مسجد وکیل شیراز | یادگاری ارزشمند از دوره زندیه

در کشور ایران، مساجد نه فقط محلی برای عبادت بلکه ‌نمادی از هنر، فرهنگ و تاریخ این کشور هستند و اهمیت بسیار زیادی دارند. بسیاری از شهر‌های مهم ایران، از جمله شیراز، دارای مساجد و بناهای با‌عظمت و مهمی هستند. مسجد وکیل شیراز نیز که با عنوان مسجد سلطانی وکیل نیز شناخته می‌شود، یکی از مهمترین و باشکوه‌ترین مساجد ایران است. این مسجد که در دوره زندیه و به‌فرمان کریمخان زند ساخته شده است، در کنار حمام وکیل و بازار وکیل، مجموعه تاریخی وکیل را تشکیل می‌دهند. نام این مجموعه از لقب کریم‌خان زند (وکیل‌الرعایا) گرفته‌ شده‌است. 

جزئیات معماری مسجد وکیل تحسین‌برانگیز است اما سه طاق این مسجد از شگفت‌انگیزترین قسمت‌های آن است: طاق بالای در ورودی، طاق مروارید و طاق شبستان جنوبی. حجاری‌های روی این طاق‌ها به‌حدی زیبا است که نمی‌توان از تماشای آن چشم‌پوشی کرد.

سادگی هنر ایرانی، نقاشی‌ها، نوشته‌های ایرانی روی دیوارها، کاشی‌کاری‌های چشم نواز و استفاده ظریف از رنگ‌ها جزییات زیبایی است که بی‌درنگ هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کند.

در این مقاله، مسجد وکیل شیراز را از زوایای مختلف به شما معرفی می کنیم تا قبل از برنامه‌ریزی برای بازدید از این بنای باستانی زیبا و چشم‌نواز، شناختی کامل و جامع نسبت به آن داشته باشید. 

تاریخچه مسجد وکیل شیراز

ساخت مسجد وکیل شیراز دو سال طول کشید و در سال ۱۱۸۷ هجری قمری به‌ پایان رسید. در مورد طراح و معمار اصلی مسجد سلطانی وکیل اطلاعات دقیق و موثقی در دسترس نیست. اما در بعضی منابع این‌طور آمده که نصیرالملک، که حکیم کریم‌ خان زند نیز بوده، این مسجد را طراحی کرده‌‌است. برخی دیگر نیز بر این باورند که چون نصیر‌الملک نام خود کریم‌‌ خان زند قبل از رسیدن به سلطنت بوده‌‌، خود کریم‌خان شخصاً بر ساخت و ساز آن نظارت داشته و از طراحان آن بوده‌است. 

از آنجایی که مسجد سلطانی وکیل دو زلزله بسیار شدید را پشت سر گذاشته، کاشی‌کاری‌های ایوان و اطراف صحن همگی بازسازی شده و متعلق به دوره قاجار است. متاسفانه برخی از کتیبه‌های این مسجد در گذر زمان و مرمت‌های نا‌درست، قابل خواندن نیست. البته از آنجایی که حفاظت از مساجد در دین اسلام بسیار سفارش شده‌ است، مسجد وکیل شیراز که بارها به دلایل طبیعی و غیر‌طبیعی دچار آسیب شده بود، چندین بار مرمت و بازسازی شد و همچنان از شکوه و جلال بسیار زیادی برخوردار است.

در برخی منابع آمده‌ که کریم‌خان دستور داده است تا سنگ‌های مورد نیاز برای ساخت مسجد وکیل را از مراغه به شیراز منتقل کنند. علم، فرهنگ و تمدن برای کریم‌خان ارزش بسیار زیادی داشت و قصد او این بود تا با ساخت بناهای ارزشمند و حمایت از علم و دین، شیراز را به‌عنوان پایتخت زندیه، به پیشرفته‌ترین شهر ایران تبدیل کند.

مسجد جامع وکیل که بنایی فیروزه‌ای و لاجوردی است، در بدو ورود نقوش و خطوط ساده‌ای را پیش چشمان شما به‌نمایش در‌می‌آورد. اما وقتی کمی پیش می‌رویم به مینا‌کاری‌های بسیار ظریف و پیچیده و رنگ‌های چشم‌نوازی از سبز و قرمز می‌رسید که روح شما را به پرواز درمی‌آورد. 

ساختمان مسجد جامع وکیل

مسجد وکیل شیراز ۱۱ هزار متر مربع مساحت و حدود ۹۰۰۰ متر زیر‌بنا دارد و شامل سردر، صحن، شبستان جنوبی، شبستان شرقی،‌ دو ایوان شمالی و جنوبی، دو رواق شرقی و غربی و حیاط کوچک کناری است.

جالب است بدانید مساجد شهر شیراز، بر‌خلاف اغلب مساجد اسلامی-ایرانی، گنبدخانه ندارند. تا کنون دلایل مختلفی برای این امر برشمرده‌اند اما از محکم‌ترین فرضیات این است که گنبدخانه در صورت وقوع زلزله، از قاعده فرو می‌ریزد. احتمالاً با‌توجه به زلزله‌خیز بودن شهر شیراز، دست به ساخت گنبد‌خانه نزده‌اند. از جمله احتمالات دیگر این است که، به احترام بقاع متبرکه، نمی‌خواستند بنایی بسازند که ارتفاعش از بقاع متبرکه بیشتر باشد. 

در این قسمت از مقاله، هر‌یک از قسمت‌های مسجد وکیل شیراز را به‌طور خلاصه مورد بررسی قرار‌خواهیم داد. 

ورودی مسجد جامع وکیل

ورودی مسجد در غرب بازار وکیل شیراز، جنب راسته‌ شمشیرگرها، واقع شده است. در چوبی دولنگه‌ی آن حدود ۸ متر ارتفاع و ۳ متر عرض دارد و به‌نظر می‌رسد مربوط به‌ دوران قاجار باشد. 

این ورودی طاق بسیار با‌شکوهی دارد که کاشی‌کاری‌های معرق هفت‌رنگ، مقرنس‌ها، حجاری‌های ظریف ازاره‌ها و پیرنشین‌ها قسمت‌های مختلف آن را تشکیل می‌دهند. پیرنشین‌ها در واقع سکوهای سنگی دو طرف در ورودی هستند که برای استراحت و انتظار افراد کم‌توان تعبیه شده‌اند و از ویژگی‌های معماری مردمی دوران زندیه به‌شمار می‌رود. ساخت کتیبه‌های پیرنشین به سال ۱۲۴۳ بر‌می‌گردد و بالای این کتیبه‌ها، ۲۴ عدد قاب کاشی‌کاری شده وجود دارد.  

طاق ورودی مسجد وکیل شیراز دارای یک معماری فتیله‌ای است که با کاشی تزیین شده و نقش کاشی‌های این فتیله، گل و مرغ می باشد. در وسط این طاق کتبیه‌ای است که نام‌های حسین‌علی‌میرزا و فتحعلی‌شاه با آب طلا بر روی آن حک شده است.

در دیواره‌های دو طرف در ورودی، قاب‌های کاشی‌کاری شده‌ای وجود دارد که برخی با نقش درخت زندگی و برخی دیگر با نقش شاه‌عباسی برجای مانده از دوران صفویه، زینت یافته‌اند. در بخش بالایی سردر، کتیبه‌ای وجود دارد که در آن آیات ۱۸ تا ۲۰ سوره توبه با خط ثلث بر روی زمینه‌ای لاجوردی نوشته شده‌است. در گوشه این کتیبه، عدد ۱۳۰۶ درج شده که نشان‌دهنده سال مرمت بنا است. 

در قسمت فوقانی درب مسجد وکیل شیراز سنگی مثلث‌شکل با نقش گل وجود دارد که قسمتی از آن شکسته و دو طرف آن به‌صورت مارپیچ حجاری شده‌است. این شکستگی در اثر درگیری‌هایی که در عصر قاجار در اطراف مسجد جامع وکیل رخ داده‌بود، ایجاد شده‌است. 

با گذر از بخش ورودی دالان، وارد یک هشت‌ضلعی می‌شوید و دو راهرو در قسمت چپ و راست شما وجود دارد. همچنین، عبارت لااله‌الا‌الله نیز در سقف این دالان حک شده است. 

هشتی یا دالان مسجد وکیل شیراز

پس از عبور از در ورودی، به فضایی می‌رسیم که در اصطلاح معماری سنتی ایرانی، هشتی، دلان یا دهلیز نامیده می‌شود. هشتی‌ در واقع، حد فاصل میان فضای داخلی و خارجی بنا است و به‌منظور ایجاد مسیرهای مختلف به هر سوی بنا و حفاظت از حریم اندرونی ساخته می‌شد. هشتی یا دالان مسجد وکیل شیراز نیز به همین صورت طراحی شده‌است و به‌غیر از نقوشی ساده در سقف، تزیینات خاص دیگری ندارد.

وقتی وارد هشتی می‌شویم، بلافاصله دو کتیبه سنگی مربوط به دوران قاجار را مشاهده می‌کنیم که بر روی دیوار مقابل هم نصب شده‌اند. کتیبه‌هایی با زمینه لاجوردی که حدیثی از پیامبر اسلام (ص) بر روی آن‌ها درج شده‌است. کاشی‌هایی با نام محمد (ص) و علی (ع) با خط کوفی دورتادور دالان به ویژه سقف آن را پوشانده‌اند. 

در قسمت چپ و راست این دالان دو در وجود دارد که احتمالاً یکی از آنها ورودی آقایان و دیگری ورودی خانم‌ها بوده‌است و از این طریق می‌توان به حیاط راه‌ پیدا کرد. از قسمت چپ نیز راهرویی منتهی به حیاط خلوتی است که چاه آب و سرویس‌های بهداشتی مسجد وکیل وجود دارد. در این حیاط خلوت حوضی سنگی وجود دارد که فضا را زیبا‌تر کرده‌است.

با دقت در نقشه کلی بنا درمیابیم که این راهرو چندان صاف و قرینه نیست. جالب است بدانید که این زاویه و کجی عمداً در معماری آن ایجاد شده است تا هم قبله مسجد با قبله شرعی مطابقت پیدا کند و هم نمای مسجد با بازار وکیل و سایر ورودی‌ها هماهنگ‌ شود.

صحن مسجد وکیل

صحن مسجد وکیل شیراز با وسعت و زیبایی بی‌نظیرش، آرامش خاصی را به شما القا خواهد کرد. حضور در مکانی با‌عظمت به ابعاد ۶۰ در ۶۵ متر و وجود حوضی طویل به ابعاد ۴۰ در ۵ متر، هر بازدید‌کننده‌ای را به شوق می‌آورد. وقتی وارد صحن مسجد می‌شوید اغلب کودکانی را مشاهده می‌کنید که آزادانه و شاد در این فضای وسیع به شادی و دویدن مشغول هستند.

در اضلاع شرقی و غربی ۱۱ طاق‌نما و در اضلاع شمالی و جنوبی ۸ طاق‌نمای زیبا وجود دارد که هر یک به رواق‌های مسجد مرتبط هستند. بر پیشانی این طاق‌نماها، بر روی کاشی‌هایی به رنگ آبی، قسمت‌هایی از دعای جوشن‌کبیر و آیات قرآنی با خط سفید حک شده‌اند و اطراف آنها نقوشی از گل کار شده‌است. در فضای مابین این طاق‌ها، کتیبه‌های کوچکی با زمینه‌ سفید وجود دارد که نام مقدس «الله» بر روی آن‌ها درج شده‌است. 

در سمت راست ایوان جنوبی، بر روی دو طاق‌نمای کناری عبارت «کارخانه حاجی‌‌باقر» و سال ۱۳۴۷ درج شده که مربوط به کارخانه‌ای است که در مرمت بنا نقش داشته است. این عبارت را در برخی دیگر از قسمت‌های بنا نیز مشاهده می‌کنید.

در لچکی‌های طاق‌ها طرح‌های اسلیمی و دم‌اژدری با کاشی‌های هفت‌رنگ به چشم می‌خورد. ازاره‌های دور صحن از جنس مرمر است (ازاره به مصالح به کار رفته در قسمت پایین دیوار که در تماس با آب و رطوبت کف ساختمان است، گفته می شود). روی ازاره‌ها حجاری‌هایی از درختچه‌ با بوته‌گل وجود دارد و در کنار آنها ستون‌های کوچک مارپیچ قرار گرفته‌است.

ایوان شمالی (طاق مروارید) مسجد سلطانی وکیل

یکی از زیباترین قسمت‌های مسجد وکیل شیراز، ایوان شمالی آن است به طاق مروارید معروف است. تزیینات این طاق توسط کاشی‌کاری‌های هفت‌رنگ با نقش‌های گل و بوته، خطوط اسلیمی و آیات قرآنی به خط ثلث عالی صورت گرفته‌است. بر بالای این طاق دو مناره زیبا و کاشی‌کاری شده قرار دارد. این طاق ۱۲ متر عرض، ۴ متر عمق و ۲۰ متر ارتفاع دارد که اگر جرزها (دیوارهای کناری) را هم حساب کنیم، عرض آن  به ۲۰ متر هم می‌رسد. دلیل نام‌گذاری این طاق به نام طاق مروارید، کاشی‌کاری‌های زیبا و کم‌نظیرش است.

روی کاشی‌های لاجوردی وسط ایوان عبارتی به خط ثلث سفید نوشته‌ شده که نشان‌دهنده مرمت این طاق در دوره قاجار می‌باشد:  

«الحمدلله الذی شرفنی بکتابه من کتیبه هذا البیت الجامع و انا المذنب عبدالعلی یزدی اشرف محمودی» (ستایش خدایی را که من را با نوشتن این کتیبه در خانه‌اش گرامی داشت. بنده گناهکار؛ عبدالعلی یزدی اشرف محمودی.)

کتیبه دیگری دورتادور و زیر ایوان دیده می شود که نام فتحعلی‌شاه، نام خطاط (میرزا حسین بن محمد شریف حکاک) و در آخر نام «آقا باباخان» در آن حک شده است.

ازاره‌های مرمرین ایوان شمالی مسجد وکیل با طرح‌هایی از گل یا درختچه حکاکی شده‌است. در دو طرف ایوان نیز دو پایه گلدان قرار دارد.

در وسط سقف، کتیبه‌ای با کاشی هفت‌رنگ با طرح‌هایی از درخت زندگی و گل و بوته وجود دارد. در قسمت فوقانی سقف نیز شمسه‌ای به‌چشم می‌خورد که زمینه‌ زردی دارد و طرح‌های اسلیمی و گل در آن دیده می‌شود. در بالای طاق مروارید مسجد کتیبه‌هایی به شکل ترنج با نقش‌هایی از گل و بوته قرار دارد و در کنار آنها کلمه «الله» بر زمینه سفید نوشته شده‌است. داخل طاق نیز ۵ قاب دیده‌ می‌شود که روی لچکی برخی از آنها کاسه‌ای با یک گل درون آن، نقاشی شده‌است. 

ایوان جنوبی مسجد وکیل شیراز

ایوان جنوبی مسجد وکیل، درست به قرینه ایوان شمالی ساخته شده‌است. این طاق‌نما نیز دارای کاشی‌کاری‌های زیبا و کم‌نظیری است اما عظمت و شکوه شبستان جنوبی، بر آن سایه می‌اندازد. دیوارهای داخلی ایوان جنوبی، از ۲ قاب آن محرابی‌شکل و ۲ قاب، ترنجی‌شکل با نقوش گل و بوته تشکیل شده‌است. ازاره‌های ایوان از جنس مرمر سبز و مانند ایوان شمالی است.

 تاریخ‌های ۱۲۴۳ و ۱۲۴۴ (مربوط به عهد فتحعلی شاه قاجار) بر روی دو کتیبه‌ موجود در این ایوان حک شده‌است. این تاریخ‌ها سال مرمت بنا و کاشی‌کاری‌های ایوان را نشان می‌دهد. بالای ایوان نیز مانند ایوان شمالی مسجد وکیل، شش قاب با طرح ترنج وجود دارد که نوشته های آن‌ها نیز مشابه کتیبه‌های ایوان شمالی است.

شبستان جنوبی مسجد سلطانی وکیل

ایوان زیبای جنوبی و طاق‌نماهای این ضلع، همگی به شبستانی راه دارند که به عقیده بسیاری از بازدیدکنندگان، حتی از شبستان رنگارنگ مسجد نصیرالملک نیز، باشکوه‌تر است. این شبستان ۵ هزار مترمربع مساحت دارد و از ۴۸ ستون مارپیچ در ۴ ردیف ۱۲تایی تشکیل شده است.

ستون‌های مارپیچ شبستان در عین حال که زیبایی و شکوه بی‌نظیری را به رخ می‌کشد، به دلیل انعکاس بهتر صدا و ضد‌زلزله کردن بنا، به این شکل طراحی شده‌اند و معماری مارپیچ‌گونه آنها تنها برای زیبایی نبوده‌است. ستون‌ها ۵ متر ارتفاع و ۸۰ سانتی‌متر قطر دارند و در بالاترین قسمت آنها از تزیینات گیاهی به‌نام «برگ کنگری» استفاده شده‌ که به نوعی از ایران باستان و تخت‌جمشید الهام گرفته شده‌‌اند. 

سقف و کف شبستان جنوبی مسجد وکیل از جنس سنگ است و بسیار ساده کار شده‌است. روی بعضی از سنگ‌های کف، امضای سنگ‌تراشان دوران زندیه به‌چشم می‌خورد و دلیل آن این است که کریم خان در ساخت بناهای مختلف، از سنگ بسیار استفاده‌کرده است. 

سقف آجری شبستان جنوبی مسجد وکیل شیراز به غیر از مسیری که به محراب می رسد، تزئیناتی ندارد و این مسیر نیز به «ناو» شهرت دارد. مسیر ناو از کاشی های معرق، پوشیده و روی کاشی ها نام های محمد و علی به خط کوفی نوشته شده است.

محراب مسجد وکیل

محراب مسجد وکیل شیراز همچون شاهکاری هنری در شبستان جنوبی قرار گرفته‌است. این محراب با کاشی‌کاری هفت‌رنگ و نقوش گل و بوته تزیین شده و سقف آن مقرنس‌کاری شده است. محراب مسجد وکیل به بهره‌گیری از رنگ های خاص، نشانگر توحید و یگانگی خداوند است. در میان محراب‌‌های موجود در سایر مساجد، کمتر محرابی است که از چنین کاشی‌کاری زیبا و مقرنس‌کاری منحصر‌به‌فردی برخوردار باشد.

محراب مسجد جامع وکیل، روبه‌روی در ورودیِ ایوان جنوبی قرار گرفته‌است. دیوار آن، که منبر را نیز دربرگرفته، تماما با کاشی‌های لاجوردی پوشیده شده است. سقف این مسیر، تماما با کاشی‌های معرق تزئین شده و روی آن‌ها نام محمد و علی با خط کوفی حک شده است. دور محراب شبستان، کتیبه‌ای به چشم می‌خورد که آیات ۱۸ و ۱۹ سوره توبه را با خط ثلث و به‌صورت هلالی روی آن نوشته‌اند و تاریخ ساخت آن مربوط به سال ۱۰۴۴ و دوره صفوی در زمان شاه عباس دوم می شود. البته یک باستان شناس به نام علینقی بهروزی معتقد است تاریخ این کتیبه نیز همان سال ۱۲۴۴ می باشد که در قسمت‌های دیگر مسجد نیز وجود دارد. همچنین زیر طاق محراب، مقرنسی با نقش گل وجود دارد که با کاشی تزئین شده‌است. در سمت چپ این محراب نیز، تزئیناتی از کاشی معرق با رنگ غالب زرد، دیده می‌شود.  

بالای محراب هم کتیبه دیگری با خط ثلث وجود دارد که ابتدای آن با آیه ۵۸ سوره فرقان شروع شده و در ادامه آن، خطوط زیر آورده شده است:

«این مسجد بهشت‌نشان، بعد از آن که با زلزله ویران گشت، به حکم اشرف اقدس، حسینعلی میرزا، تجدید یافت.»

برای تزئین طاق محراب نیز، از هنر مقرنس‌سازی با طرح گل کمک گرفته شده است.

منبر مسجد وکیل شیراز

سمت راست محراب، منبری سنگی با ۱۴ پله (به نیت ۱۴ معصوم) ساخته شده که یکی از شاهکارهای حجاری در دوران زند به‌شمار می‌رود. این منبر از جنس سنگ مرمر و به صورت یک‌پارچه تراشیده شده و در بالاترین قسمت آن، جایگاه واعظ قرار گرفته است. بر روی حاشیه دو طرف منبر، نقش گل‌های چندپَر به چشم می‌خورد. 

قطعه سنگ به‌کار رفته در منبر، به احتمال زیاد از مراغه آذربایجان آورده شده است و در حدود هفت متر طول دارد. هزینه حجاری و باربری آن به‌قدری زیاد بوده که از کریم‌خان نقل شده: اگر طلاکاری در مسجد حرام نبود، به جای این تکه سنگ، از طلا برای منبر استفاده می‌کردم.

در منبر مسجد وکیل شیراز عبارات «یا محمد» و «یا علی» نوشته شده است و این نشان‌دهنده اعتقادات شیعی در آن زمان است. حرکت رو به بالای این دو اسم و حرکت مثلث گونه و گنبدی فضای پشت منبر، یادآور حرکت به سمت بالا و رسیدن به کمال انسانی‌ است. 

شبستان شرقی (شبستان زمستانی) مسجد وکیل

در ضلع شرقی صحن مسجد وکیل شیراز، شبستانی سرپوشیده قرار دارد که به شبستان شرقی معروف است و برای نماز خواندن در فصل زمستان مناسب است. البته در حال حاضر، تمام نمازهای جماعت در طول فصول مختلف سال، در همین شبستان برگزار می‌شود. شبستان شرقی دو در دارد که یکی از آنها به بازار وکیل راه دارد.  

در شبستان شرقی مسجد وکیل شیراز حفره‌هایی جهت نور‌رسانی در سقف تعبیه شده است که تابش این انوار فضایی روحانی را در این شبستان ایجاد کرده‌است و لذت عبادت را برای نمازگزاران دوچندان می‌کند. 

مسجد وکیل شیراز ، نگین مجموعه زندیه

مسجد وکیل شیراز یا همان مسجد سلطانی وکیل با معماری ساده و سنتی خود و قرارگیری در یک مجموعه اجتماعی، پیوند زیبایی از دین و دنیا را به‌نمایش درمی‌آورد.  

مسجد وکیل شیراز به‌خاطر معماری خاص و بسیار پیچیده‌اش، نگین مجموعه بناهای تاریخی زندیه به‌شمار می‌آید. ارزش تاریخی این مسجد به این دلیل است که ویژگی‌های معماری چند دوره تاریخی از زمان زندیه تا امروز را در دل خود جای داده است و می‌توان ترکیبی جالب و هماهنگ از معماری چند دوره تاریخی را در آن مشاهده کرد. 

در منابع مختلف از دوره زندیه تا به امروز اطلاعات مهمی در مورد این بنا وجود دارد، ولی با این حال، بسیاری از اسرار معماری آن همچنان ناشناخته مانده است و تنها حدس و گمان‌ها و فرضیات مختلفی در مورد آنها وجود دارد. 

اگر به معماری سنتی ایرانی و حضور در فضاهای وسیع و آرامش‌بخش روحانی علاقه دارید، بازدید از مسجد وکیل شیراز را حتماً در برنامه خود قرار دهید. مسجد وکیل جایی است که می‌توانید عظمت و شکوه را در عین سادگی مشاهده کنید.

 مسیر دسترسی به مسجد جامع وکیل شیراز

همانطور که گفتیم، این مسجد در نزدیکی بازاری به همین نام قرار دارد. برای رفتن به مسجد وکیل می توانید به سمت میدان شهرداری رفته و خود را به خیابان طالقانی برسانید.

ورودی اصلی مسجد در انتهای راسته شمشیرگرها در ضلع غربی بازار وکیل قرار دارد. اگر بخواهید با مترو به مسجد وکیل شیراز بروید باید در ایستگاه زندیه پیاده شوید. نزدیکترین ایستگاه اتوبوس به مسجد وکیل، ایستگاه میدان شهدا است.

از آن جایی که مسجد وکیل شیراز در یکی از میدان های اصلی شهر واقع شده، برای رفتن به آن از طریق خودروی شخصی تا حدودی با ترافیک، مواجه خواهید بود. با وجود این، اگر قصد استفاده از خودروی شخصی خود را دارید، به سمت خیابان زند بروید سپس با عبور از زیرگذر به میدان شهرداری خواهید رسید. در ادامه مسیر بعد از رد شدن از خیابان‌های پیروزی و فرهنگ به خیابان طالقانی می‌رسید. در نظر داشته باشید که در نزدیکی مسجد پارکینگ وجود ندارد، اما می توانید ماشین خود را در خیابان‌های اطراف پارک کنید. 

آدرس مسجد وکیل شیراز: استان فارس، شیراز، خیابان زند، خیابان پبروزی، خیابان فرهنگ، خیابان طالقانی، بازار وکیل، انتهای راسته شمشیرگرها، ورودی اصلی مسجد وکیل

شماره مسجد وکیل شیراز: 07132241475

زمان بازدید از مسجد وکیل شیراز

بر خلاف اکثر مساجد، مسجد وکیل شیراز تنها در روزهای اداری و غیرتعطیل میزبان بازدیدکنندگان خواهد بود و شما می‌توانید از ساعت ۸:۳۰ صبح الی ۸:۳۰ شب، از این مکان زیبا دیدن کنید. یادتان باشد حتما دوربین به‌همراه داشته باشید تا با عکس‌برداری از زیبایی‌های این مسجد بی‌نظیر تاریخی، برای خودتان خاطره‌‌های فراموش‌نشدنی بسازید. 

همین حالا دست به کار شوید و تور شیراز را با سه کلیک رزرو کنید.