آرامگاه بوعلی سینا؛ از معماری تا تندیس شیخ الرئیس

آرامگاه بوعلی سینا یکی از جاذبه‌های گردشگری پربازدید همدان محسوب می‌شود. هرساله گردشگران داخلی و خارجی بسیاری برای بازدید از آرامگاه این پزشک و دانشمند بزرگ ایرانی به همدان سفر می‌کنند. در این آرامگاه علاوه‌بر مقبره بوعلی سینا، آرامگاه ابوسعید دخدوک، از دوستان این دانشمند نامدار و مقبره ابوالقاسم عارف قزوینی، شاعر معروف ایرانی نیز قرار دارد. اگر می‌خواهید به‌طور کامل با آرامگاه بوعلی سینا در همدان آشنا شوید، این مقاله را تا انتها بخوانید.

رزرو تور ارزان فقط با سه کلیک خوبه

بوعلی سینا که بود؟

ابوعلی سینا، پزشک، دانشمند، فیلسوف، منجم، نویسنده، ریاضیدان، شیمیدان بزرگ قرن چهارم هجری است. به علت تسلط بوعلی سینا به علوم مختلف به او همه چیزدان می‌گفتند. این دانشمند بزرگ در روستای افشه بخارا که روزگاری مرکز حکومت سامانیان بود، چشم به جهان گشود. بوعلی سینا در طول زندگی‌اش طبیب پادشاهان بسیاری بود و به او عناوین شیخ‌ الرئیس، شرف الملک، حجت حق و شاهزارده اطباء را داده‌اند. از میان شاگردان این پزشک نامدار می‌توان به ابوعبید جوزجانی، ابوالحسن بهمنیار، ابو منصور طاهر اصفهانی، ابوعبدالله محمد بن احمد المعصومی اشاره کرد. آرامگا بوعلی سینا در همدان قرار دارد و جزو جاهای دیدنی معروف این شهر محسوب می‌شود.

تاریخچه آرامگاه بوعلی سینا در شهر همدان

در کتاب‌های تاریخی آورده‌اند که بوعلی سینا از پزشکان مخصوص دربار سامانی بوده است. او بعد از سقوط حکومت سامانی و به سلطنت رسیدن سلطان محمود غزنوی از بخارا مهاجرت کرد. این پزشک حاذق در مسیر مهاجرتش در شهرهای بسیاری نظیر اصفهان اقامت داشت. ابوعلی سینا در سفر خود از اصفهان به همدان، به سختی مریض شد و در همدان در منزل ابوسعید دخدوک که یکی از دوستانش بود، سکونت کرد. بعد از مدتی بیمار او بدتر شد و از دنیا رفت. آرامگاه بوعلی سینا درواقع همان خانه دوست این دانشمند بزرگ که ابوسعید دخدوک نام داشت، بوده است. بعد از مدتی ابوسعید دخدوک نیز فوت کرد. مزار این دو دوست در کنار هم قرار دارد. تا قرن سیزدهم هجری بر روی قبر چهارطاق کوچکی قرار داشت، اما با گذشت زمان تخریب شد.

در زمان قاجار

در دوران قاجار نگارخانم، دختر شاهزاده عباس میرزا ولیعهد فتحعلی شاه قاجار دستور به مرمت آرامگاه بوعلی سینا در همدان را داد. در این مرمت چهارطاق قدیمی تخریب شده را برداشتند و گنبدی آجری به جای آن ساختند. سنگ قبر ابن سینا و ابوسعید دخدوک را نیز تعویض کردند. سپس سنگ قبرهای قدیمی آن‌ها را به‌عنوان اثر تاریخی در سرسرای آرامگاه قرار دادند. پس از آن محمدحسین فریدالدوله گلگون در سال ۱۲۹۹ دور محوطه مقبره را دیوارکشی کرد و در آخر کنار آرامگاه ابن سینا تالار کوچکی برای کتابخانه ساخت. این کتابخانه در آن موقع ۶۴۹ جلد کتاب داشت و تبدیل به قرائت‌خانه آرامگاه شد.

در زمان پهلوی

در دوران حکومت پهلوی، محمدرضاشاه دستور ساخت بنای جدیدی برای آرامگاه بوعلی سینا در شهر همدانپن را داد. برای این دستور در خرداد سال ۱۳۲۴ طراحی نقشه ساختمان این مقبره را به مناقصه گذاشتند و در نهایت طرح مهندس “هوشنگ سیحون”را پذیرفتند و اجرای این پروژه را به او سپردند. مهندس سیحون در خرداد ماه سال ۱۳۲۸ طرح اجرایی خود را به ‌نوان پایان‌نامه به دانشکده هنرهای زیبای پاریس ارائه کرد و در تیر ماه ۱۳۲۸ نسخه‌ای از طرح پایان‌نامه‌اش را به انجمن آثار ملی ایران فرستاد. با تأیید طرح، قرارداد همکاری با یکی از شرکت‌های ساختمان‌سازی به‌نام شرکت نسبی مهندس ابتهاج و شرکا بسته شد و کار را شروع کردند. در ابتدا برای ساخت آرامگاه جدید، باید مقبر‌ه‌های قدیمی بوعلی سینا و ابوسعید دخدوک را تخریب می‌کردند. به همین دلیل مسئولان بعد از نبش قبر، جمجمه‌ها و استخوان‌های باقیمانده را در جعبه‌های مخصوصی گذاشتند و سپس مهروموم کردند. در نهایت در یازدهم اردیبهشت ۱۳۳۱ جعبه مخصوص جمجمه و استخوان‌های ابوعلی سینا را در آرامگاه جدید و جعبه جمجمه و استخوان‌های ابوسعید دخدوک را نیز در مقبره جدید گذاشتند.

رزرو هتل 5ستاره با سه کلیک خوبه

معماری مقبره بوعلی سینا

معماری آرامگاه بوعلی سینا را از گنبد قابوس الهام گرفته‌اند. اما سبک معماری این آرامگاه با گنبد قابوس متفاوت است. ساختمان مقبره بوعلی سینا ۱۲ ستون به نشانه ۱۲ دانشی که بوعلی سینا به آن‌ها مسلط بود، دارد. این ستون‌ها از سنگ گرانیت ساخته شده و در قسمت بالای آرامگاه قرار گرفته است. ساختمان مقبره بوعلی سینا به علت محدود بودن فضا و صرفه‌جویی در بودجه، به‌طور تقریبی نصف ساختمان گنبد قابوس است. در آرامگاه ابن سینا، ۱۲ ستون از یکدیگر فاصله دارد. در گنبد قابوس ۱۰ ستون به هم پیوسته است و به جز در ورودی شکافی بین آن‌ها نیست. علت فاصله میان ستون‌های آرامگاه بوعلی سینا در همدان، وزش بادهای شدید در پاییز و زمستان‌ در این شهر است. فاصله میان ستون‌ها باعث عبور باد می‌شود و از تخریب شدن آرامگاه جلوگیری می‌کند. مساحت زمین آرامگاه ابن سینا ۳۰۹۰ متر مربع و زیربنای آن ۱۷۹۲ مترمربع است. در اطراف ساختمان مقبره بوعلی سینا باغچه‌هایی با الهام از باغ‌های ایرانی ساخته شده است. همچنین آب‌نماهای محوطه آرامگاه نیز از حوض‌های خانه‌های قدیمی ایرانی الهام گرفته شده است.

ویژگی‌های بنای آرامگاه‌ بوعلی سینا در همدان

بنای یادبود بوعلی سینا مهم‌ترین بخش آرامگاه محسوب می‌شود که توسط انجمن آثار ملی ایران ساخته شده است. هر کدام از پایه‌های ۱۲ ستون آرامگاه بوعلی سینا در همدان از کف تا زیر گنبد، ۲۳ متر ارتفاع دارد. عرض هر کدام از پایه‌های کف ۱.۷ متر و در نزدیکی گنبد، ۹۲ سانتی‌متر است. ارتفاع گنبد این آرامگاه ۶ متر است و شکلی مخروطی مانند دارد و ارتفاع کلی آن که شامل پایه‌ها و گنبد می‌شود، ۲۸ متر است. در وسط ۱۲ پایه، تخته سنگ مرمری به طول ۲.۵۵ و عرض ۱ متر وجود دارد که روی آن کتیبه‌ای به خط ثلث قرار گرفته است.

معمار آرامگاه ابن سینا کیست؟

مهندس هوشنگ سیحون معمار آرامگاه بوعلی سینا در شهر همدان بوده است. او طرحی تلفیقی از بناهای تاریخی دوران بوعلی سینا و معماری ایران باستان ارائه داد. او برای طراحی برج این آرامگاه از هندسه برای شکل‌گیری یک چندوجهی منظم استفاده کرد. هوشنگ سیحون آرامگاه نادرشاه افشار، کمال‌الملک، خیام و فردوسی را نیز طراحی کرده است. بنای یادبود ابوعلی سینا اولین پروژه طراحی او بوده است. همچنین این مهندس معمار ساختمان مرکزی بانک سپه در میدان توپخانه، ساختمان‌های سازمان نقشه‌برداری ایران، سینما آسیا، مجتمع آموزشی فرح، کارخانه نخ‌ریسی کوروس اخوان، کارخانه کانادا درای در تهران و اهواز و ۱۵۰ پروژه مسکونی خاص را طراحی کرده است.

بخش‌های آرامگاه بوعلی سینا

آرامگاه بوعلی سینا بخش‌های مختلفی دارد. این بنا شامل  مقبره، تندیس، موزه، کتابخانه و محوطه آرامگاه می‌شود. اگر به شهر همدان سفر کردید، حتما از تمام قسمت‌های این آرامگاه بازدید کنید‌. تمام بخش‌های آرامگاه شیخ‌الرئیس با الهام از معماری سنتی ایرانی ساخته شده است. ما در این بخش شما را با قسمت‌های مختلف آرامگاه ابن سینا آشنا می‌کنیم.

مقبره‌ها

در آرامگاه بوعلی سینا در همدان، مقبره‌های افراد برجسته‌ای به جز ابن سینا نیز قرار گرفته است. مقبره ابن سینا در قسمت راست ورودی این بنا قرار دارد. مقبره ابوسعید دخدوک از دوستان نزدیک بوعلی سینا نیز در سمت چپ آرامگاه قرار گرفته است. همچنین در حیاط شرقی آرامگاه روبه‌روی خیابان بوعلی شهر همدان نیز مقبره ابوالقاسم عارف قزوینی از شاعران ایرانی قرار دارد.

تندیس بوعلی سینا

تقریبا همه تصاویر باقیمانده از ابن سینا که در نسخه‌های قدیمی کتابخانه‌ها وجود دارد، از نسخه‌های قدیمی کتاب‌های اروپایی محسوب می‌شود که اکثرا اصالت ندارد و  بر اساس حدس و گمان طراحی شده‌اند. همین دلیل باعث شد تا انجمن آثار ملی، تندیسی با چهره واقعی بوعلی سینا بسازد. برای طراحی این تندیس با چهره‌ای اصلی، کمیسیون‌های گوناگونی تشکیل دادند و در نهایت بر اساس اطلاعات کتاب صوان الحکمه از بیهقی و تعدادی دیگر از آثار ابن سینا و یکی از شاگردان او که اوعبید نام داشت، ابولحسن صدیقی توانست تصویری تمام‌رخ از این دانشمند برجسته ارائه کند. این تصویر در انجمن آثار ملی تصویب شد و تصمیم گرفتند از این تصویر به عنوان مبنای ساخت تندیس ابن سینا استفاده کنند. در سال ۱۳۲۸ ابولحسن صدیقی به درخواست انجمن آثار ملی تندیسی ایستاده از ابن سینا طراحی کرد. در نهایت تندیس شیخ‌الرئیس با وزن تقریبی ۴.۵ تن، ۳.۱۰ ارتفاع و ۹۰ سانتی‌متر عرض از سنگ مرمر سفید قم ساخته شد. اکنون تندیس بوعلی سینا بر روی پایه‌ای مستطیلی و در ضلع شرقی میدان بوعلی در شهر همدان قرار گرفته است.

کتابخانه آرامگاه بوعلی سینا در شهر همدان

کتابخانه‌ای در تالار شمالی آرامگاه بوعلی سینا در شهر همدان قرار دارد. در ابتدا در این کتابخانه فقط ۶۴۹ جلد کتاب وجود داشت و آن را به عنوان قرائت‌خانه ابوعلی سینا می‌شناختند. در سال ۱۳۲۹ اطلاعیه‌ای به زبان‌های فارسی، فرانسوی، عربی و انگلیسی منتشر کردند و در آن از تمامی موسسات فرهنگی، ناشران خارجی، داخلی و مؤلفان ایرانی خواستند تا آثارشان را به انجمن آثار ملی ارسال کنند. در نهایت تعداد کتاب‌های این کتابخانه به ۸۰۰۰ جلد رسید. اکنون می‌توانید به‌جز نسخ خطی و قدیمی، کتاب‌های حوزه‌های گونان را نیز در کتابخانه آرامگاه مشاهده کنید‌.

موزه ابن سینا

در سال ۱۳۳۰ هجری شمسی در تالار جنوبی آرامگاه بوعلی سینا در همدان موزه‌ای ساختند. در این موزه اشیای قدیمی مانند سفال، سکه، برنز و برخی دیگر از اشیای کشف‌شده در سال‌های قبل از میلاد را نگهداری می‌کنند. یکی از آثار برجسته موزه ابن سینا، عکسی از جمجمه دانشمند بزرگ بوعلی سینا است. این عکس را در هنگام تخریب آرامگاه قدیمی گرفته بودند.

محوطه آرامگاه ابن سینا

آرامگاه بوعلی سینا محوطه بزرگ بسیار زیبایی دارد که در لحظه وارد شدن، آن را مشاهده می‌کنید. این محوطه زیبا به شکل نیم‌دایره ساخته شده است و فضای سبز، باغچه و آب‌نما دارد که نمادی از ایران سنتی محسوب می‌شود. تندیس ابن سینا در ضلع شرقی میدان قرار دارد. در حیاط شرقی نیز این آرامگاه نیز مقبره عارف قزوینی قرار گرفته است. اگر به آرامگاه ابن سینا رفتید، حتما مدتی در محوطه این آرامگاه گشت‌وگزار کنید و از زیبایی‌های آن لذت ببرید.

دانستنی‌های در مورد حکیم بوعلی سینا که شاید ندانید

همان‌طور که می‌دانید، آرامگاه بوعلی سینا در همدان قرار گرفته است؛‌ یکی از دانشمندان نامدار ایرانی است که شهرت جهانی دارد. در بعضی از دانشگاه‌های پزشکی، کتاب قانون نوشته ابن سینا را درس می‌دهند. همچنین جایزه‌ها و آثاری را نیز به نام این پزشک حاذق نامگذاری کرده‌اند. جایزه ابن سینای یونسکو یکی از مهم‌ترین جایزه‌هایی است که دو سال یکبار به افرادی در زمینه فلسفه اخلاق و علم اهدا می‌کنند. در سال ۲۰۰۹ ایران هدیه‌ای به سازمان ملل متحد در وین اهدا کرد که نمادی از پیشرفت علم صلح‌آمیز بوده است. این هدیه به شکل چهارطاقی درست شده است و در آن مجسمه‌های ۴ فیلسوف نامدار ایرانی نظیر ابوعلی سینا، ابوریحان بیرونی، خیام و زکریای رازی قرار گرفته است و در قسمت راست ورودی اصلی قرار دارد.

دسترسی به آرامگاه بوعلی سینا

آرامگاه بوعلی سینا در شهر همدان و در میدان بوعلی سینا قرار گرفته است. اگر به شهر همدان سفر کردید، حتما بازدید از این آرامگاه را در برنامه سفر خود قرار بدهید. شما با خودروی شخصی و سایر وسایل نقیه به راحتی می‌توانید به مقبره بوعلی سینا بروید. توصیه می‌کنیم در فصل بهار یا تابستان که شهر همدان هوایی بسیار مطبوع و خوبی دارد از آرامگاه ابن سینا بازدید کنید و از محوطه سرسبز آن لذت ببرید. توجه داشته باشید که این آرامگاه در ایام سوگواری ۲۸ صفر، عاشورا و تاسوعا، شهادت امام جعفر صادق (ع)، ۲۱ رمضان و رحلت امام خمینی (ره) تعطیل است.

جاهای دیدنی اطراف آرامگاه بوعلی سینا

توصیه می‌کنیم بعد از این‌که از بخش‌های مختلف آرامگاه بوعلی سینا بازدید کردید، از جاذبه‌های دیدنی و گردشگری اطراف آن نیز دیدن کنید. در این بخش جاهای دیدنی اطراف آرامگاه ابن سینا یعنی کلیسای رفائیل، آرامگاه باباطاهر، موزه مفاخر و مشاهیر همدان، موزه هگمتانه و مجموعه گنجنامه را به شما معرفی می‌کنیم تا پیش از سفر با آن‌ها آشنا شوید.

کلیسای رفائیل در آرامگاه بوعلی سینا در همدان

کلیسای کاتولیک حضرت رفائیل در سال ۱۹۵۶ میلادی ساخته شد و در فاصله ۱۵۱ متری از آرامگاه بوعلی سینا در همدان قرار گرفته است. مسیحی‌های شهر همدان مراسمات مذهبی خود را در روزهای یک‌شنبه هر هفته در این کلیسا برگزار می‌کنند. رفائیل یکی از فرشتگان مقرب در دین مسیحیت محسوب می‌شود که انجام امور مرتبط با شفابخشی را برعهده دارد. اگر به شهر همدان سفر کردید، توصیه می‌کنیم از کلیسای رفائیل بازدید کنید.

آرامگاه باباطاهر 

آرامگاه باباطاهر در فاصله ۳ کیلومتری از آرامگاه بوعلی سینا در شهر همدان قرار گرفته است. آرامگاه باباطاهر عریان نیز یکی از جاذبه گردشگری مشهور همدان محسوب می‌شود‌. باباطاهر یکی از شعرا و عرفای بزرگ و دوبیتی‌سرایان بسیار معروف ایرانی بوده است. آرامگاه این شاعر نامدار در میدان باباطاهر و در بالای تپه‌ای در شمال غربی همدان قرار گرفته است. این آرامگاه در میدانی به شکل مستطیل قرار دارد و زیرنبای آن به همراه باغ به‌طور تقریبی ۸۹۶۵ متر مربع می‌شود. برج آرامگاه باباطاهر را بر اساس قاعده‌ای هشت ضلعی با هشت ستون ساخته‌اند. سنگ مزار، کف و پله‌های آرامگاه از سنگ گرانیت حجازی شده ساخته شده است.

موزه مفاخر و مشاهیر همدان 

موزه مفاخر و مشاهیر همدان در فاصله ۳ کیلومتری از آرامگاه بوعلی سینا قرار گرفته است. این موزه در سال ۱۳۸۸ شمسی در خیابان شریعتی، داخل خانه‌ی بیژن، در همدان افتتاح شد. امروزه موزه مفاخر و مشاهیر همدان یکی از جاذبه‌های گردشگری معروف این شهر محسوب می‌شود. اداره‌ی کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان این موزه را تأسیس کرد. در این موزه مجسمه‌هایی از مشاهیر همدان نظیر سینا، دکتر محمدعلی زلفی‌گل و دکتر ایراندخت میرهادی قرار دارد.

موزه هگمتانه

موزه هگمتانه در فاصله ۳ کیلومتری از آرامگاه بوعلی سینا در همدان قرار گرفته است. این موزه  یک سالن اصلی، دو راهرو و یک سرسرای نسبتا بزرگ دارد‌. موزه هگمتانه یکی دیگر از جاذبه گردشگری بسیار معروف شهر همدان است. در این موزه انواع سنگ‌های تزیینی و مهره‌های بسیار قدیمی، سر ستون‌های سنگی، انواع خشت‌های چهار گوش، ظروف سفالی مانند کاسه، کوزه و خمره وجود دارد. اگر به همدان سفر کردید، توصیه می‌کنیم حتما از موزه هگمتانه بازدید کنید تا با تاریخ و تمدن چند هزارساله این شهر زیبا آشنا شوید.

مجموعه گنجنامه

مجموعه گنجنامه در فاصله ۹.۳ کیلومتری از آرامگاه بوعلی سینا در شهر همدان قرار گرفته است. این مجموعه گردشگری در استان همدان، میدان عباس آباد، خیابان گنجنامه، ضلع شرقی میدان گنجنامه قرار دارد. دهکده گردشگری گنجنامه دارای تفریحاتی نظیر تله‌کابین، سورتمه ریلی، غار آکواریوم و شهربازی است که در سفرتان به همدان می‌توانید از آن‌ها لذت زیادی ببرید. این مجموعه گردشگری در سال ۱۳۷۹ در دامنه شمالی کوه‌های الوند به‌ بهره‌برداری رسید.

جمع‌بندی 

در این مقاله ابتدا شما را با دانشمند بزرگ ایرانی، ابن سینا آشنا کردیم. سپس همه چیز را درباره آرامگاه بوعلی سینا نظیر تاریخچه، بازسازی‌ها، طراح آرامگاه، نحوه ساخت، ویژگی‌های آرامگاه، تندیس بوعلی سینا، کتابخانه آرامگاه، موزه ابن سینا و جاهای دیدنی اطراف آن برایتان شرح دادیم. پیشنهاد می‌کنیم حداقل یک ‌بار به شهر همدان سفر و از آرامگاه ابن سینا بازدید کنید. لطفا نظرات خود را درباره این مقاله و تجربه بازدید از آرامگاه بوعلی سینا با ما به اشتراک بگذارید.

فرصت رزرو بلیط هواپیما از سه کلیک را از دست ندید