باغ دلگشا
فهرست مطالب
باغ دلگشا از آن جاهایی است که وقتی واردش می‌شوید، انگار یک‌باره ریتم شهر از روی شانه‌ات برداشته می‌شود. صدای آرام آب، بوی نارنج‌های شیراز و عمارت قدیمی که در دل باغ قد افراشته، همه با هم یک حس آشنای آرامش می‌سازند؛ همان حس خوشی که آدم را وادار می‌کند چند لحظه بایستد و فقط تماشا کند.
اگر نام «باغ دلگشا» را جستجو کرده‌اید؛ چه در حال برنامه‌ریزی سفر با تور شیراز باشید و چه به‌تازگی بلیط هواپیما شیراز را خریده‌اید، احتمالاً دنبال جایی هستید که بین شلوغی شهر، چند ساعت نفس بکشید، عکس‌های خوب بگیرید و حال‌وهوای اصیل شیراز را لمس کنید. این باغ دقیقاً همان جایی است؛ ترکیبی از تاریخ، معماری قاجاری و رایحه همیشگی بهارنارنج که حتی در روزهای عادی سال هم دل‌نشین می‌ماند. در ادامه قدم‌به‌قدم سراغ چیزهایی می‌رویم که قبل از بازدید باید بدانید.
باغ دلگشا کجاست ؟
باغ دلگشا از زیباترین جاهای دیدنی شیراز در شمال‌شرقی این شهر و درست کنار آرامگاه سعدی قرار دارد؛ جایی که هنوز حال‌وهوای شیراز قدیم را می‌شود در کوچه‌های اطرافش لمس کرد. این باغ جزو همان فضاهایی است که وقتی واردش می‌شوید، هوا ناگهان سبک‌تر می‌شود و سکوت باغ خودش را آرام روی آدم می‌نشاند.
چطور به باغ دلگشا برسیم؟
- آدرس دقیق: شمال‌شرق شیراز، جنب آرامگاه سعدی
- دسترسی با تاکسی: راحت‌ترین راه رسیدن به دلگشا شیراز استفاده از تاکسی‌های اینترنتی یا تاکسی‌های خطی میدان شهرداری است؛ راننده‌ها مسیر را کاملاً بلدند.
- اتوبوس: اتوبوس‌های مسیر سعدیه بهترین گزینه‌اند. ایستگاه پایانی نزدیک ورودی باغ است و چند دقیقه پیاده‌روی دارد. اگر قصد رزرو هتل شیراز را دارید، انتخاب هتل در مرکز شهر یا نزدیکی سعدیه باعث می‌شود مسیر دسترسی‌تان به باغ دلگشا بسیار راحت‌تر باشد.
- خودرو شخصی: مسیر دلگشا–سعدیه کاملاً مستقیم و قابل‌دسترسی است. کنار خیابان و نزدیک ورودی باغ معمولاً جای پارک پیدا می‌شود، مخصوصاً در ساعات غیرپیک.
- پیاده‌روی: اگر از مجموعه سعدیه خارج شوید، باغ در چند قدمی شماست و یکی از دلپذیرترین مسیرهای پیاده‌روی شیراز را دارد.
تاریخچه باغ دلگشا؛ از ساسانیان تا امروز
باغ تاریخی دلگشا از معدود باغ‌هایی است که ردپای چند دوره بزرگ تاریخ ایران را در خودش نگه داشته است. گفته می‌شود شکل‌گیری اولیه باغ به پیش از اسلام و دوران ساسانی برمی‌گردد؛ جایی که این محدوده به‌عنوان یک باغ سلطنتی شناخته می‌شد. در دوره صفویه نیز دلگشا همچنان رونق داشت و از آن به‌عنوان فضایی برای تفریح و پذیرایی استفاده می‌کردند.
اما این دوران طلایی تا همیشه ادامه نداشت. بین دوره نادرشاه و آغاز حکومت زندیه، باغ آسیب‌های زیادی دید؛ طوری که بسیاری از بخش‌هایش رو به ویرانی رفت. با روی‌کارآمدن کریم‌خان زند، دوباره باغ جان گرفت و مرمت‌های گسترده باعث شد به همان شکوه گذشته نزدیک شود.
در دوره قاجار نیز حاج ابراهیم اعتمادالدوله شیرازی دست به احیای دوباره باغ زد، اما پس از او دلگشا بار دیگر سال‌هایی از بی‌توجهی را پشت سر گذاشت. سرانجام در سال ۱۳۳۶، نواب رضا قلی‌میرزا باغ را خرید و مرمت تازه‌ای آغاز شد؛ مرمتی که حدود سی سال بعد توسط میرزا علی‌اکبر قوام‌الملک کامل‌تر شد و ایوان و ستون‌های معروف عمارت در همین دوره ساخته شدند. حمام ضلع شرقی باغ نیز به دستور پسر او اضافه شد.
تا حدود پنجاه سال پیش، دلگشا هنوز در تملک خانواده قوام‌الملک بود، اما امروز مدیریت آن در اختیار شهرداری است و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین باغ های دیدنی شیراز نگهداری می‌شود.
معماری باغ دلگشا و عمارت سه‌طبقه آن
اولین چیزی که هنگام ورود به باغ توجه را جلب می‌کند، نظم آشنای باغ های ایرانی است؛ دیوارهای بلند اطراف، مسیر مستقیم، جوی آب کم‌عمق با فواره‌های کوچک و حوض بزرگی که درست روبه‌روی عمارت باغ دلگشا قرار گرفته است. از همان ورودی، عطر بهارنارنج و رطوبت خنک هوا همراه مسیر می‌شود و نگاه را آرام به سمت مرکز باغ هدایت می‌کند.
عمارت سه‌طبقه باغ دلگشا، یکی از قدیمی‌ترین سازه‌های کلاه‌فرنگی ایران است و معماری‌اش ترکیبی از الگوی اروپایی و سبک اصیل ایرانی است. ایوان بلند، دو ستون چوبی، پنجره‌های قدی و شیشه‌های رنگی نمای عمارت را شکل می‌دهند و وقتی روبه‌روی حوض می‌ایستید، انعکاس ساختمان روی آب، یکی از همان صحنه‌هایی است که تقریباً همه بازدیدکنندگان از آن عکس می‌گیرند. داخل ساختمان، یک تالار بزرگ با چهار شاه‌نشین ساخته شده تا در روزگار قدیم هوای اتاق‌ها بهتر جریان پیدا کند. نقش‌ونگارهای روغنی روی سقف، گچ‌بری‌های ظریف و آینه‌کاری‌های پراکنده، نشانی از هنر معماران قاجاری است که سعی کرده‌اند زیبایی بیرونی باغ را در داخل عمارت هم ادامه دهند.
روی گچ‌های دور شاه‌نشین‌ها، بخشی از اشعار شوریده شیرازی نوشته شده؛ شاعری که آرامگاهش همین نزدیکی در مجموعه سعدیه قرار دارد. در گذشته بخشی از ضلع شمالی باغ با وجود سرو، نخل و کاج به «باغ طاووس» معروف بود، اما با ساخت خیابان از بدنه اصلی باغ جدا شد. امروز باغ دلگشا حدود شش هکتار وسعت دارد و همچنان یکی از سالم‌ترین نمونه‌های باقی‌مانده از باغ‌سازی ایرانی در شیراز است.
در باغ دلگشا چه می‌بینید؟ (راهنمای قدم‌به‌قدم بازدید)
قدم‌زدن در باغ دلگشای شیراز بیشتر از آنکه یک گردش ساده باشد، شبیه واردشدن به فضایی است که با عطر، رنگ و آرامش معنا پیدا می‌کند. از همان ورودی، مسیر سنگ‌فرش‌شده‌ای دیده می‌شود که کنار جوی آب امتداد دارد و چشم را مستقیم به سمت عمارت کلاه‌فرنگی می‌برد. اگر چند لحظه مکث کنید، ترکیب صدای آب، بوی بهارنارنج و سایه درختان حس می‌دهد وارد یکی از اصیل‌ترین باغ‌های ایرانی شده‌اید.
مسیرهای پیاده‌روی و فضای سبز
دو طرف مسیر، شمشادهای قدیمی و نخل‌های بلند قرار گرفته‌اند؛ نخل‌هایی که انگار سال‌هاست سایه‌شان را بر سر باغ پهن کرده‌اند. جای‌جای باغ، درختان نارنج دیده می‌شود که در فصل بهار رایحه‌شان تمام فضا را پر می‌کند. بین این‌ها، چمن‌زارها و درختان سرو، کاج و گل‌های فصلی قرار دارند و باغ را به فضایی سرزنده و قابل‌قدم‌زدن تبدیل کرده‌اند. اگر اهل قدم‌زدن آرام باشید، این مسیرها بهترین بخش باغ‌اند.
موزه باغ دلگشا طبقه اول
طبقه اول عمارت به موزه‌ای اختصاص دارد که اشیای قدیمی مثل سکه، اسکناس، اشیای تاریخی و آثار دوره‌های مختلف در آن نگهداری می‌شود. در کنار این‌ها، پنجره‌های رنگی، مقرنس‌کاری‌های ظریف و گچ‌بری‌های دیوارها فضای داخل را تماشایی‌تر کرده‌اند. حجم زیاد نور طبیعی باعث می‌شود هر اتاق حس و حال خوشایندی داشته باشد.
موزه رادیو در طبقه دوم
وقتی از پله‌ها بالا می‌روید، ناگهان وارد دنیایی نوستالژیک می‌شوید؛ جایی که رادیوهای قدیمی، گرامافون‌ها و وسایل مربوط به رسانه‌های سال‌های دور کنار هم چیده شده‌اند. این طبقه برای بازدیدکنندگانی که به تاریخ ارتباطات علاقه دارند، جذابیت زیادی دارد.
عمارت کلاه‌فرنگی از نزدیک
وسط باغ و درست روبه‌روی حوض بزرگ، عمارت کلاه‌فرنگی قد علم کرده؛ ساختمانی دوطبقه با پنجره‌های بلند چوبی و شیشه‌های رنگی. شاه‌نشین‌های چهارگانه، تالار مرکزی، آینه‌کاری‌های طبقه بالا و حوضچه داخلی همه نشان می‌دهد طراحی این عمارت فراتر از یک ساختمان ساده بوده است. بهترین نقطه دید عمارت، بالکن طبقه دوم است؛ جایی که منظره کامل باغ را جلوی چشم می‌گذارد.
حوض‌ها و آب‌نماها
در باغ چند حوض دیده می‌شود، اما بزرگ‌ترین آن‌ها درست روبه‌روی عمارت قرار دارد. آب آن از قنات سعدیه تأمین می‌شود و رنگ فیروزه‌ای کاشی‌ها همراه با انعکاس ساختمان روی سطح آب یکی از معروف‌ترین قاب‌های باغ است. فواره‌ها و جریان ملایم آب در کل مسیر حضور آرامش‌بخشی ایجاد می‌کند.
بهترین زمان بازدید از باغ دلگشا
بهترین زمان برای دیدن باغ تاریخی دلگشا بدون هیچ شکی فصل بهار است. از اواخر اسفند تا اواسط اردیبهشت، باغ تبدیل می‌شود به یکی از خوش‌بوترین نقاط شیراز؛ شکوفه‌های نارنج آن‌قدر فضا را پر می‌کنند که حتی اگر چند دقیقه در مسیر ورودی بایستید، عطرشان تا مدت‌ها در ذهن می‌ماند. نور ملایم صبح، سایه درختان و هوای خنک بهاری بهترین شرایط را برای قدم‌زدن و عکاسی فراهم می‌کند.
پاییز نیز انتخاب خوبی است؛ برگ‌های زرد و نارنجی، هوای صاف و خلوتی باغ باعث می‌شود فضای کاملاً متفاوتی تجربه کنید. تابستان گرمای بیشتری دارد، اما اگر صبح زود یا عصر بروید، سایه درختان و نسیم ملایم فضای باغ شرایط را قابل‌تحمل‌تر می‌کند. زمستان، اگرچه باغ خلوت‌تر و ساده‌تر است، اما برای کسانی که دنبال یک فضای آرام و بدون ازدحام هستند انتخاب بدی نیست. در مجموع، اگر بخواهید بهترین چهره باغ را ببینید، بازدید در نور صبحگاهی و به‌خصوص فصل بهار، تجربه‌ای است که نمی‌شود به‌سادگی از دستش داد.
ساعات بازدید باغ
- بازدید از باغ دلگشای شیراز در بیشتر روزهای سال از ۸ صبح شروع می‌شود.
- در نیمه اول سال (بهار و تابستان) معمولاً تا ۱۱ شب باز است.
- در نیمه دوم سال (پاییز و زمستان) ساعت کار کمی کمتر است و تا حدود ۱۰ شب ادامه دارد.
- بخش موزه و عمارت معمولاً از صبح تا غروب فعال است؛ بنابراین اگر قصد دیدن داخل ساختمان را دارید، بهتر است بازدید را به ساعات اولیه روز موکول کنید.
هزینه ورودی باغ
- هزینه ورودی برای بازدیدکنندگان ایرانی معمولاً حدود ۱۵ تا ۲۰ هزار تومان (1404) است.
- هزینه برای گردشگران خارجی بیشتر است (80 هزار تومان در سال 1404) و بسته به سال و مصوبه‌های جدید تغییر می‌کند.
- این مبلغ شامل ورود به محوطه باغ، استفاده از مسیرهای بازدید و دیدن عمارت و موزه داخلی است.
جاذبه های نزدیک باغ دلگشا
- آرامگاه سعدی (سعدیه): کمتر از ۵ دقیقه پیاده
- دروازه قرآن شیراز: حدود ۵ دقیقه با خودرو
- آرامگاه حافظ (حافظیه): حدود ۱۰ دقیقه با خودرو
- بوستان بعثت و کوه‌پایه‌های کهندژ: مناسب برای پیاده‌روی و عکاسی
- بافت قدیمی اطراف دلگشا: کوچه‌های سنتی و خانه‌های قدیمی که ارزش یک گردش کوتاه را دارند
جمع‌بندی
بازدید از باغ دلگشا شیراز بیشتر از آنکه یک گردش معمولی باشد، تجربه‌ای آرام و خوش‌بوست؛ فضایی که ترکیب درخت‌های نارنج، عمارت تاریخی و مسیرهای سنگ‌فرش، یک حس اصیل از شیراز قدیم را زنده می‌کند. این باغ برای کسانی که می‌خواهند چند ساعت از شلوغی شهر فاصله بگیرند، عکاسی کنند یا فقط در سکوت قدم بزنند انتخابی کم‌نقص است. چه در فصل بهار با عطر شکوفه‌ها وارد باغ شوید، چه در پاییز میان رنگ‌های گرم قدم بزنید، دلگشا یکی از همان جاهایی است که تصویرش تا مدت‌ها در ذهن می‌ماند.
سؤالات متداول
بهترین زمان، اوایل بهار است؛ زمانی که درخت‌های نارنج شکوفه می‌دهند و باغ در خوش‌بوترین حالت خود قرار دارد. پاییز هم به‌خاطر خلوتی و رنگ‌های گرم، انتخاب جذابی است.
به‌طور معمول ۴۵ دقیقه تا ۱.۵ ساعت زمان کافی است؛ اگر قصد بازدید از موزه داخل باغ دلگشای شیراز را داشته باشید، زمان کمی بیشتر می‌شود.
بله، هر دو طبقه عمارت باز است. طبقه اول شامل موزه تاریخی است و طبقه دوم مجموعه‌ای از رادیوها و وسایل نوستالژیک را نمایش می‌دهد.
کاملاً. مسیر ورودی، حوض بزرگ، پنجره‌های رنگی عمارت و مسیرهای پوشیده از درختان نارنج، بهترین نقاط عکاسی باغ هستند.
