مسجد فاتح استانبول؛ مسجدی با معماری بیزانسی!

مسجد فاتح استانبول که توسط فاتح سلطان مهمت به نام خودa ساخته شد، در منطقه‌ای به همین نام قرار دارد. در میان تعداد بی‌شمار مسجد در شهر زیبای استانبول، مسجد فاتح جزو محبوب‌ترین‌هاست. شاید به این دلیل که معماری خاص و دیدنی دارد یا در محله‌ای فوق‌العاده قرار گرفته است، در هر صورت و به هر دلیلی، گردشگران زیادی به دیدن این مسجد می‌روند. 

اگر شما نیز زمان زیادی در این شهر می‌مانید، حتما از آن دیدن کنید. اصلا قبل از بازدید بیایید تا از جزئیات آن بیشتر مطلع شویم. 

تور استانبول سه کلیک را به راحتی و ارزان رزرو کنید!

درباره مسجد فاتح استانبول 

مسجد فاتح توسط فاتح سلطان محمت، ده سال پس از فتح استانبول، بین سال‌های 1462 تا 1470، توسط سینا الدین یوسف بن عبدالله، یکی از معماران آن دوره ساخته شد. در مسجد فاتح: 16 مدرسه، 1 حمام، کتابخانه، آشپزخانه، مهمانسرا و یک بیمارستان وجود دارد که همگی همراه با مسجد اطراف آن ساخته شده‌اند. 

متاسفانه مسجد فاتح استانبول در زلزله سال 1766 ویران شد و نتوانست به همان شکل خودش به امروز برسد. بنابراین مسجد فعلی در دوران سلطان سوم ایجاد و توسط معمار مهدی طاهر آقا، کاملاً متفاوت از حالت اولیه خود در سال 1767 توسط مصطفی بازسازی شد.

اگرچه مسجد فاتح متفاوت‌تر از اصل خود است، اما با ساختار باشکوه و آرام خود هنوز هم مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. می‌توان گفت که مجموعه فاتح که شامل مقبره فاتح سلطان محمد نیز در مجموعه ساختمانی است، بزرگ‌ترین مجموعه ساخته شده در استانبول است.

تاریخچه مسجد فاتح استانبول

همان‌طور که گفتیم ده سال پس از فتح این منطقه، سلطان فاتح تصمیم گرفت بزرگ‌ترین اثر خود را در شهر بسازد. او این مکان را بر روی یکی از بلندترین مکان‌های شهر، یعنی بر روی یکی از هفت تپه شبه جزیره تاریخی، ساخت. قبل از اینکه مسجد بر روی این تپه ساخته شود، کلیسای هاواریون یکی از بزرگ‌ترین و مهمترین کلیساهای بیزانس در این منطقه وجود داشت. چراکه قبل از عثمانی‌ها، بیزانسی‌ها نیز سعی می‌کردند مکان‌های مرتفع شهر را با بناهای تاریخی تزئین کنند. در کل این منطقه به لحاظ معنوی از قدیم دست به دست می‌شد.

سلطان فاتح دست معمار را قطع کرد

نام معمار سازنده مسجد تخریب شده فاتح، سینا الدین یوسف بن عبدالله است. او در زمان خود به «آزادی» سینان نیز شهرت داشت. نکته قابل توجه درباره این معمار این است که او ستون‌ها را کوتاه نگه داشت تا بنا بتواند در برابر زلزله مقاومت کند. اما فاتح با دیدن اینکه گنبد به دلیل کوتاه نگه داشتن ستون‌ها از ایاصوفیه پایین‌تر است از این وضعیت عصبانی شد و دست معمار را قطع کرد.

جالب‌تر اینکه از سینا الدین معمار از فاتح به قاضی شکایت کرد. قاضی کار فاتح را ناعادلانه تشخیص داد و تصمیم گرفت او را نیز قصاص کند، یعنی دست فاتح را قطع کند. اما معمار از این کار منصرف شد و به عنوان غرامت به او دستمزد مادام العمر داده شد. اولیا چلبی در سفرنامه خود این داستان را برای توصیف عدالت عثمانی نقل می‌کند.

زلزله اما همه چیز را خراب کرد

مسجدی که توسط فاتح ساخته شده بود، همان‌طور که معمار از آن می‌ترسید، ویران شد، زیرا نتوانست در برابر زلزله 1766 مقاومت کند. سلطان آن دوره، یعنی سلطان سوم تصمیم به ترمیم و مرمت آن گرفت. 

این مسجد در مدت کوتاهی توسط مصطفی تعمیر شد و در سال 1771 متفاوت از حالت اولیه خود بازگشایی شد. در مسجد بازسازی شده از طرح مسجد شاهزاده معمار سینان استفاده شده است. به همین دلیل، معماری اولین مسجد تاریخی که پس از فتح ساخته شد، مشخص نیست.

معماری داخل مسجد فاتح استانبول 

در داخل مسجد فاتح استانبول تزئیناتی وجود دارد که منعکس کننده حال و هوای قرن هجدهم است. محراب آن دارای تزئینات باروک مطابق با این دوره است. در گوشه سمت راست مسجد آبخوری وجود دارد؛ زمانی که یک چاه آب بود، بعداً به یک چشمه تبدیل شد. نقاشی موجود در محفل موذن نیز یکی دیگر از آثار جالب توجه است. این تابلو توسط دامادش به مصطفی صبری بیگ یکی از آخرین شیخ‌الاسلام تقدیم شده است. این نقاشی شامل اشکالی از مکه، مدینه، راه آهن و نقشه جهان است.

بر روی منبر ضلع شرقی مسجد، ساعت آفتابی قرار دارد که گمان می‌رود ساخته علی کوشچو باشد. 8 مدرسه و ساختمان کتابخانه از این مجموعه به عنوان بزرگ‌ترین مجتمع در استانبول باقی مانده است. جالب است بدانید که این کتابخانه و ممدارس بهترین کیفیت آموزش را داشتند و حتی در آن دوره در مدارسی به نام «صحن سمن» بهترین آموزش‌ها در سطح جهانی داده می‌شد.  

مقبره های مسجد فاتح استانبول 

شکی نیست که مسجد فاتح در دوره امپراتوری عثمانی و دوره جمهوری از جایگاه مهمی برخوردار بوده است. در گذشته پیکر بسیاری از دولتمردان، بازرگانان و افراد سرشناس در مسجد فاتح به خاک سپرده شده‌ است. برای مثال، نماز میت مرحوم تورگوت اوزال و نجم الدین اربکان در اینجا برگزار شد.

اما چه کسی در مسجد فاتح مقبره دارد؟ وقتی وارد درب مقبره می‌شوید، مستقیماً به قسمتی می‌روید که مقبره‌ها در آن قرار دارند. در داخل….

مقبره فاتح سلطان مهمت خان 

او در 29 مارس 1432 در ادرنه به دنیا آمد. پدر فاتح، سلطان عثمانی، سلطان دوم نام داشت و مورات خان مادرش هوما هاتون بود. هنگامی که پدرش سلطان مراد در 13 فوریه 1451 از دنیا رفت، پسرش فاتح در 19 سالگی بر تخت سلطنت نشست، او توانست 2 سال بعد استانبول را فتح کند و قرون وسطی را بست و عصر جدیدی را در این شهر آغاز کرد. سلطان مهمت در طول 30 سال سلطنت خود، سرزمین عثمانی را سه برابر کرد. او در سنین جوانی از استادان آکشم الدین و ملا گورانی درس گرفت.

پس از آنکه فاتح سلطان مهمت خان برای یک لشکرکشی جدید به اوسکودار رفت، در 3 مه 1481 در سن 51 سالگی در محلی به نام Hünkarçayırı بین اوسکودار و گبزه چشم از جهان فروبست. پس از وفات او را به استانبول آوردند و پس از تشییع جنازه‌ای بزرگ در محل کنونی مسجدی که خود بانی آن بود در سمت قبله به خاک سپردند.

مقبره گلبهار هاتون (همسر فاتح)

گلبهار هاتون یا خاتون، همسر فاتح سلطان مهمت خان، سلطان دوم و مادر بیازید خان بود. پس از سلطنت پسرش، حدود 11 سال به عنوان یک شخصیت قدرتمند در قصر زندگی کرد و از دنیا رفت و در مقبره‌ای در مسجد فاتح استانبول به خاک سپرده شد. 

این مقبره که در زلزله 1766 آسیب دید، توسط معمار، محمد طاهر آقا بازسازی شد. در این مقبره همچنین یک تابوت متعلق به گلبهار هاتون، دخترش گوهرهان سلطان و دو زن وجود دارد که هویت آن‌ها مشخص نیست.

مقبره های دیگر

• مقبره غازی عثمان پاشا (قهرمان پلوون)
• دین زاده عابدین پاشا (وزیر)
• مادر سلطان محمود دوم (Nakşidil Valide Sultan)
• گلوست سلطان (مادر سلطان وحید الدین خان)

ویژگی های مسجد فاتح استانبول

این مسجد از معماری خاص و ویژه‌ای برخوردار است. شما می‌توانید از 8 درب مختلف وارد صحن مسجد فاتح شوید که مساحت بسیار زیادی دارند. قسمت اعظم حیاط بیرونی با سنگفرش پوشیده شده است. اما فواره میان آن یا همان آبنمای داخلی نمایی دیگر برای مسجد فاتح استانبول خلق کرده است.

فواره در وسط با سقفی سربی که به شکل مخروطی بر روی 8 ستون مرمری ساخته شده، احاطه شده است. حیاط داخلی که از سه در ورودی می‌توان به آن وارد شد، با رواقی پوشیده از 22 گنبد که بر روی 18 ستون قرار گرفته‌اند، نمایی فوق‌العاده را به نمایش می‌گذارد.

بر روی یکی از پایه‌های مناره مسجد فاتح ساعت آفتابی قرار دارد. گفته می‌شود که توسط علی کوشچو ساخته شده و توجه خیلی از گردشگران را به خود جلب می‌کند. این‌ها فقط برخی از خصوصیات خلاصه‌وار مسجد فاتح بودند، شما با دیدن آن‌ها از نزدیک قطعا متحیر و شگفت‌زده خواهید شد. 

ساعات بازدید از مسجد فاتح استانبول

ساعات بازدید از بقعه بین ساعت 09:00 صبح تا 17:00 بعد از ظهر است. مقبره گلبهار هاتون همسر فاتح در محوطه مقبره دوم. همچنین مقبره Nakşidil سلطان مادر محمود و مقبره غازی عثمان پاشا قهرمان پلوون را نیز می‌توانید در این زمان از نزدیک ببینید. 

مسجد فاتح با نماز صبح برای عبادت باز و بعد از نماز شب بسته می‌شود. بازدیدکنندگان باید به سبک لباس پوشیدن خود توجه کنند و پوشیده لباس بپوشند. 

در نهایت

مسجد فاتح استانبول یکی از مهمترین بناهای تاریخی ترکیه است که توسط محمد ساخته شده و شامل شانزده مدرسه، داروششیفا، تابانه، مارت، حمام ترکی و کتابخانه است. در کنار معماری زیبا، تاریخ ارزشمند و فضای معنوی، این مسجد نمایی زیبا از شهر را به نمایش می‌گذارد و همین‌ها موجب شده تا خیلی گردشگران در منطقه فاتح حتما به دیدن آن بروند.