کلیسای جامع سنت نیکلاس؛ جواهری در نیس فرانسه

کلیسای جامع سنت نیکلاس،‌ که یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین بناهای مذهبی و ارتدکسی روسی در خارج از روسیه است، مانند جواهری گران‌بها و زیبا در شهر نیس فرانسه می‌درخشد. این کلیسای زیبا توسط میخائیل پرئوبراجنسکی (Mikhail Préobrajenski)، استاد آکادمی هنرهای زیبا در سنت پترزبورگ طراحی شده‌است.

کلیسای سنت نیکلاس دارای پنج گنبد پیازی‌شکل در قسمت مرکزی و یک گنبد بر روی برج ناقوس است که  بر روی هر کدام یک صلیب ایتالیایی طلایی قرار‌دارد. نمای آن با آجر‌قرمز ساخته شده و با موزاییک‌های گران‌قیمتی تزئین شده‌است. فضای داخلی کلیسا نیز با تزئینات باشکوه و خیره‌کننده‌اش دست‌ کمی از نمای زیبای بیرونی ندارد. 

شمایل‌ها، نقاشی‌های دیواری و کارهای چوبی فوق‌العاده‌ای که در این کلیسا به چشم می‌خورد، همگی نمایان‌گر تسلط نقاشان و معماران روسی در ساخت این بنا هستند. کلیسای جامع سنت نیکلاس در حال حاضر محل عبادت است. قوانین مشخص و نسبتاً سخت‌گیرانه‌ای در مورد نوع پوشش و رفتار در این محیط حاکم است که همگان ملزم به رعایت آن هستند.

این کلیسا در تاریخ ۱۱ آگوست ۱۹۸۷ به عنوان یک بنای تاریخی طبقه بندی شد و عنوان «میراث قرن بیستم» را نصیب خود کرد.  اگر دوست دارید قبل از بازدید از کلیسای جامع سنت نیکلاس به اطلاعات دقیق و کاملی در مورد این بنا دست پیدا کنید، تا آخر این مقاله با ما همراه باشید. 

موقعیت تاریخی کلیسای سنت نیکلاس 

از سال ۱۸۵۶ اعضای خانواده امپراطوری روسیه و همچنین تعداد زیادی از خانواده‌های اشرافی، در طول فصل زمستان در نیس اقامت طولانی داشتند. امپراطور الکساندرا فئودورونا، بیوه تزار نیکلاس اول، در اعلامی رسمی، سلامتی را دلیل این اقامت‌ها عنوان کرد؛ اما به‌طور غیررسمی، دلایل او دیپلماتیک بود. در واقع، تزار الکساندر دوم پروژه ایجاد یک پایگاه دریایی نظامی و تجاری در ویل‌فرانش-سور-مر را در سر داشت. 

مدتی نگذشت که تزار تصمیم گرفت کلیسایی با مناسک ارتدکس در نیس بسازد. این کلیسا که در سال ۱۸۵۹ افتتاح شد، با این هدف ساخته شده‌بود تا تمام خانواده‌های روس را که تعطیلات خود را در کوت دازور سپری می‌کردند، در خود جای دهد. 

سپس، تزارویچ نیکلاس، بیست ساله، پسر تزار الکساندر دوم، در حین اقامت در نیس (در ویلای برموند در سال ۱۸۶۵) بر اثر بیماری سل استخوانی درگذشت. تزار در سال ۱۸۶۷ کلیسایی به یادگار گذاشت که دقیقاً در محل اتاقی که ولیعهد جوان برای آخرین‌بار در آن نفس کشیده‌بود، ساخته‌شد.

30 سال بعد!

سی سال بعد که در طی تحولات سیاسی شهر نیس برای روسیه بسیار مهم شده‌بود، کلیسای واقع در خیابان لانگشانپ دیگر بسیار کوچک به‌نظر می‌رسید. در سال ۱۸۹۶ ماری فئورودونا، بیوه امپراتور الکساندر سوم، می‌خواست کلیسای جدیدی در نیس بسازد. سپس کمیسیونی برای یافتن زمینی برای ساخت این کلیسای جدید تشکیل داد. 

در سال ۱۹۰۱ ، قطعه زمینی در منطقه نوازدگان، در خیابان وردی انتخاب شد. طراحی نقشه‌ها برای ساخت این بنا به معماری به‌نام میخائیل پرئوبراجنسکی، استاد آکادمی هنرهای زیبای امپراتوری در سن پترزبورگ سپرده شد. وی به‌تازگی ساخت کلیسای ارتدکس روسیه در فلورانس را تکمیل کرده بود. در ابتدا، ساخت‌و‌ساز این بنا به‌سرعت پیش رفت اما در سال ۱۹۰۲ متوقف شد، زیرا زمین بسیار مرطوب بود و اجازه ساخت چنین ساختمان سنگینی را نمی‌داد.

پس از آن، تزار نیکلاس دوم زمینی را در ملک شخصی خود در پارک برموند به صورت رایگان واگذار کرد تا این بنا در آنجا ساخته شود. این پروژه که در سال ۱۹۰۳ آغاز شد، تحت نظارت میخائیل پرئوبراجنسکی از سن پترزبورگ بود و توسط تعدادی از معماران محلی در محل هدایت می‌شد. 

ساختار‌بندی کلی کلیسای جامع سنت نیکلاس توسط نیروی کار محلی انجام شد، اما برای طراحی نمای بیرونی، شرکت‌های مشهوری از سراسر اروپا انتخاب شدند. این کار تقریباً ده سال به طول انجامید؛ زیرا بسیاری از رویدادها مانند جنگ روسیه و ژاپن و بحران مالی ناشی از آن باعث شد که کار ساخت و ساز برای چندین سال قطع شود.

ریشه‌شناسی کلیسای سنت نیکلاس

ساخت کلیسای جامع سنت نیکلاس با طراحی پرئوبراژنسکی، بر اساس الگوی کلیساهای روسی (اواخر قرن شانزدهم، اوایل قرن هفدهم) بوده‌است. کلیسای روسی سنت نیکلاس در نیس، مانند کلیسای سن رمو یا فلورانس، بر اساس مدل قرن هفدهم، معروف به دوره رومانوف، ساخته شده‌است. این دوره در سال ۱۶۱۳ هنگامی که میخائیل فیوردوروویچ تزار شده بود و سلسله رومانوف را تأسیس کرد، آغاز شد.

در میان بناهای ساخته‌شده در این دوره، کلیسای جامع ریحان در مسکو بدون شک مشهورترین نمونه‌ای است که الهام بخش بسیاری از بناها از جمله کلیسای جامع سنت نیکلاس در نیس است.

معماری روسی کلیسای جامع سنت نیکلاس 

کلیسای جامع سنت نیکلاس شکل یک صلیب یونانی را دارد. این کلیسا دارای پنج گنبد (نماد مسیح و چهار انجیل) است به‌طوری که یک گنبد بزرگ به ارتفاع ۵۲ متر در مرکز و چهار گنبد کوچکتر در هر گوشه آن قرار گرفته‌است. 

بدنه مکعبی‌شکل مرکزی با روکشی از آجر (روی یک سازه بتنی) پوشیده شده و توسط دو ردیف سازه به‌شکل کلاه‌های زنانه روسی تاج‌مانند (کوکوشنیک) تزیین شده‌است. هر طرف نما با یک طاق سه‌گانه احاطه شده‌است که بالای آن با استفاده از مایولیکا‌(سفال ایتالیایی با قلع و لعاب) به‌زیبایی ساخته شده‌است. در چهار گوشه قسمت فوقانی، حجم‌های استوانه‌ای کوچکی به نام تنبور با گنبدهای سبز‌آبی پیازی‌شکل خودنمایی می‌کنند که صلیب‌هایی درخشان (مس قرمز پوشیده‌شده با ورق طلای ظریف) بر روی هر‌یک از آنها قرار گرفته‌است. در قسمتهایی از بنا شکاف‌هایی تعبیه شده تا نور «الهی» به فضای داخلی کلیسای جامع سنت نیکلاس بتابد.

برج ناقوس سنت نیکلاس از سنگ و مرمر ساخته‌شده است. در نیمه بالای نمای آن، موزاییکی که چهره مقدس منجی را نشان می‌دهد با سایه‌بانی محافظت می‌شود و با زیورآلات مسی ریز تراشیده و طلاکاری شده، تزئین شده‌است. برج ناقوس دارای طاق‌هایی حکاکی شده است که استفاده از مایولیکا(سفال ایتالیایی با قلع و لعاب) بر زیبایی آن می‌افزاید.

به همراه کمی جزئیات

برج ناقوس کلیسای سنت نیکلاس دو ایوان متقارن دارد که با تزیینات قابل‌توجهی آراسته شده‌اند. ایوان‌ شامل دو ستون به رنگ گرانیت صورتی است که روی ازاره‌های سنگی سفید (سنگ‌های تیشه‌ای پای دیوار) قرار گرفته و توسط پلکان احاطه شده‌اند. هر طرف از نمای آن با سه قوس کوچک  حجاری شده تزیین شده‌است.

سقف‌های هرمی شکل با تزئینات طلایی و کاشی‌های رنگی زیبا نیز در کلیسای سنت نیکلاس نمای چشم‌گیری دارند. در بالای هرم‌ها عقابی دو‌سر قرار گرفته که با ورق طلا پوشیده شده و نماد امپراتوری روسیه است.

وجود دو ایوان در سنت نیکلاس به این دلیل است که این کلیسا در ابتدا قرار بود در نبش دو خیابان در محله نوازندگان ساخته شود. علیرغم تغییر مکان و عدم توجیه کاربردی ایوان‌ها، این پلان حفظ شده و به همین شکل ساخته شده‌است.

ترکیب هماهنگ حجم ها، منظره‌ای چشم‌نواز و حسی از شور و نشاط را به‌وجود می‌آورد که مشخصه معماری مذهبی روسیه است و تسلط کامل طراحان بر تناسبات هندسی را نشان می‌دهد.

تکنیک‌ها و مواد به‌کار رفته در کلیسا

پایه ساختمان کلیسای جامع سنت نیکلاس از سنگ آهک سفید سخت ساخته شده است.

نماهای جلویی کلیسا از ردیفی از بلوک‌های صاف از سنگ آهک نیمه‌سخت تشکیل شده‌اند و دارای روکشی از آجرهای صنعتی قهوه‌ای-نارنجی آلمانی هستند که در بالای آن قرار گرفته‌اند. (دو ساختمان اصلی در نیس که از آجر ساخته شده اند عبارتند از: ایستگاه P.L.M که در سال ۱۸۵۶ پس از الحاق شهرستان نیس به فرانسه ساخته شد – به سبک لویی سیزدهم، که در فرانسیزه کردن فضای شهری نقش مهمی دارد- و اداره پست Thiers که یک ساختمان شیک به سبک آرت دکو است و در سال ۱۹۳۱ ساخته شده‌است).

ورودی‌های نیم دایره‌ای (قوسی) با تزئینات پیچیده‌ توسط سنگ‌تراشان پرآوازه ایتالیایی ساخته شده‌اند و درهای چوبی بلوطی زیبایی آن‌ها را دوچندان می‌کند.  

بافت مات سنگ سفید نما با درخشش کاشی‌های سفالی و کاشی‌های ماژولیکا با رنگ‌های سبز‌آبی به کار رفته در گنبدها در تضاد است. ماژولیکا سفال پوشیده شده با مینای برجسته است که جلوه‌های سایه‌ای جالبی را ایجاد می‌کند (سفال‌های ایتالیایی از دوره رنسانس، با الهام از سرامیک‌های هیسپانو-مورویش، در قرن‌های ۱۶ و ۱۷  در ایتالیا بسیار محبوب بود).

از کاشی های لعاب دار تا گنبدهای بتنی!

بدنه مرکزی کلیسا و پنج گنبدی که تاج آن را تشکیل می‌دهند از بتن آرمه و همچنین پایه‌هایی که بنا بر آن تکیه دارد ساخته شده‌است. (بتن در آن زمان به‌ویژه برای مکان‌های عبادت کمتر مورد استفاده قرار می‌گرفت اما چند سال بعد کاربرد آن در فرانسه به اوج خود رسید و کلیساهای نوتردام و ژان‌دارک هر دو کاملاً از بتن ساخته شدند).

کاشی های لعاب‌دار به‌کار رفته در کلیسای سنت نیکلاس دارای الگوهای متقاطع هندسی و پالت رنگی سه‌رنگ هستند: سبز-آبی روشن، سبز تیره، طلایی.

برای جلوگیری از هر‌گونه اثری از رد آب بر روی نماها، مجاری جمع آوری آب باران به‌طرز ماهرانه‌ای در بنای بتنی گنبدها تعبیه شده‌است که توسط نوارهای مسی طلاکاری شده ظریف روی ایوان‌ها پنهان شده‌اند. 

درآخر؛ بازدید از کلیسای جامع سنت نیکلاس

کلیسای جامع سنت نیکلاس، پس از پشت‌سر گذاشتن ماجراهای مختلف، سرانجام در ۱۷ دسامبر ۱۹۱۲ افتتاح شد.

معمار این کلیسا در نهایت موفق شد بنا به درخواست جامعه روسی نیس، تمام ویژگی‌های یک هنر مقدس ملی بر‌اساس الگوهای روس را در ساخت این بنا اجرا کند. بنابراین توانست به‌دور از کلیشه‌های معماری، ساخت کلیسای سنت نیکلاس را با محیط محلی و همچنین با تکنیک‌های زمان خود تطبیق دهد.

کلیسای جامع سنت نیکلاس یکی از مهم‌ترین ساختمان‌هایی از این نوع است که تا کنون در خارج از روسیه ساخته‌شده و یکی از پربازدیدترین جاذبه‌های گردشگری در نیس به‌شمار می‌رود. عبادت در این کلیسا، در فضایی عرفانی غرق در نور شمع و با حضور نمادین شمایل‌ها انجام می‌شود. در مراسم عبادت دعاهایی تکراری با ذکر نام عیسی مسیح خوانده می‌شود که شباهت زیادی به تمرینات تنفسی و مدیتیشن هندی‌ها دارد. 

اگر بازدید از بناهای مذهبی با معماری منحصر‌به‌فرد را دوست دارید، پیشنهاد می‌کنیم بازدید از کلیسای جامع سنت نیکلاس در شهر نیس فرانسه را حتماً در برنامه خود قرار دهید. 

همین حالا قیمت بلیط هواپیما را بررسی کنید!