خانه مردم شناسی کیش؛ از بیت القهوه تا اتاق زمستانی!

اگر به تاریخ علاقه دارید این مقاله را بخوانید چون قرار است یکی از بهترین جاهای دیدنی کیش که قدمتی طولانی دارد را به شما معرفی کنیم. خانه مردم شناسی کیش یکی از دیدنی‌های تاریخی کیش است که شما را با خودش به گذشته دور جزیره خواهد برد؛ همان زمانی که صاحبان خانه در آن می‌زیستند. اما حالا با یک موزه خانه جنوبی طرف هستید. خانه مردم شناسی کیش را با نام خانه بومیان کیش نیز می‌شناسند چون در این خانه با سبک زندگی و فرهنگ بومیان کیش آشنا می‌شوید. 

تور کیش را رزرو کرده اید؟

تاریخچه خانه بومیان؛ خانه‌ای که موزه شد

بنای موزه خانه مردم شناسی کیش در واقع حدود 200 سال پیش به یک مرد ثروتمند از اهالی کیش تعلق داشت. از همین رو خانه را با نام بیت حاج عبدالله ابن شاهین نیز می‌شناسند. پس اگر چنین اصطلاحی را از کیشوندها شنیدید تعجب نکنید. نقل است از کیشوندهای بزرگ و سالخورده که صاحب خانه لنج‌ساز بود و البته به عنوان شغل پاره‌وقت به خرید و فروش مروارید نیز مشغول بود. او از همین طریق به ثروت رسیده بود و اسم و رسمی برای خود ساخته بود. در ضمن این خانه را با 15 اتاق و جزئیات فراوان از اجدادش به ارث برده بود.

بعد از گذشت سال‌ها خانه مردم شناسی کیش توسط سازمان گردشگری به یکی از جاذبه‌های تاریخی کیش تبدیل شد. حالا این موزه با هدف شناساندن سبک زندگی بومیان کیش در گذشته و آشنایی گردشگران با فرهنگ و تاریخ جزیره مشغول به کار است. 

معماری جالب خانه

خانه مردم شناسی کیش 1200 متر مربع مساحت دارد و شامل 15 اتاق، چند انبار، چاه آب، حیاط خانواده و حیاط مجلس برای مهمانان به ویژه مردان نامحرم بوده است. این سبک معماری خاص را در هیچ جای دیگر پیدا نخواهید کرد.

موزه خانه مردم شناسی کیش جزئیات مختلفی دارد؛ حیاط که بخش جدایی‌ناپذیر خانه‌های قدیمی است، اتاق مهمان مخصوص مردان، اتاق مهمان مخصوص خانم‌ها، مهمان‌خانه زمستانی، آشپزخانه، اتاق خواب بزرگ و 15 اتاق دیگر، حجله، انبار خرما، انباری برای نگهداری ابزارهای ماهیگیری و قایقرانی، مکتب‌خانه، ورودی اعضای خانواده، ورودی مخصوص غریبه‌ها و باغ. 

مهمان‌نوازی به سبک مردم جزیره

همان‌طور که در قسمت قبلی خواندید یکی از بخش‌های مهم خانه حاج عبدالله ابن شاهین اتاق‌های مهمان مردانه و زنانه است. حتی برای فصل زمستان هم اتاق‌های مهمان جداگانه در نظر گرفته بودند. همه این‌ها تداعی‌گر مهمان‌نوازی و خونگرمی مردم کیش است. 

اتاقی برای خرما

خرما برای مردم جنوب مهم است. شاید بتوان گفت مهم‌ترین خوراکی و سوغات کیش همین خرما است. در خانه مردم شناسی کیش اتاقی را خواهید دید که برای نگهداری خرما در نظر گرفته شده است که به آن در گویش بومی چندل هم می‌گویند. چندل به معنای خرمافروشی است. یک جور خرما فروشی خانگی. در چندل از خرمای تازه با مهارتی خاص شیره خرمای خوشمزه تهیه می‌کردند. چیزی شبیه به تهیه پنیر از شیر محلی. یک فرآیند کاملا طبیعی. شیره خرمای کیش می‌تواند سوغاتی منحصر به فرد و لذیذی باشد. 

مضایف؛ اتاق تابستانی خانه حاج عبدالله 

تصور کنید مهمان حاج عبدالله هستید. او شما را به اتاق تابستانی دعوت می‌کند. برای فرار از گرمای طاقت‌فرسایی که در حیاط خانه عذابتان می‌دهد به اتاق تابستانی می‌روید. تعجب می‌کنید. با اینکه بیرون اتاق خرماپزان است اما این‌جا، داخل این اتاق هوای خنکی جریان دارد. حاج عبدالله توضیح می‌دهد که این بادگیرها و پنجره‌های خاص اتاق است که آن را خنک می‌کند. 

مضایف یا اتاق تابستانی بر روی سکویی به ارتفاع یک و نیم متر ساخته شده است. مضایف پشت به خورشید قرار دارد تا کمترین میزان نور خورشید را جذب کند. همچنین با بادگیرها و پنجره‌هایی احاطه شده است تا باد را به داخل اتاق هدایت کند. وقتی از معماری خاص جنوب حرف می‌زنیم منظورمان این است. شاید برای شما جالب باشد که بدانید از اتاق تابستانی در فصل زمستان هم استفاده می‌کردند. پنجره ها و بادگیرهای اتاق را با گل و چوب می‌پوشاندند تا هوای سرد وارد اتاق نشود. بنابراین اتاق مضایف در زمستان هم قابل استفاده بود.

اتاق زمستانی؛ اتاقی بدون پنجره 

زمستان کیش با شمال و شرق و غرب کشور متفاوت است. این خاصیت جنوب است. نه برفی، نه سوز و سرمایی که آزاردهنده باشد. با این حال معماران قدیمی کیش یک اتاق زمستانی با معماری خاص می‌ساختند تا در زمستان از نور خورشید بیشترین بهره را ببرند. اتاق زمستانی در حیاط قرار می‌گرفت و سبک معماری آن طوری است که مستقیماً در مقابل جهت نور خورشید ساخته شده است تا گرمای نور خورشید را در فصل زمستان جذب کرده و به داخل اتاق منتقل کند.

این اتاق هیچ پنجره‌ای ندارد بنابراین می‌توانیم حدس بزنیم که ضد باد بوده است. علت نبود پنجره هم به جلوگیری از ورود سرما به داخل اتاق بوده است. البته جالب است که بومیان کیش فکر همه جا را کرده بودند و برای این اتاق زمستانه یک سرویس بهداشتی هم تدارک دیده بودند تا اعضای خانواده زحمت خروج از اتاق را به خود ندهند. اما حالا این اتاق بخشی از موزه خانه مردم شناسی کیش است. در این بخش از موزه شاهد ابزارهای مربوط به 80 سال پیش کیش خواهید بود که روزی توسط ساکنان خانه استفاده می‌شد.

آشپزخانه؛ اتاقی خاص در خانه مردم شناسی کیش

آشپزخانه که در زبان عربی به آن مطبخ می‌گویند در خانه بومیان کیش شکل و شمایل خاصی دارد. آشپزخانه در حیاط و به صورت دیوار چین با دریچه‌هایی برای خارج شدن دود تنور و بوی پخت و پز بنا شده است. سقف این آشپزخانه‌ها معمولا از برگ‌های نخل بافته شده بود. مردم قدیمی کیش از آشپزخانه علاوه بر پختن نان محلی و انواع غذاهای سنتی برای آسیاب گندم و جو استفاده می‌کردند.

حالا در آشپزخانه خانه مردم شناسی کیش انواع وسایل آشپزی قدیمی و مقداری غذای باقی مانده از آن دوران قابل مشاهده است. 

بیت العود؛ همان اتاق خواب مستر خودمان

بیت العود اتاق خواب مخصوص حاج عبدالله بود. جایی که او شب‌ها می‌خفت و بعد از طلوع خورشید در همین اتاق روزش را آغاز می‌کرد. جالب است که وسایل داخل این اتاق مانند روزگاری که حاج عبدالله در آن زندگی می‌کرد نگهداری می‌شوند. هنوز اتاق مانند همان روزها با آینه‌کاری‌هایش تداعی‌گر ثروت صاحب خانه است. این اتاق سرویس بهداشتی دارد. مانند اتاق‌های مستر امروزی. اما شاید جالب باشد که بدانید تمام اتاق‌های خانه بومیان کیش مستر بود و سرویس بهداشتی داشت. همچنین در این اتاق یک تخت خواب دونفره با قدمت بیش از 80 سال، رادیو و تلویزیونی قدیمی با قدمت حدود 40 سال و چند ظرف تزئینی روی گنجه بیت العود وجود دارد. 

بیت القهوه؛ اتاق قهوه؟!

بیت القهوه در واقع محل پذیرایی از مهمانان زن بوده است اما چون در این اتاق بساط قهوه‌پردازی هم به راه بود به آن بیتالقهوه می‌گفتند. البته منو بیت القهوه فقط محدود به قهوه عربی نبود و با چای معطر هم از مهمانان عزیز پذیرایی می‌شد.

بیت الافروخ؛ مکتب‌خانه در خانه مردم شناسی کیش

بیت الافروخ یا مکتب‌خانه تا 40 سال پیش محلی برای تحصیل علم و ختم قرآن بوده است. علاوه بر پسران 6 تا 9 ساله زنان نیز برای یادگیری قرآن و فراگیری اصول اخلاقی به بیت الافروخ می‌رفتند. فروخ در زبان عربی به معنای بچه‌ها است. این بخش از خانه بین مردم بومی کیش از ارزش و اهمیت خاصی برخوردار بود.

حجله؛ اتاقی معادل اتاق عقد امروزی

حجله را شاید بتوان معادل اتاق عقد امروزی دانست. جایی که عروس را به عقد داماد درمی‌اوردند و روی سرشان نقل می‌ریختند و برایشان آرزوی خوشبختی می‌کردند. یک فرضیه دیگر هم هست که می‌گوید احتمالا این اتاق حکم سوئیت ماه عسل تازه عروس داماد را داشته است. داستان از جایی جالب‌تر می‌شود که درمی‌یابیم اتاق برای یک ماه همان‌طور دست نخورده با تزئین و زرق و برق در اختیار عروس داماد می‌ماند. اما حالا در این بخش از موزه خانه مردم شناسی کیش با آداب و رسوم ازدواج در کیش آشنا خواهید شد.

انباری؛ برای نگهداری ابزار کار و غذا 

مهم‌ترین ابزار امرار معاش و حتی سرگرمی مردم کیش ابزار ماهیگیری است. صید ماهی بخشی از وجود هر جنوبی است. پس عادی است اگر یک انباری را به نگهداری از وسایل ماهیگیری اختصاص بدهند. یادتان هست گفتیم حاج عبدالله تاجر مروارید و صاحب بزرگترین لنج قایقرانی جزیره بود؟ ابزار کارش صاحب خانه هم در این انبار نگه‌داری ‌می‌شد. 

علاوه بر این در خانه مردم شناسی کیش انبار دیگری هم وجود دارد که محل نگهداری مواد اولیه و غذای اهالی خانه مانند برنج، آرد، گندم و ماهی شور بوده است. بوهار الهوش یکی دیگر از انباری‌های خانه است که به عنوان انبار علوفه گاو و گوسفندان مورد استفاده قرار می‌گرفت. بومیان کیش از حیوانات برای تهیه انواع لبنیات، تهیه گوشت و همچنین قربانی کردن آن‌ها استفاده می‌کردند.

تخت تابستانی در خانه مردم شناسی کیش

در خانه مردم شناسی کیش چیزهای عجیبی می‌بینید. تخت تابستانی یکی از آن‌ها است. تخت تابستانی را برای شب‌های تابستانی ساخته بودند. وقتی در دل تابستان هوا گرم بود شب را روی این تخت‌ها می‌خوابیدند. تخت تابستانی از جنس چوب چندل و پوست درخت خرما بود.

زریبه یا باغ سبزی و میوه

زریبه جایی شبیه به باغ مادربزرگمان است که در آن انواع سبزی تازه و میوه پیدا می‌شود. زریبه باغی است که در حیاط خانه مردم شناسی کیش به چشم می‌خورد. اهالی این خانه انواع صیفی‌جات و سبزی، هندوانه، خربزه، نخل و انجیر را می‌کاشتند. برای آبیاری هم از چاه کنار باغ استفاده می‌کردند.

عکس یادگاری بگیرید

در موزه خانه مردم شناسی کیش امکان ثبت عکس با لباس‌های محلی کیش وجود دارد. لباس‌های زنانه و مردانه و بچه‌گانه، رنگ به رنگ و زیبا و دوست داشتنی. 

فیلم عروسی ببینید!

در بازدید از خانه مردم شناسی کیش فیلم‌های مستندی از مراسم عروسی در کیش، سبک زندگی و صید مروارید و ماهی پخش خواهد شد تا با آداب و رسوم و فرهنگ این منطقه بیشتر آشنا شوید.

پذیرایی به سبک کیشوندها

کیشوندها بسیار خونگرم هستند. به همین خاطر وقتی در حال تماشای اجزای خانه مردم شناسی کیش هستید با خرمای محلی، شیرینی‌های تازه، قهوه عربی و غذاهای محلی کیش از شما پذیرایی می‌کنند. 

بخوانید : فرهنگ مردم کیش؛ نگین نیلگون خلیج فارس

سوغاتی خوشمزه از خانه مردم شناسی کیش

سوغات کیش یا صنایع دستی است یا خوراکی. هر دو گزینه در خانه مردم شناسی کیش پیدا می‌شود. می‌توانید سوغاتی عزیزانتان را از غرفه‌های سوغاتی‌فروشی خانه بومیان تهیه کنید. همچنین یکی از تفریحات مورد علاقه گردشگران در خانه مردم شناسی کیش نقش حنا است که توسط بانوان محلی کیش بر روی دست گردشگران اجرا می‌شود.

ساعت کاری خانه بومیان کیش

خانه مردم شناسی کیش هر روز از ساعت 16 الی 21 میزبان شما خواهد بود. همچنین بلیط ورودی این موزه خانه 40000 تومان است. 

خانه مردم شناسی کیش کجاست؟

محله قدیمی سفین کیش، خیابان بهشت، پشت مرکز پلیس. 

دسترسی به خانه مردم شناسی

اگر می‌خواهید در سفرتان به کیش به این خانه دیدنی هم بروید بهترین راه گرفتن تاکسی کیش و یا مینی‌بوس است. برای دسترسی به خانه مردم شناسی کیش می‌توانید سوار خط شماره 1 مینی‌بوس شوید و در ایستگاه بازار عرب‌ها (سفین) پیاده شوید.

هتل‌های نزدیک به خانه مردم شناسی کیش

• هتل امیرکبیر
• هتل فانوس
• هتل آفتاب شرق
• هتل ترنج

رزرو هتل ترنج کیش با سه کلیک!

رستوران‌های نزدیک خانه بومیان کیش

• رستوران شاورما سوریه
• دکان خوراک برایا
• ساندویچ شاورما سفین

در آخر

اگر زمانی به جزیره آفتابی رفتید، حتما به خانه مردم شناسی کیش سر بزنید و اجازه بدهید این خانه برای شما تداعی‌گر زندگی گرم و شیرین به سبک جنوب باشد. از جاهای دیدنی کیش کدام‌ها را دیده‌اید یا دوست دارید برای یک ‌بار هم که شده آن‌ها را از نزدیک ببینید؟

حالا که همه چیز را خواندید؛ آماده رزرو بلیط هواپیما کیش هستید؟