کلیسای جامع زوارتنوتس ارمنستان

اماکن تاریخی و باستانی، یکی از اصلی‌ترین منابع توریستی ملل مختلف در جهان محسوب می‌شوند. به طوری که اگر کشوری منابع تاریخی غنی داشته باشد، سالانه پذیرای هزاران گردشگر خواهد بود تا بتوانند تاریخ و تمدن آن را مشاهده کنند. یکی از کشورهای همسایه که از تاریخ غنی برخودار است و از دیگر لحاظ نیز مقصد خوبی برای انواع سفرها به شمار می‌رود، کشور ارمنستان است. این کشور یک کلیسای جامع را در خود جای داده که معماری این کلیسا جزء معجزات معماری جهان محسوب می‌شود. بنابراین در ادامه سعی داریم تاقبل از تهیه بلیط هواپیمای ارمنستان یک آثار تاریخی این کشور از جمله کلیسای جامع زوارتنوتس ارمنستان را بررسی کنیم و به اطلاعات مربوط به آن پی ببریم. تا در سفرهای آتی خود به ارمنستان بتوانیم از این بنای شگفت هم دیدن کنیم.

معرفی کلیسای جامع زوارتنوتس ارمنستان

بقایای سنگی کلیسای جامع زوارتنوتس ارمنستان یکی از جاذبه‌های تاریخی – گردشگری مهم این کشور است که در فلات آرارات (رشته کوه بین کشور ارمنستان و ترکیه)، در مابین شهرهای ایروان پایتخت و اچمیادزین، در استان آرماویر کشور ارمنستان، در نزدیکی فرودگاهی با همین عنوان (فرودگاه زوارتنوتس) واقع شده است. این کلیسا تا اوایل قرن بیستم میلادی در زیر خاک مدفون شده بود و کسی از وجود آن آگاهی نداشت. تا اینکه بالاخره در بین سال‌های 1901 تا 1907 میلادی، گروهی با رهبری وارداپت خاچیک دادیان «Vardapet Khachik Dadyan» اقدام به حفاری کرده و در نهایت قسمت‌هایی از این کلیسا را از زیر خاک نمایان کردند. همچنین در کنار این کلیسا نیز یک کاخ منتسب به «جاثلیق نرسس سوم» کشف شد که کارخانه نوشیدنی وی نیز در کنار کاخش قرار داشته است.

 افسانه‌های زیادی در مورد نام کلیسای جامع زوارتنوتسارمنستان وجود دارد. برخی‌ها نام آن را به نام یک فرشته نسبت می‌دهند و برخی نیز می‌گویند که عنوان این کلیسا معنی «زنده شدن روح مردگان» را می‌دهد. همچنین عنوان آن با معانی دیگری نیز چون «نیروهای نگهبان» و «فرشته‌های آسمانی» هماهنگی دارد. این کلیسا در قرن دهم میلادی به دلیل زلزله و برخی دیگر از دلایل نامعلوم به ویرانه تبدیل شد و امروزه تنها ستون‌های سنگی آن به جای مانده است که از روی آن‌ها می‌توان به معماری ارمنی و سازه شگفت این کلیسا پی برد.

تاریخچه کلیسای جامع زوارتنوتس ارمنستان

بر طبق یافته‌های مورخین، این کلیسا در قرن هفتم میلادی به دستور «کاتولیکوس نارسس سوم» ساخته شده است. ساخت کلیسا از سال 643 میلادی شروع و در سال 652 نیز پایان یافته است. این کلیسا یکی از مکان‌های مهم و مقدس مردمان آن زمان برای عبادت بوده است و در آن زمان نیز بنایی شگفت به حساب می‌آمده است؛ به طوری که در آن زمان، وقتی کنستانس دوم (امپراطور روم شرقی) این کلیسا را دید، غرق در شکوه و عظمت آن شد و دستور داد تا بنایی به همین شکل در قلمرو وی (قستنطنیه) ساخته شود.

معمار کلیسای جامع زوارتنوتس که گریگور لیوسرویک «Grigor Lusavorich» نام داشت، عازم قستنطنیه شد تا این بنا را بار دیگر هم بسازد، اما در راه به علت بیماری جان خود را از دست داد و نمونه‌ی دیگری از کلیسای جامع زوارتنوتس ارمنستان هرگز ساخته نشد.

معماری کلیسای جامع زوارتنوتس ارمنستان

از روی باقیمانده بنای کلیسای جامع زوارتنوتس می‌توان به مهارت و خلاقیت معمار آن پی برد که در سبک ارمنی خود از سبک‌های معماری بیزانس و سوریه نیز بهره برده است. طراحی اصلی این بنا، دایره‌ای شکل است، اما در قسمت‌های درونی آن بخش‌های متنوع به اضلاع دیگری نیز یافت می‌شود. بر روی ستون‌های سنگی این کلیسا، نقش و نگاره‌هایی زیبا و چشم‌نواز حک شده است. نکات قابل توجه بسیاری در معماری کلیسای جامع زوارتنوتس وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به سه مورد زیر اشاره کرد:

1. در محراب اصلی کلیسای جامع زوارتنوتس ارمنستان می‌توان محل قرارگیری بت‌ها را مشاهده کرد. این امر تعجب بسیاری از محققان را برانگیخته است و هنوز دلیل وجود چنین جایگاهی در این کلیسا مشخص نشده است.
2. در مرکز کلیسای زوارتنوتس، در زیر گنبد آن، مسیری رو به پایین وجود دارد که گفته می‌شود محل دفن معمار کلیسا است. اما صحت این موضوع نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
3. بر روی سرستون‌های سنگی کلیسای زوارتنوتس، نوشته‌هایی به زبان یونانی (به‌جای زبان ارمنی) قرار دارد و بر روی برخی از ستون‌های این کلیسا نیز طرح‌هایی از عقاب با بال‌های افراشته قرار دارد (برخی از یونانیان معتقد بودند که عقاب می‌تواند مرده را زنده کند). این در حالی است که این سبک معماری در دوران ساخت این کلیسا مرسوم نبوده است.

راهنمای بازدید ازکلیسای جامع زوارتنوتس ارمنستان

تمام مواردی که تا به اینجا در مورد آن‌ها بحث کردیم، فقط بخشی از داستان کلیسای جامع زوارتنوتس ارمنستان بود. قصه‌ها، یافته‌ها و اطلاعات بسیار بیشتری در مورد این کلیسا وجود دارد که پی برده به همه‌ی آن‌ها به شرطی امکان‌پذیر است که به صورت عینی هم آن را ببینید و نگاره‌ها و نوشته‌های روی سنگ‌های این کلیسا را با چشمان خود ببینید. بنابراین می‌خواهیم به شما بگوییم که چطور می‌توانید از این بنای شگفت و پر رمز و راز دیدن نمایید:

• کلیسای زوارتنوتس در نزدیک شهر «واغارشاپات» و در 15 کیلومتری ایروان پایتخت قرار دارد.
• اگر با تور به ارمنستان رفته‌اید، به احتمال زیاد، بازدید از این بنا در برنامه‌ی تور شما قرار دارد و لازم نیست خود برای رفتن به آن اقدام نمایید.
• اگر شخصاً به سفر رفته‌اید، برای بازدید از کلیسا باید از اتوبوس یا تاکسی استفاده کنید.
• در ایستگاه اتوبوس «Kilikia» شهر ایروان، می‌توان با سوار شدن بر اتوبوس‌ شماره 67، پس از گذشت نیم ساعت به نزدیکی کلیسا رسید. اتوبوس شما را در نزدیکی فرودگاه این منطقه پیاده می‌کند که پس از پیاده شدن، دسترسی به باقیمانده بنای کلیسا برایتان ممکن خواهد بود. 
• برای بازگشت هم می‌توانید روی همین مسیری که از آن آمده‌اید حساب کنید و به شهر برگردید.

البته گفتن این مسیر راحت است، اما پیدا کردن آدرس در یک کشور با زبان دیگر به صورت عملی کار سختی است. بنابراین بهتر است به همراه خود یک راهنما ببرید تا شما را دقیقاً به کلیسا برساند و برگرداند.

هزینه بازدید از کلیسای جامع زوارتنوتس ارمنستان

شما در کنار بازدید از کلیسای جامع زوارتنوتس می‌توانید از یک موزه‌ی نزدیک به آن نیز دیدن کنید که برخی از موارد کشف شده در کلیسا در همان موزه نگهداری می‌شود. قطعاً ورود به این کلیسا و بازدید از آن رایگان نیست و هزینه مشاهده آن برای خارجی‌ها حدود 700 درام ارمنستان آب می‌خورد. همچنین اگر برای بازدید از تور و راهنما بهره بگیرید، باید 1000 درام بپردازید. کمک گرفتن از مترجم نیز 2000 درام می‌خواهد. البته ممکن است این قیمت‌ها به ریال کشورمان، برحسب بالا رفتن نرخ تورم، هربار بیشتر نیز شود. بنابراین حتماً قبل از رفتن به کلیسا، هزینه‌ی بازدید از آن را چک کنید تا پول کافی به همراه داشته باشید. در آخر خواهشمندیم نظرات و تجربیات خود را درباره بازدید از این مکان دیدنی با ما به اشتراک بگذارید.