفته است و هر فرهنگ روش خاصی برای تزیین درخت کریسمس دارد.

• چین : مسیحیان در چین اقلیت هستند، به این معنی که درصدی از جمعیتی که دوست دارند درخت کریسمس را تزئین کنند، از هر چیزی که به طور گسترده در دسترس است، استفاده می کنند.(به این معنی که بسیاری از مردم زیور آلات خود را می سازند.) درختان عمدتاً با استفاده از صنایع دستی کاغذی سنتی مانند فانوس های کاغذی، گل های تازه و گلدسته های خانگی تزئین می شوند.
• آلمان : در آلمان، سنت های تزئین کریسمس منطقه ای است. در باواریا، مردم نی ها را با استفاده از نخ های زیبا برای تزئین درختان به شکل جشن می بندند. بیشتر درختان چراغ دارند و برخی از مردم حتی از شمع های سفید استفاده می کنند. گفته می شود که مارتین لوتر اولین درخت کریسمس را با شمع تزئین کرد تا نشان دهنده ستاره های آسمان باشد.
• استرالیا : اگرچه اکثر ما کریسمس را با زمستان مرتبط می‌دانیم، اما در نیمکره جنوبی، دسامبر یک ماه تابستانی است! در نتیجه، بسیاری از مردم استرالیا ترجیح می‌دهند درخت خود را با تم تابستانی تزئین کنند و از عناصر طبیعی مانند صدف‌های دریایی برای تشکیل بیشتر تزئینات خود استفاده کنند.
• اوکراین : علاوه بر تمام تزئینات معمولی کریسمس، مردم اوکراین همیشه عنکبوت و تار عنکبوت را در طرح تزئین درخت خود قرار می دهند. اگرچه عنکبوت‌ها همیشه در خانه مورد استقبال قرار نمی‌گیرند، اما نشانه‌ی خوش شانسی در اوکراین هستند. با تزئین درخت با عنکبوت، افراد خانواده امیدوارند که در سال آینده برای آنها خوش شانسی و خوشبختی به همراه داشته باشد.
• آفریقا : مسیحیان آفریقا درختان همیشه سبز را برای کریسمس تزئین نمی کنند. از آنجایی که این تعطیلات در ماه های تابستان است، مسیحیان در کشورهای آفریقایی مانند اوگاندا درختان نخل و درختان انبه را در داخل و خارج خانه خود با وسایلی از طبیعت تزئین می کنند.
• ایتالیا :کسانی که درخت کریسمس را در ایتالیا تزئین می‌کنند، معمولاً از تزئینات ساده‌تری مانند رشته‌چراغ‌های کریسمس و زیورآلات دست‌ساز استفاده می‌کنند؛ چیزی که در جشن‌های کریسمس در رم و بسیاری از شهرهای دیگر نیز دیده می‌شود. این سبک به‌ویژه در مناطقی که با آلمان مرز مشترک دارند رایج‌تر است. با این حال، در بخش‌های زیادی از کشور، تمرکز بیشتر بر تزئین کل خانه است تا فقط خود درخت.
• سوئد : در سوئد، درخت‌های کریسمس باید تا روز کریسمس برپا شوند و معمولاً تا ۱۲ روز پس از آن باقی می‌مانند. درخت‌ها را با ستاره‌ها و دانه‌های برفی ساخته‌شده از کاه تزئین می‌کنند و حیوانات چوبی رنگارنگ نیز از دیگر تزیینات رایج هستند. این شیوه‌ها یکی از همان تفاوت‌های فرهنگی است که هنگام پرسیدن «درخت کریسمس از کجا آمده؟» به آن اشاره می‌شود.
• انگلستان :  مردم بریتانیا علاقه‌ای عمیق به درخت کریسمس دارند و در بیشتر خانه‌ها، حتی کوچک‌ترین‌شان، یک درخت تزئین‌شده دیده می‌شود؛ چیزی که هر مسافری در سفر به لندن در زمستان به‌وضوح حس می‌کند. در قلب شهر، در میدان ترافالگار، هر سال درختی بزرگ قرار می‌گیرد که از سال ۱۹۴۷ تا امروز توسط شهر اسلو در نروژ به بریتانیا هدیه می‌شود. این هدیه‌ی زمستانی یادبودی از قدردانی نروژ برای حمایت بریتانیا در دوران جنگ جهانی دوم است و به یکی از نمادهای زیبای کریسمس در لندن تبدیل شده است.
• ژاپن : از آنجایی که کریسمس واقعاً در ژاپن جشن گرفته نمی شد، درختان کریسمس بدون تزئینات و معمولی رها می شدند. در عوض، پرندگان اوریگامی دست ساز به عنوان زینتی زیبا در بسیاری از درختان کریسمس ژاپنی استفاده می شود.
• هندوستان : از آنجایی که یافتن درخت صنوبر در هند دشوار است، بسیاری از کسانی که مایلند به جای تزئین بوته های محلی مانند انبه یا موز جشن بگیرند. در واقع هر درختی که بتوان آن را تزئین کرد به عنوان بخشی از جشن ها استفاده می شود! مردم همچنین از برگ های انبه برای تزئین خانه های خود استفاده می کنند .
• برزیل : کریسمس در برزیل یک جشن بزرگ است و درختان کریسمس یک طرح رایج هستند. پس از مراسم نیمه شب کریسمس، اغلب نمایش های نوری بزرگ وجود دارد.

زیباترین درخت‌های کریسمس جهان

• درخت کریسمس مرکز راکفلر – نیویورک، ایالات متحده

وقتی صحبت از تزئینات کریسمس به میان می‌آید، کمتر شهری مثل نیویورک می‌درخشد. درخت کریسمس مرکز راکفلر با ۴۵۰۰۰ چراغ، یک سنت سالانه است که به سال ۱۹۳۲ بازمی‌گردد. بسیاری از دوستداران تاریخ کریسمس هنگام جست‌وجوی این‌که درخت کریسمس از کجا آمده؟ به نمونه‌های نمادینی مثل همین درخت اشاره می‌کنند؛ درختی که تبدیل به یکی از شناخته‌شده‌ترین نمادهای کریسمس در جهان شده است.

• درخت کریسمس میدان ترافالگار – لندن

این درخت بزرگ هر سال از سوی شهر اسلو در نروژ به بریتانیا هدیه می‌شود؛ رسمی که از سال ۱۹۴۷ آغاز شد و نشانه‌ای از قدردانی نروژ برای حمایت بریتانیا در جنگ جهانی دوم است.

• درخت کریسمس Galeries Lafayette – پاریس، فرانسه

در فروشگاه بزرگ Galeries Lafayette هر سال یک درخت کریسمس چهارطبقه و خیره‌کننده برپا می‌شود. این درخت همیشه تم متفاوتی دارد و همین باعث شده یکی از محبوب‌ترین تزئینات کریسمسی اروپا باشد. از تم «سیاره‌ای دیگر» با شهاب‌سنگ‌ها تا «یک کریسمس شگفت‌انگیز قطب شمال» که به‌طور کامل از کاغذ ساخته شده بود، این درخت هر سال خریداران را شگفت‌زده می‌کند.

• بزرگ‌ترین درخت کریسمس در ایتالیا

در دامنه‌های کوه Ingino، مجموعه‌ای از چراغ‌ها روی درختان منفرد نصب شده‌اند که از پایین تا نوک کوه تصویر یک درخت کریسمس ۲۴۰۰ فوتی را می‌سازند؛ تصویری که عنوان بزرگ‌ترین درخت کریسمس جهان را به خود اختصاص داده است.

در آخر

درخت کریسمس، برخلاف تصور بسیاری، تنها یک نماد تزئینی برای جشن‌های امروزی نیست. این سنت ریشه‌دار، هزاران سال تاریخ و باور را در دل خود حمل می‌کند؛ از شاخه‌های همیشه‌سبز معابد مصر و جشن‌های پرشور رومیان گرفته تا آیین‌های نور و زندگی در میان وایکینگ‌ها و اروپای قرن شانزدهم. پاسخ به پرسش «درخت کریسمس از کجا آمده؟» دقیقاً در همین مسیر طولانی پنهان است؛ مسیری که یک درخت ساده را به نمادی جهانی تبدیل کرد؛ نمادی از امید، دوام، روشنایی و بازگشت زندگی در تاریک‌ترین روزهای سال.
امروز، هر فرهنگ و هر خانواده روایت خود را از این درخت باستانی دارد؛ اما معنای اصلی همچنان ثابت مانده است: یادآوری اینکه حتی در سردترین فصل‌ها نیز می‌توان روشنایی و شادی را دوباره پیدا کرد.

سوالات متداول