موزه‌ تاریخ طبیعی شیراز؛ در میان دانستنی های شهر

شاید با شنیدن نام شیراز، اولین مکان‌هایی که از ذهنتان می‌گذرد، آرامگاه‌ حافظ و سعدی، بازاروکیل، باغ ارم شیراز، شاهچراغ و…باشد. اما باید گفت شیراز شهری خفته بر گنجی عظیم است؛ گنج‌هایی مثل: عمارت شاپوری، مسجدجامع عتیق، مسجد نصیرالملک، ارگ کریم‌خان، باغ عفیف‌آباد و… . در میان این همه اماکن دیدنی، آیا تاکنون نام موزه تاریخ طبیعی شهر شیراز به گوشتان خورده‌است یا به آنجا رفته‌اید؟  در بین جاذبه‌های تاریخی، مذهبی و گردشگری شیراز نباید از موزه‌های این شهر غافل شد. یکی از قدیمی‌ترین موزه‌های این شهر، موزه‌ تاریخ طبیعی شیراز است که در نوع خود مکانی کم‌نظیر به‌شمار می‌آید. اما  قبل از معرفی جامع و کامل این موزه، لازم است توضیحی راجع‌ به موزه‌ تاریخ طبیعی بدهیم. اگر دوست دارید از این گنجینه بیشتر بدانید، با ما همراه باشید.

تور شیراز با سه کلیک خوبه! 

موزه‌ی تاریخ طبیعی چیست؟

با شنیدن نام موزه اولین چیزی که به ذهنتان خطور می‌کند چیست؟ ممکن است ویترینی از اشیا و سکه‌های عتیقه و قیمتی را تجسم کنید؛ درست است؟ اما باید بگوییم که موزه‌ تاریخ طبیعی چیزی متفاوت از این‌ها است. همانطور که از نامش پیدا است، پیوند تاریخ و طبیعت است؛ یعنی نگهداری هرآنچه که روزی موجودی زنده بوده‌است. در این موزه بازمانده‌های ارزشمند تاریخ طبیعت گرد هم آمده‌است که روایت‌گر تاریخ هر کشوری ا‌ست؛ تاریخی که فرهنگ، سبک زندگی گذشتگان، گیاهان منقرض‌شده، جانوران منقرض‌شده و پدیده‌های عجیب‌وغریب طبیعی را به نمایش می‌گذارد. بنابراین موزه‌ تاریخ طبیعی یک موسسه‌ علمی است که مجموعه‌ای از گیاهان و جانوران به‌جای مانده از تاریخ را نشانمان می‌دهد. همچنین اطلاعات بسیاری درباره‌ زمین‌شناسی، دیرینه‌شناسی و اقلیم‌شناسی در اختیارمان می‌گذارد. تا اینجای مقاله از ماهیت (چیستی) موزه‌ تاریخ طبیعی گفتیم. حال وقت آن رسیده‌است که شما را با موزه تاریخ طبیعی شهر شیراز آشنا کنیم.

‌قدمت بنای موزه‌ تاریخی طبیعی شیراز

موزه‌ تاریخ طبیعی شیراز  همانطور که پیشتر ذکر کردیم، از قدیمی‌ترین موزه‌های شهر شیراز است. این موزه در سال 1353 توسط صدرالدین شریفی حسینی تاسیس و در سال 1356 به ساختمان فعلی در بلوار مدرس منتقل شد. لازم به‌ذکر است که این موزه در مقایسه با موزه‌ تاریخ طبیعی تهران، قدمت بیشتری دارد.

موزه تاریخ طبیعی شیراز دو طبقه دارد که هر طبقه‌اش دارای بخش‌‍‌های زیادی ا‌ست؛ همچنین یک تالار بزرگ و گنبدی‌شکل هم بین طبقات وجود دارد. احتمالا با شناخت این موزه‌ تاریخ طبیعی، مشتاق خواهید شد که دست‌کم یک بار به‌صورت حضوری از این مکان شگف‌انگیز دیدن کنید.

لازم به ذکر است که این مکان از امکاناتی نظیر سرویس بهداشتی، نمازخانه و کتاب‌خانه نیز بهره‌مند است. همچنین شما می‌توانید با رزرو آنلاین بلیط به‌راحتی از موزه دیدن کنید.

در ادامه‌ این مقاله به سراغ بخش‌های مختلف موزه تاریخ طبیعی شیراز خواهیم رفت؛ پس با ما همراه باشید.

 بخش‌‌های مختلف موزه

موزه تاریخ طبیعی شهر شیراز از تنوع فراوانی بهره‌مند است که موجب شده هر کدام بخشی جداگانه را به خود اختصاص دهد؛ بخش‌هایی مثل: جانورشناسی، زمین‌شناسی، مردم‌شناسی، آناتومی، حشره‌شناسی، گیاه‌شناسی و تمبر و اسکناس. در ادامه به معرفی هر یک از این بخش‌ها می‌پردازیم.

جانورشناسی؛ یکی از شگفت‌انگیزترین بخش‌های موزه‌

در این بخش 1055 نمونه جانور مهره‌دار و بی‌مهره (کرم، خارپوستان، مرجان‌ها، نرم‌تنان و پستانداران) را در سالن‌های مرکزی هر دو طبقه می‌توان دید. همچنین در این  قسمت آکواریومی 7متری وجود دارد که ماهی‌های آب شیرین و مارها در آن زندگی می‌کنند. اما در میان بخش‌های مختلف موزه تاریخ طبیعی شیراز، این قسمت را می‌توان عجیب‌ترین و هیجان‌انگیزترین قسمت دانست؛ شاید بپرسید چرا؟ به‌دلیل وجود پدیده‌هایی مثل جنین دوقلوی به‌ هم چسبیده، گوساله و بزغاله‌ دوسر، مرغ چهارپا، بره‌ هشت‌پا، قوچ چهارپا و نقش برجسته‌ سیاه‌خان لپویی با 256 سانتی‌متر قد.

زمین‌شناسی؛ بخشی جذاب برای بازدید از موزه تاریخ طبیعی شیراز

در این قسمت از موزه‌ تاریخ طبیعی شیراز، انواع سنگ‌ها، کانی‌ها و حتی فسیل‌هایی با قدمت 70میلیون سال را می‌بینیم. هر کدام از این‌ها براساس فاکتورهایی مثل دوره‌ی زمین‌شناسی، جنس و منطقه، جمع‌آوری و دسته‌بندی شده‌است. از نمونه‌ کانی‌ها در این قسمت می‌توان به کوارتز و توپاز، از نمونه‌ی سنگ‌ها می‌توان به آذرین، رسوبی و آذرآواری و از نمونه‌ی فسیل هم می‌توان به ماهی‌ها، نرم‌تنان، سر و ردپای دایناسورها و گیاهان اشاره کرد.

هچنین ماکت چرخان کره‌ زمین با قطر 2/5 متر در این قسمت قرار گرفته‌ که بر روی آن موقعیت قاره‌ها، اقیانوس‌ها و پستی و بلندی‌های زمین به‌خوبی نشان داده‌ شده‌است.

مردم‌شناسی

این قسمت به‌طور کامل راه‌اندازی نشده‌است. در این بخش پژوهش‌هایی درباره‌ انسان، ویژگی‌هایش، کوچ و بقیه‌ موضوعات از شیوه‌ زندگی انسانی جمع‌آوری شده و یا در مراحل پایانی است. هدف از پژوهش در این  بخش، شناخت انسان‌ها و فرهنگشان در ادوار گوناگون تاریخ است.

آناتومی؛ یکی از بخش های موزه تاریخ طبیعی شیراز

این بخش هم مثل سایر بخش‌ها بسیار دیدنی و جذاب است. در بخش آناتومی شما شاهد رشد جنین انسان از یک‌ماهگی تا نه‌ماهگی خواهیدبود. هچنین اسکلت بازسازی‌شده‌ نهنگ گوژپشت و نمونه‌های جنینی رنگ‌آمیزی شده را خواهیددید. با رفتن به این قسمت متوجه خواهیدشد که حس‌وحال ناشی از دیدن این جنین‌ها چقدر وصف‌ناشدنی ا‌ست. وقتی وارد مکان موزه تاریخ طبیعی شیراز شدید، از این قسمت غافل نشوید.

حشره‌شناسی

این بخش از موزه تاریخ طبیعی شهر شیراز، خود شامل سه قسمت پژوهشی، آموزشی و نمایشی است. در قسمت پژوهش، معمولا حشره‌ها و نمونه‌های مختلف را شناسایی و آن‌ها را جداگانه در قسمتی نگهداری می‌کنند. همچنین حشرات مفید و روش مبارزه با آفات را بررسی می‌کنند. در بخش نمایشی و آموزشی نیز گیاهان مختلف را برای بازدید به نمایش گذاشته می‌شود و هر آنچه درباره‌ گیاه لازم به گفتن باشد را در قاب‌های آموزشی در معرض دید عموم قرار می‌دهند. به‌علاوه، کلکسیون نگهداری حشرات در این قسمت قرار دارد.

گیاه‌شناسی؛ یکی از زیباترین قسمت موزه ی تاریخ طبیعی شیراز

این بخش در ابتدا با تعداد گیاهان کمی شروع به کار کرد، اما از سال 1364 با جمع‌آوری نمونه‌های گیاهی فراوان از سراسر کشور و به‌ویژه استان فارس، فعالیت این بخش گسترش یافت. در این بخش شما شاهد انواع گیاهان (گیاهان در قرآن، گیاهان دارویی، گیاهان در ادبیات و…) خواهیدبود. در هنگام بازدید از موزه تاریخ طبیعی شیراز اگر علاقه‌مند به گل‌ها و گیاهان خشک‌شده به فرم طبیعی، گیاهان دوقلوی به‌هم چسبیده و گیاهان زینتی زیبا هستید، حتما به این قسمت سری بزنید.

تمبر و اسکناس

در این بخش شاهد انواع تمبرهای ایرانی و خارجی خواهیدبود و درباره‌ تاریخ تمبرها و علت استفاده از آن‌ها مطالب جالبی دریافت خواهیدکرد.

راه‌های دسترسی به موزه تاریخ طبیعی شیراز

باید بگوییم که خوشبختانه مسیر دسترسی به این موزه برای بازدیدکنندگان آسان است. برای بازدید از موزه تاریخ طبیعی شیراز اگر قصد دارید با خودروی شخصی به آنجا بروید، پارکینگ آزادگان در خیابان آزادگان در نزدیکی موزه واقع شده‌است. اگر قصد رفتن با مترو  به آنجا را دارید، در ایستگاه رازی که پیاه شوید، پس از ده دقیقه پیاده‌روی به مقصد می‌رسید و اگر هم قصد رفتن با اتوبوس را دارید، دقیقا سر خیابان آزادی به موزه می‌رسید.

اقامتگاه‌های نزدیک  به مکان موزه‌

اگر به‌عنوان مسافر به شهر شیراز رفتید، باید بگوییم هتل‌ها و بوم‌گردی‌های بسیار زیبایی نزدیک به مکان موزه‌ تاریخ طبیعی شیراز وجود دارد که بعد از یک موزه‌گردی دلچسب می‌توانید برای صرف غذا و استراحت نزدیک‌ترین و بهترین آن‌ها را برگزینید.

در میان اقامتگاه‌های نزدیک به موزه تاریخ طبیعی شهر شیراز، می‌توان از اقامتگاه سنتی پسین شیراز (دو کیلومتری موزه)، بومگردی عمارت هفت‌رنگ (سه کیلومتری موزه)، اقامتگاه بومگردی بی‌بی، بوتیک هتل اسکرو و هتل کریمخان زند نام ‌برد.

جاذبه‌های اطراف موزه تاریخ طبیعی شیراز

جاذبه‌های دیدنی دیگری هم اطراف موزه‌ تاریخ طبیعی شیراز وجود دارد که با رفتن به آنجا می‌توانید با یک تیر چند نشان بزنید. از جمله‌ این جاذبه‌ها می‌توان به موزه‌ مشاهیر خانه زینت‌الملوک نارنجستان قوام و موزه‌ قوام، آرامگاه شیخ روزبهان و آرامگاه سیدعلاالدین اشاره کرد.

موزه‌ مشاهیر خانه‌ زینت‌الملوک

خانه‌ زینت‌الملوک یک عمارت زیبا از دوره‌ قاجار و بخشی از عمارت نارنجستان قوام است که ساختش 12 سال طول کشید. این عمارت اندرونی نارنجستان قوام است که به‌دلیل سکونت خانم زینت الملوک، دختر قوام الملک، (از خاندان‌های قدرتمند و بسیار پرنفوذ شیراز) به این نام معروف شد. این عمارت یک مکان کاملا سنتی است. بخش ورودی‌اش معرق‌کاری شده‌است و بر پیشانی ساختمانی هفت رنگ و هلالی واقع شده‌ که در آن تصاویر خورشید، دو فرشته، دو شیر شمشیربه‌دست به همراه آیه‌ای از قرآن کریم حک شده‌است. این عمارت دارای تالار شاه‌نشین آینه‌کاری‌شده با تصاویر اروپایی است. در حیاط این عمارت زیبا دو باغچه‌ قرینه و یک حوض بزرگ فیروزه‌ای به چشم می‌خورد.

در سه ضلع این عمارت، زیرزمینی بسیار وسیع وجود دارد که امروزه به آن نگارخانه می‌گویند. در این موزه تمام شخصیت‌های مشهور شیراز به‌صورت تندیس برای بازدید عموم قرار دارد. این عمارت در محله‌ گود عربان در خیابان لطفعلی‌خان واقع شده که نزدیک به بلوار مدرس است. پس شما دوست عزیز، پس از بازدید از موزه‌ تاریخ طبیعی شیراز به این عمارت پرنقش‌ونگار نیز سری بزنید که قطعا از آن لذت خواهیدبرد.

نارنجستان قوام؛ یکی از جاذبه‌های نزدیک به موزه تاریخ طبیعی شیراز

نارنجستان قوام از دو قسمت بیرونی (موزه‌ی نارنجستان) و اندرونی (خانه‌ی زینت الملوک) تشکیل شده‌است. باغ قوام در سه ضلع دارای ساختمان است. عمارت اصلی باغ در سمت شمال واقع شده‌ که دو طبقه دارد و طرح بنای اصلی‌اش از معماری دوره‌ زندیه اقتباس شده‌است. باشکوه‌ترین قسمت ساختمان، ایوان بزرگ آن است که با دو ستون سنگی یکپارچه و سقفی صاف، زیباترین ایوان دوستونی دوره‌ قاجاریه در شیراز به‌شمار می‌آید. این عمارت در واقع با خانه‌ زینت الملوک یکی ا‌ست. بهترین فصل برای بازدید از نارنجستان قوام، یکی از جاذبه‌های دیدنی اطراف موزه تاریخ طبیعی شیراز، فصل بهار است؛ چراکه به‌دلیل داشتن درختان نارنج، عطر بی‌نظیر بهارنارنج در باغ می‌پیچد و شما برای دقایقی حس حضور در بهشت را تجربه خواهیدکرد.

آرامگاه شیخ‌روزبهان

شیخ‌روزبهان عارف نامی شیراز و نویسنده‌ کتاب معروف رساله‌القدس است. علاوه بر این، این عارف شصت اثر دیگر نیز در علوم ظاهر و باطن به خود اختصاص داده‌است. گرچه آرامگاه این عارف برجسته در دوران معاصر ساخته‌شده‌‌است، ولی قدمت مکان ساخت این آرامگاه به حدود 800سال پیش باز می‌گردد. حیاط این آرامگاه با سنگ چکشی فرش شده‌است. در محوطه‌ آرامگاه نیز سه پله‌ سنگی وجود دارد که به ایوانی بدون سقف منتهی می‌شود و در صدرش سنگ سبز رنگی وجود دارد که در حاشیه‌‌ آن نام چهارده ‌معصوم با خط ثلث نوشته‌شده‌است. این آرامگاه که در نزدیکی موزه تاریخ طبیعی شیراز واقع شده‎، در خیابان لطفعلی‌خان زند در محله‌ درب شیخ قراردارد و در سال 53 در فهرست آثار ملی ثبت‌شده‌است. ناگفته نماند که در گذشته مردم شیراز نمازگزاردن بر مزار این شیخ را باعث رواشدن حاجت می‌دانستند.

آرامگاه سیدعلاالدین

این آرامگاه متعلق به حسین‌بن‌موسی ملقب سید علاالدین است. بنای اصلی آرامگاه در زمان اتابکان در اواخر قرن هفتم یا اوایل قرن هشتم ساخته‌شده‌است. آرامگاه در محله‌ آستانه در جنوب شرقی بافت تاریخی شیراز قرار دارد. این آرامگاه در باغی به ‌نام باغ قتلغ قرار داشت که با ویرانی باغ، قبر هم ناپدید شد. بعدها در زمان صفوی این قبر پیدا و تعمیر شد. در زمان شاه اسماعیل صفوی این آرامگاه تجدیدبنا و مزین به هنرهای روز شد. این حرم، مربع‌شکل است. دور تا دور گنبد، کتبیه است که سوره ( هل اتی) بر آن حک شده‌. کف و داخل آرامگاه از سنگ مرمر است. سقف و دیوارهایش هم آینه‌کاری ا‌ست. هم‌اکنون طرحی در دست اجرا است که تلاش دارد این حرم را به حرم احمدبن‌موسی متصل کند. در میان مردم شیراز، شب دوشنبه برای رفتن به این حرم، شب خاصی ا‌ست. در کنار بازدید از موزه تاریخ طبیعی شیراز، سری به این مکان تاریخی-مذهبی نیز بزنید که خالی از لطف نیست.

سخن پایانی 

در این مقاله سعی کردیم تا شما را با یکی از اماکن دیدنی شیراز آشنا کنیم؛ مکانی که متاسفانه کمتر از آن سخن به میان آمده‌است. موزه‌ تاریخ طبیعی شیراز را می‌توان یک سرزمین علمی نامحدود برای علاقه‌مندان به این حوزه دانست. در واقع هدف این موزه‌ تحقیق در آثار به‌جای‌مانده از انسان و محیط‌زیست  و حفظ آن برای نسل‌های بعد است. این مکان، جمعی از احساسات متضاد را یک‌جا در انسان برمی‌انگیزد؛ احساساتی مثل هیجان برای دیدن پدیده‌هایی منقرض‌شده، شگفتی از دیدن آثاری که تا به‌حال ندیده‌بودید، ترس از پدیده‌هایی غول‌پیکر و باورنکردنی و شوق ‌و غرور فراوان برای داشتن سرزمینی با چنین پیشینه و ریشینه غنی.

حال شما دوستان عزیز اگر قرار باشد روزی از این موزه دیدن کنید، اولین انتخابتان کدام بخش از موزه خواهد بود؟ خوشحال می‌شویم نظر ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.