گشت‌وگذار در کاخ چهل ستون اصفهان؛ بهشت نقاشی‌ دیواری

بیشتر کسانی که به تماشای کاخ چهل ستون رفته‌اند معتقدند این کاخ از عکس‌هاش زیباتر است. علاوه بر این می‌گویند چهل ستون در بهار به ویژه اردیبهشت، بهشتی می‌شود که نظیر ندارد. با همه این اوصاف بر آن شدیم تا در این مقاله هر آنچه برای رفتن به این کاخ زیبا نیاز دارید را در اختیارتان قرار دهیم. بخش‌های مختلف کاخ را بشناسیم، نقاشی‌های دیواری باشکوه آن را ببینیم و علت نام‌گذاری این اثر ملی را کشف کنیم. 

این بار بلیط هواپیما اصفهان را فقط با سه کلیک بخرید! 

به چهل ستون خوش آمدید؛ ورودی باغ

همین که وارد باغ چهل ستون می‌شوید استخر بزرگ مستطیلی و درختان سبز چشم‌ها را نوازش می‌دهد. درختان نارون، کاج ایرانی، افرای سیاه و چنار که مشخصه اصفهان است در گوشه‌گوشه باغ سربرافراشته‌اند. اگر بتوانید کاخ را از بالا تماشا کنید خواهید دید که چقدر بزرگ و سرسبز است. شاید بپرسید این باغ چگونه و با کدام آب سبز مانده است؟ یا بپرسید در گذشته چگونه چنین باغ وسیعی را آبیاری می‌کردند؟ پاسخ در سیستم آبیاری باغ است که از باغ‌های دوره هخامنشیان تقلید شده است. امروز باغ چهل ستون از یک چاه عمیق تغذیه می‌کند اما در گذشته از یک شاخه آب زیرزمینی به نام مدن آبیاری می‌شد. بعد از عبور از باغ به کاخ خواهید رسید. در ادامه به کاخ و تالارهای آن بیشتر می‌پردازیم. 

داستان شکل‌گیری کاخ چهل‌ستون

چهل ستون در ابتدا به دستور شاه عباس اول به شکل یک کوشک بنا شد. بنای اولیه شامل تالار میانی کاخ و چهار غرفه‌ اطراف آن بوده است و استخر هنوز به باغ اضافه نشده بود. تزئینات و جزئیات مجلل آن بعدها، وقتی که شاه عباس دوم دستور داد کوشک را گسترش دهند و کاخ بسازند، پرداخته شد. تزئینات فراوان چهره چهل ستون اولیه را تغییر داد. تالار آینه، تالار ۲۰ ستون، دو اتاق بزرگ شمالی و جنوبی تالار آینه، ایوان‌های طرفین شاه‌نشین و حوض بزرگ مقابل تالار و تزیینات نقاشی، آینه‌کاری و کاشی‌کاری دیوارها و سقف‌ها به کوشک اولیه اضافه شد. حالا پس از سال‌ها این کاخ باشکوه در فهرست آثار جهانی یونسکو قرار دارد. 

حقایقی درباره چهل‌ستون که باید قبل از رفتن بدانید

• باغ چهل ستون با الهام از باغ‌های ایرانی به ویژه باغ پاسارگاد ساخته شده است.
• علت شیب‌دار بودن باغ دسترسی آسان آب به جوی‌ها و درختان است. این نوع شیوه آبیاری باغ در باغ پاسارگاد هم دیده می‌شود. 
• می‌گویند معمار کاخ چهل ستون شیخ بهایی نامدار بوده است. 
• سال ساخت کاخ چهل ستون را با حروف ابجد بر دیوار یکی از تالارها نوشته‌اند. عبارت مبارک‌‌ترین بناهای دنیا در دنیای حروف ابجد نشان دهنده عدد 1057 است که به سال 1057 هجری قمری و 1026 هجری خورشیدی اشاره دارد.
• عدد چهل در ایران قدیم سمبل فراوانی بود. شاید به همین دلیل نام چهل ستون را بر این کاخ نهاده‌اند.
• از عدد چهار به‌وفور در طرح و نقشه کاخ و باغ بهره برده‌اند. باغ در ابتدا به شکل مربع یا چهارضلعی بود اما بعد از گذشت سال‌ها و ساخت‌وسازهای فراوان محوطه به شکل مستطیل در آمد.
• کاخ چهل‌ستون یک‌بار در دوره قاجار و به دستور ضل‌السلطان آتش گرفت و بیشتر نقاشی‌های ستون‌ها از بین رفت. سپس این ستون‌ها و برخی دیوارهای سوخته را با گچ پوشاندند.
• جلسات انجمن مقدس ملی اصفهان تا قبل از به توپ بستن مجلس در کاخ چهل‌ستون برگزار می‌شد.

بخش‌های دیدنی کاخ چهل ستون

کاخ و باغ چهل ستون هر دو بسیار دیدنی‌ است. وقتی از کنار استخر بزرگ باغ و از کنار درختان چنار عبور می‌کنید کاخ شما را به داخل فرامی‌خواند. در این کاخ باشکوه بخش‌های مختلفی برای تماشا وجود دارد. در ادامه جزئیات تالارها و بخش‌های مختلف این کاخ را بررسی می‌کنیم.

ایوان ستون‌دار؛ شعبده‌بازی معماران عهد صفوی

همین که به کاخ نزدیک می‌شوید ستون‌های ایوان چشمتان را می‌گیرد. ستون‌ها را می‌شمارید. تعجب می‌کنید که چرا فقط 18 ستون در ایوان قرار دارد. این شعبده‌بازی معماران عهد صفوی است. علت نام‌گذاری چهل‌ستون به این ایوان و ستون‌هایش برمی‌گردد. 18 ستون در ایوان و 2 ستون که در ورودی تالار آینه قرار دارد که تصویر آن‌ها در آب استخر بزرگ می‌افتد و به چهل ستون می‌رسد. 

هر کدام از ستون‌های ایوان اصلی یک تنه درخت کاج یا چنار است. ر گذشته ستون‌ها آینه‌کاری شده بود اما حالا با تخته چوب‌های رنگی پوشانده شده است تا به خوبی از ستون‌ها محافظت کند. میان ستون‌ها یک حوض مرمرین دیده می‌شود که در چهارگوشه آن به تقلید معماری چهارتایی اسلامی ایرانی چهار ستون دیده می‌شود که هر یک بر سر یک شیر سنگی قرار گرفته است. شیرهای سنگی در چهارگوشه حوض مرمرین نماینده صنعت حجاری در عهد صفویه است. در گذشته از دهان شیرهای سنگی آب فواره می‌زد اما حالا دیگر آن آبنما دیده نمی‌شود. 

اما بیشتر زیبایی تالار 18 ستون در سقف آن نهفته است. شاید بیشتر نقاشی‌های دیوارها و ستون‌ها نابود شده باشد اما سقف ایوان هنوز بر حفظ زیبایی خود اصرار دارد. همین که به سقف نگاه می‌کنید با نقاشی‌هایی به ظرافت تمام روبرو می‌شوید که شاید در هیچ یکی از کاخ‌های صفوی اصفهان ندیده باشید. سقف چوبی تالار 18 ستون با آینه‌کاری و نقاشی یکی از جالب‌توجه‌ترین بخش‌های کاخ چهل ستون است. 

تالار آینه؛ آینه تمام نمای معماری ایرانی

این تالار آینه با تالار آینه کاخ گلستان فرق دارد. تالار آینه کاخ گلستان در سال 1253 ساخته شد و جوان‌تر از تالار آینه کاخ چهل‌ستون است. این تالار در پشت ایوان قرار گرفته است و سقف و دیوارهاش تماما با آینه‌کاری و نقاشی پوشیده شده است. نقاشی باشکوه سقف تالار آینه یکی از دیدنی‌ترین بخش‌های کاخ چهل ستون است که هر سال بازدیدکنندگان زیادی را به اینجا می‌کشاند. 

شاه‌نشین؛ رقیب تالار آینه

تلار شاه‌نشین اما از تالار آینه کوچک‌تر است اما از نظر معماری می‌تواند با تالار آینه رقابت کند. سقف این تالار با آینه‌های ریز و تزئینات طلاکاری پوشانده شده است. روایت است که شاهان قاجاری نیز تصاویری از خود به دیوارهای چهل‌ستون می‌افزودند. به طور مثال یکی از نقاشی‌های تالار شاه‌نشین مربوط به دوران نوجوانی ناصرالدین‌شاه قاجار بوده است که حالا اثری از آن باقی نمانده است. 

تالار اشرف؛ تالاری با نقاشی‌های زیبا

تالار آینه یا تالار اصلی مهم‌ترین و دیدنی‌ترین بخش کاخ چهل ستون است. مهم‌ترین بخش در تالار اشرف یا تالار اصلی نقاشی‌هایی است که بیشتر شاهان صفوی را به نمایش گذاشته است. شش تابلوی بزرگ نقاشی تالار اصلی شامل این موارد است:

• تابلوی شاه عباس یکم در حال پذیرایی از ولی محمدخان فرمانروای ترکستان 
• تابلوی شاه اسماعیل یکم در جنگ چالدران 
• تابلوی شاه تهماسب یکم در حال پذیرایی از همایون پادشاه هندوستان 
• تابلوی شاه اسماعیل یکم در جنگ با شیبک خان ازبک، نبرد مرو
• تابلوی شاه عباس دوم در پذیرایی از ندر محمدخان امیر ترکستان در سلسله اشترخانیان 
• تابلوی نادرشاه افشار در جنگ کرنال 

درباره نقاشی‌های کاخ چهل‌ستون باید بدانید که:

• همه نقاشی‌های کاخ چل‌ستون هنر یک هنرمند نیست و نقاشی‌ها از چند سبک مختلف پیروی می‌کند. 
• بعضی از نقاشی‌ها و طرح‌ها هنر نقاشان ایتالیایی است.
• نقاشی‌های تالار اصلی در دوره قاجار کشیده شده است. 
• تمام درها و پنجره‌های کاخ چهل ستون منبت‌کاری و خاتم‌کاری شده است.
• به طور کلی بنای این عمارت طوری ساخته شده است که در فصل تابستان هوای خنکی در تالار وجود داشته باشد و بتوانند از مهمانان پذیرایی کنند.

تالار آینه تنها محلی برای نمایش نقاشی‌های هنرمندان صفوی نبود بلکه محل اصلی تمام جلسات مهم شاه با دیگر رجل سیاسی بوده است و از آن‌ها در همین تالار پذیرایی می‌کردند. سقف بلند این تالار با رنگ‌های طلایی، آبی، سبز، نارنجی و لاجوردی به شکلی هنرمندانه تزیین شده است. حالا این تالار بزرگ به موزه تبدیل شده است و میزبان علاقه‌مندان به تاریخ ایران است. 

ایوان ستون‌دار جنوبی و بالاخانه 

به قرینه ایوان 18 ستون در جلوی کاخ یک ایوان کوچک‌تر در قسمت جنوبی کاخ وجود دارد که با نقاشی‌های زیبا زینت داده شده است. این ایوان نیز ستون‌دار است. بالاخانه را نیز می‌توان اتاق ساده‌ای برای خلوت و خواب شاه در بالای کاخ چهل ستون معرفی کرد. دیوارهای این اتاق از کاهگل ساخته شده است و پنجره‌های آن دوجداره است. 

موزه کاخ چهل‌ ستون

کاخ موزه چل‌ ستون و کاخ موزه گلستان تقریبا هم سن هستند. از آثار به نمایش درآمده در موزه چهل‌ستون می‌توان به انواع سنگ‌نوشته، اولین نمونه کاشی ساخت اصفهان، آثار تاریخی دوران اسلامی و دوران صفویه، مجموعه‌ای از فرش‌های دستبافت، کتب و نسخ خطی اشاره کرد. 

بهترین فصل برای دیدن چهل‌ستون

کاخ چهل‌ ستون با وجود نقاشی‌ها و آینه‌کاری‌ها بسیار دیدنی است اما باغ چهل ستون هم حرف‌های زیادی برای گفتن دارد البته اگر در فصل سرسبزی یعنی بهار به تماشای آن بروید. یکی از بهترین فصل‌ها برای سفر به اصفهان بهار و بهترین ماه آن اردیبهشت است. هوای بهاری اصفهان معتدل و تقریبا خنک است. باغ چهل ستون در فصل بهار سرسبزتر از هر زمان دیگری رخ می‌نمایاند. پس اگر در فصل بهار راهی اصفهان می‌‌شوید یادتان باشد تماشای باغ و کاخ چهل‌ستون را از دست ندهید.

رستوران‌های اطراف کاخ چهل ستون

احتمال اینکه تماشای چهل‌ستون و باغ آن چند ساعت طول بکشد وجود دارد. پس اگر وقت ناهار شد و خواستید یک بریانی خوشمزه سفارش بدهید یا دلتان یک ساندویچ همبرگر می‌خواست به فهرست زیر نگاه کنید. در این فهرست نزدیک‌تین رستوران‌ها و فست‌ فودها به کاخ چهل ستون را معرفی کرده‌ایم:

• رستوران گوهرشاد
• فست فود دوران
• بریانی گلستان
• فست فود سی بن
• رستوران سوگلی
• بریانی اعظم

بستنی‌فروشی و کافه‌های اطراف چهل ستون

در نزدیکی کاخ چهل‌ستون چند کافه، چایخانه و بستنی‌فروشی هست که برای صرف یک عصرانه خنک یا یک استکان چای گزینه مناسبی است. 

• بستنی قیصریه
• کافه مس و قالی
• کافه داستان
• کافه گوهرشاد
• چایخانه سنتی چهلستون
• کافه سنتی سوگلی

جاهای دیدنی اصفهان نزدیک چهل‌ ستون

معمولا گردشگران و مسافران یک روز کامل را به تماشای نقش جهان و کاخ چهل ستون و دیگر دیدنی‌های مرکز اصفهان اختصاص می‌دهند. شما هم می‌توانید با اندکی برنامه‌ریزی گردش خود را از کاخ چهل ستون آغاز کنید و به سایر دیدنی‌های اصفهان که در نزدیکی این کاخ وجود دارد سر بزنید.

• میدان نقش جهان
• کاخ عالی قاپو
• مسجد شیخ لطف‌الله
• مسجد شاه
• سردر قیصریه
• توحیدخانه
• موزه تاریخ طبیعی اصفهان
• بازار قیصریه
• بازار مسگرها
• بازار بزرگ حکیم
• باغ زره سازها
• مدرسه ناصریه
• باغ هشت بهشت
• کاخ هشت بهشت
• موزه موسیقی اصفهان
• بازار هنر
• خیابان چهارباغ عباسی

هتل‌های نزدیک کاخ چهل‌ستون

اگر هتل‌های زیر را رزرو کرده‌اید باید بدانید که به کاخ چهل‌ ستون نزدیک هستید. پس در اولین فرصت برای تماشای این کاخ باشکوه از هتل بیرون بروید.

• هتل سپاهان
• هتل ستاره
• ایران هتل
• هتل عباسی
• هتل جمشید
• بوتیک هتل هنر
• هتل سفیر

یادتان باشد که …

در محوطه کاخ چهل‌ ستون امکاناتی چون دسترسی با ویلچر، پارکینگ و سرویس بهداشتی وجود ندارد. در ضمن اجازه عکس گرفتن از نقاشی‌ها با فلاش روشن را ندارید. پس هنگام عکاسی فلاش دوربین را خاموش کنید.

آدرس کاخ چهل ستون و نحوه دسترسی

کاخ چهل‌ستون در اصفهان، میدان امام حسین، خیابان استانداری واقع شده است. برای دسترسی به کاخ موزه چهل‌ستون از خط شماره 1 مترو اصفهان استفاده کنید سپس در ایستگاه امام حسین (ع) پیاده شوید. بعد از چند دقیقه پیاده‌روی ورودی کاخ موزه چهل ستون را خواهید دید.

قیمت بلیط ورودی و ساعت کاری کاخ چهل ستون

بلیط کاخ موزه چهل ستون را می‌توانید به صورت حضوری در ورودی باغ تهیه کنید. همچنین می‌توانید راهنمای صوتی کاخ را همراه با بلیط بگیرید. قیمت بلیط کاخ چهل ستون برای هر گردشگر ایرانی 5000 تومان است. این کاخ موزه هر روز به جز تعطیلات رسمی و ایام سوگواری محرم از ساعت 9 تا 17 میزبان شما خواهد بود.

تماشای آثار تاریخی؛ سفر در زمان است

رفتن به کاخ موزه‌ها سفر در طول زمان است. در موزه کاخ چهل‌ستون به دوره صفوی می‌روید. درست همان موقع که شاه عباس در تالار اصلی از ولی محمدخان فرمانروای ترکستان پذیرایی می‌کرد یا وقتی که در اوج گرمای تابستان در بالاخانه خنک در حال استراحت بود. می‌توانید از روی خرابی‌های نقاشی‌ها ردپا یک آتش‌سوزی مهیب را بیابید. آتشی که به دستور ضل‌السلطان پسر بزرگ ناصرالدین‌شاه حاکم اصفهان به جان کاخ چهل ستون افتاد. پس یادتان باشد در سفر به اصفهان تماشای این باغ و کاخ زیبا را فراموش نکنید.