بیستون کرمانشاه؛ یادآور افسانه شیرین

در این مقاله به معرفی بیستون کرمانشاه، یکی از جذاب‌ترین مکان‌های باستانی ایران پرداخته‌ایم. همچنین تلاش کرده‌ایم به همه سوالات شما در خصوص بازدید از این مکان پاسخ داده و راهنمای جامعی را برای‌تان فراهم آوریم. اغلب ما در دوران کودکی و از طریق قصه شیرین و فرهاد اثر نظامی گنجه‌ای با بیستون آشنا شده‌ایم. جایی که فرهاد، در تمنای وصال معشوقه‌اش تیشه به دست گرفت و عزم کوه بیستون کرد. اما این همه­ی ماجرای بیستون نیست. این کوه قصه‌های کهن و تاریخی فراوانی را در دل خود جای داده است. از کتیبه‌های هخامنشی با قدمت ۶ قرن پیش از میلاد مسیح گرفته تا غارها، نیایشگاه‌ها، کاروانسراها و آثار طبیعی و تاریخی دیگر، همگی بخشی از جاذبه­های دیدنی این مکان باستانی محسوب می‌شوند.

حتی می‌توان به بقایای حیوانات ۴۰ الی ۶۰ هزار ساله‌ای که در این مکان کشف شده اشاره کرد. قدم گذاشتن در جایی که چندین هزار سال پیش یکی از اصلی‌ترین قطب‌های تمدن بشری بوده، قطعا تجربه منحصربه‌فرد و جذابی خواهد بود. اگر علاقه‌مند به بازدید از این مکان و خرید بلیط هواپیما کرمانشاه هستید، این مقاله را تا پایان دنبال کنید

بیستون مربوط به کدام دوره است؟

کوه بیستون در یکی از شاه‌راه‌های آن دوران، یعنی جاده کرمانشاه-همدان قرار داشته و محل عبور و مرور سپاهیان و تجار به‌حساب می‌آمده است. همچنین به دلیل آب و هوای خوب، در این منطقه کاروانسراهای متعدی وجود داشته است. در نتیجه از سوی هخامنشیان به عنوان محل مناسبی برای ثبت و نمایش پیروزی‌ها و دلاوری‌ها در نظر گرفته شده است. مجموعه بیستون کرمانشاه مملو از گنجینه‌های چند هزار ساله است و به همین دلیل همواره در زمره محبوب‌ترین مکان‌ها برای باستان‌شناسان مطرح جهان به شمار می‌رود. قدمت آثار باستانی کشف شده در این منطقه به بیش از چهار هزار سال می‌رسد. تنوع دیدنی‌های بیستون، آن را به یک مجموعه غنی‌ از گنجینه‌های باستانی تبدیل کرده است. می‌توان گفت شهرت این مجموعه در سال ۱۸۳۵ میلادی (۱۲۱۳ ه.ش) و با پرده‌برداری و رمزگشایی باستان‌شناس مشهور، هنری رابینسون از کتیبه‌های بیستون رو به افزایش گذاشت.

نام بیستون به چه معناست؟

نام این کوه در گذشته بغستان (به معنای جایگاه خدایگان) بوده است که پس از ورود اسلام به ایران، نام­های مختلفی از جمله «بَهیستون» و «بَهیستان» به روی آن گذارده می‌شود و امروزه نیز به نام «بیستون» شناخته می‌شود.

بیستون در کدام شهر است؟ چگونه به بیستون برویم؟

همان­طور که گفتیم، کوه بیستون در شمال شرق شهر کرمانشاه و در فاصله ۳۰ کیلومتری آن و در شهرستان هرسین واقع شده است. از شهر کرمانشاه و با خودرو شخصی می‌توانید در کمتر از ۳۰ دقیقه خود را به این مجموعه تاریخی برسانید. البته همانطور که در ابتدای مقاله اشاره شد، بیستون کرمانشاه با وسعتی بیش از 1600 هکتار، شامل مجموعه‌ وسیعی از مکان‌های دیدنی است و بازدید از همه آنها می‌تواند دو روز کامل زمان می­برد. بنابراین اگر زمان کافی ندارید، بهتر است پیش از سفر، از بین مکان‌های معرفی شده در این مقاله، دست به انتخاب بزنید. همچنین با توجه به آب و هوای سرد این خطه، توصیه ما به شما این است که سفر خود را در فصول بهار، تابستان و یا اوایل پاییز انجام دهید.

تفرجگاه بیستون

در حال حاضر ۲۸ مورد از جاذبه­های این مکان باستانی از جمله؛ پل بیستون، سراب بیستون، کاروانسرای ایل‌خانی، نقش برجسته گودرز، نقش برجسته مهرداد اشکانی، فرهاد تراش، سنگ بلاش، نیایشگاه مادی (مربوط به امپراتوری مادها)، غار مر تاریک، غار مر دو در، غار شکارچیان و … به‌عنوان آثار ملی ثبت شده‌اند. همچنین ۱۳ اثر از جمله کتیبه و نقش برجسته داریوش هخامنشی در سال ۲۰۰۵ (تیرماه ۱۳۸۴) توسط سازمان یونسکو به فهرست میراث فرهنگی جهان راه پیدا کرده است. طبیعت بکر و دل‌انگیز این منطقه در کنار آب و هوای مطبوع آن از دیگر ویژگی‌هایی است که همواره خانواده‌های زیادی را به سمت این کوه می‌کشاند. علاوه‌بر این، کوه بیستون هفتمین صخره سنگی مرتفع جهان به شمار می‌رود و از این جهت به شدت مورد توجه سنگ‌نوردان و صخره‌نوردان حرفه‌ای است. اما بیایید با بخش‌های دیدنی و گنجینه­های تاریخی بیستون کرمانشاه بیشتر آشنا شویم.

کتیبه بیستون

عرض این کتیبه که بزرگترین سنگ‌نبشته جهان محسوب می‌شود ۸ متر و طول آن ۲۲ متر بوده و بر دامنه کوه آهکی بیستون حجاری شده است. متن کتیبه بیستون به سه زبان ایلامی، بابلی نو (اکدی) و فارسی باستان است. حجاری‌ها شامل متن و تصاویری از داریوش و دیگر بزرگان و سرداران سلسله هخامنشیان است. بر اساس رمزگشایی آقای رابینسون، داریوش در این کتیبه ابتدا خود را معرفی کرده و فتوحات خود را برشمرده است. سپس به نیایش اهورامزدا پرداخته و دشمن، خشکسالی و دروغ را به عنوان جدی‌ترین تهدید برای کشور عنوان می‌کند.

نقش برجسته بیستون

نقش برجسته بیستون که در سمت چپ کتیبه قرار دارد، سنگ‌نگاره‌ای است که پیروزی داریوش بر بردیای دروغین در آن به تصویر کشیده شده است. همچنین نقش ۹ اسیر با قل و زنجیر، و نماد فروهر بر فراز سرشان به زیبایی حجاری شده است. طول این سنگ‌نگاره ۶ متر بوده و عرض آن به بیش از ۳ متر می­رسد.

غار شکارچیان

قدمت این غار به دوران پارینه‌سنگی باز می‌گردد. باستان‌شناسان و زبان‌شناسان آمریکایی طی کاوش­های چندین ساله خود موفق شدند هزاران مورد از ابزارهای انسان‌های ۴۰ تا ۷۰ هزار سال پیش و بقایای حیواناتی که شکار کرده بودند را پیدا کنند. به همین دلیل این جاذبه باستانی، با نام غار شکارچیان در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است.

پیکره هرکول

این اثر نیز بر دامنه کوه بیستون کرمانشاه و در دوره سلوکیان حجاری شده است. آنها ۲۰۰ سال پیش از میلاد حضرت مسیح این مجسمه را به زیبایی در دل کوه حجاری کرده‌اند. تماشای این مجسمه که طول آن به بیش از دو متر می­رسد، خالی از لطف نیست.

نقش برجسته گودرز و مهرداد اشکانی

یکی دیگر از سنگ‌نگاره‌های بیستون کرمانشاه به گودرز، از پادشاهان سلسله اشکانیان اختصاص دارد. این مجسمه گودرز را نیزه به دست و سوار بر اسب در حال یورش به سوی دشمنان نشان می‌دهد. همچنین در کنار آن، سنگ‌نگاره‌ای متعلق به یکی دیگر از پادشاهان این سلسله به نام مهرداد دوم نیز به چشم می‌خورد. در برابر مهرداد، پنج تن دیگر از سرداران اشکانی نیز به تصویر کشیده شده­اند. بر فراز مجسمه مهرداد، کتیبه‌ای به زبان یونانی وجود دارد که به معرفی این شخصیت‌ها پرداخته است.

کاخ بیستون

یکی دیگر از جاذبه‌های باستانی موجود در مجموعه بیستون کرمانشاه کاخی است که از امپراتوری ساسانیان به جای مانده است. کاخ بیستون بارها مورد کاوش باستان‌شناسان قرار گرفته و آن گونه که تاکنون مشخص شده، ظاهرا ساخت این بنا در دوره مذکور ناتمام مانده است. سال­ها بعد نیز برخی از قسمت‌های آن در اثر یک زلزله ویران شدند. اکنون بقایای این کاخ در دسترس بازدیدکنندگان قرار دارد.

فرهاد تراش

در قسمت غربی کتیبه مشهور داریوش، دیواره‌ای سترگ با ارتفاعی در حدود ۴۵ و به طول ۲۰۰ متر به­صورت کنده­کاری­شده به چشم می‌خورد. فرهاد تراش به دوره ساسانیان تعلق دارد و به فرهاد کوه‌کن نسبت داده می‌شود. ماجرا از این قرار است که با آگاه شدن خسروپرویز، پادشاه ساسانی، از عشق شیرین و فرهاد، برای اینکه رقیب عشقی خود را از سر راه بردارد، شرط غیر ممکنی پیش پای او می‌گذارد؛ کندن کوه بیستون کرمانشاه تا رسیدن به آب. فرهاد نیز بی چون و چرا در سودای عشق شیرین تیشه را بر دوش می‌گیرد و شروع به کندن می‌کند و پس از سال‌ها تلاش به آب می‌رسد. خسرو که عشق خود را در خطر می‌بیند، با آگاهی از عشق جنون‌آمیز فرهاد به شیرین، دستور می‌دهد تا خبر دروغ مرگ شیرین را به فرهاد برسانند. فرهاد با شنیدن این خبر با همان تیشه به زندگی خود پایان می‌دهد.

البته به گواه اکثر کارشناسان، دلیل کنده‌کاری روی کوه احتمالا آماده‌سازی فضایی جهت ثبت و نگارش کتیبه‌ای جدید بوده که بنا به دلایلی ناتمام مانده است.

سراب بیستون

سراب بیستون کرمانشاه چشمه‌ زیبایی است که در اطراف آن درختان چنار به چشم می‌خورند. وجود این چشمه احتمالا اصلی‌ترین دلیل برای انتخاب این محل به‌عنوان یکی از مراکز ثقل امپراتوری­های ایران باستان بوده است. چراکه آب زلال آن، امکان آبیاری مزارع اطراف را فراهم می­آورده است. چشمه بیستون علاوه‌بر ثبت ملی، به‌عنوان یکی از آثار طبیعی ایران نیز به ثبت رسیده است. پیشنهاد می‌کنیم فرصت تماشای این جاذبه چشم­نواز را از دست ندهید.

کاروانسرای شاه عباسی بیستون

همان‌طور که از نامش مشخص است، تاریخ ساخت این کاروانسرا به عصر صفویان باز می‌گردد و به دستور شاه عباس اول بنا نهاده شده است. مساحت کاروانسرای شاه عباسی بیستون ۶۰۰۰ متر مربع و از جمله آثار ملی ایران به‌حساب می‌آید. در حال حاضر این مکان به هتلی ۵ ستاره با طراحی سنتی تبدیل شده و پذیرای بازدیدکنندگان از مجموعه بیستون کرمانشاه است.

سایر جاذبه ­های دیدنی بیستون

غار مر خرل

قدمت این غار به عصر پارینه­سنگی میانی باز می­گردد و از جمله آثار ملی ایران است.

نیایشگاه مادی

یکی دیگر از آثار ملی ثبت شده ایران به­حساب می­اید که در دوران مادها و به­عنوان محلی برای عبادت ساخته شده است.

سنگ بلاش

این اثر ملی، یک قطعه سنگ چهارضلعی با ارتفاعی در حدود 2.5 متر است. بر روی اضلاع این سنگ، تصاویر برجسته­ای نقش بسته است که به بلاش، پادشاه اشکانی و دو تن دیگر با هویت­های نامعلوم اختصاص دارد. همچنین در کنار بلاش آتشدانی به چشم می­خورد که روی آن کتیبه­ای نوشته شده است. این کتیبه جهت معرفی بلاش نوشته شده است.

پل ساسانی

این اثر ملی که با عنوان پل خسرو نیز شناخته می­شود، طولی در حدود 153 متر دارد و بر روی رودخانه گاماسیاب ساخته شده است.

پل بیستون

این پل نیز در زمره آثار ملی ثبت شده ایران به­شمار می­رود و بر روی رودخانه دینورآب ساخته شده است. پل بیستون با نام­های متعددی شناخته می­شود، از جمله؛ پل صفوی، پل شاه عباسی، پل کهنه، پل دینورآب و پل نادرآباد.

کاروانسرای ایلخانی

این کاروانسرا که روی خرابه­های کاخ ناتمام ساسانی ساخته شده بود، بر اثر یک زلزله به شدت تخریب شده است. در دوره­های مختلف تاریخی پس از زلزله، تلاش­هایی برای ساخت بناهایی روی این مخروبه انجام گرفته، که برخی از نشانه­های آن در محوطه بیستون کرمانشاه قابل مشاهده است. همچنین برای ساخت کاروانسرای شاه عباسی بیستون نیز از مصالح کاروانسرای مخروبه­ی ایلخانی استفاده شده است.

کتیبه شیخ علی خان زنگنه

این سنگ­نبشته بر روی قسمت­هایی از سنگ­نگاره گودرز حجاری شده و تا حدودی موجب تخریب اثر مذکور گردیده است. تاریخ آن به دوره صفویه برمی­گردد و به وزیر شاه سلیمان صفوی، یعنی شیخ­ علی خان زنگنه نسبت داده می­شود.

از دیگر بناها و جاذبه­های توریستی بیستون کرمانشاه می­توان به «دژ مادی»، «پرستشگاه پارتی»، «بقایای شهر پارتی» و غارهای «مر تاریک»، «مر دو در» و «مر آفتاب» اشاره کرد که تماشای هرکدام می­تواند تجربه جالبی را برای بازدید کنندگان رقم بزند.

امکانات مجموعه بیستون کرمانشاه 

این مجموعه تقریبا از همه امکانات مورد نیاز جهت ساختن یک تجربه دلنشین برای بازدیدکنندگان برخوردار است؛ از پارکینگ گرفته تا رستوران‌ها و غرفه‌های صنایع دستی و سوغاتی. همچنین هتل شاه عباسی بیستون، این امکان را برای شما فراهم می‌کند تا با اقامت در آن بتوانید از تک تک آثار تاریخی و طبیعی این مجموعه دیدن فرمایید.

با توجه به اینکه کوه بیستون خارج از شهر کرمانشاه واقع شده است، نسبت به سایر جاذبه­های گردشگری این شهر فاصله دورتری دارد. فاصله بیستون تا طاق بستان، 33 کیلومتر است. همچنین تا باغ گل­های کرمانشاه 44، تا پارک کوهستان 37 و تا تکیه معاون الملک 40 کیلومتر فاصله دارد.

پرسش‌های متداول