پل‌های اصفهان

اگر قصد خرید بلیط هواپیما اصفهان را دارید، احتمالاً اولین تصاویری که از این شهر در ذهن‌تان نقش می‌بندد، پل‌های تاریخی زاینده‌رود است. از سی‌وسه‌پل و خواجو گرفته تا پل شهرستان و مارنان، هرکدام بخشی از تاریخ و هویت اصفهان را روایت می‌کنند. در این مطلب ۵ پل شاخص را معرفی می‌کنیم تا در سفر خود هیچ‌کدام را از دست ندهید.

سی و سه پل

سی و سه پل از معروف ترین پل‌های اصفهان ! به دستور شاه عباس اول و زیر نظر الله وردی خان، فرمانده کل ارتش و یکی از افراد مورد اعتماد در دربار ساخته‌شد( بخاطر همین بود که به نام پل الله وردی خان نامگذاری‌شد.)
این پل تماماً آجری به طول ۲۹۸ متر رکورد طولانی‌ترین پل روی زاینده رود را به خود اختصاص می‌دهد و به نام‌های متعدد دیگری مانند پل شاه عباسی، پل جلفا و پل چهل چشمه نیز معروف بود.

نکته جالب درباره اسم 33 پل !

باستان شناسان معتقدند که سی و سه پل اصفهان در ابتدا، طولانی‌تر بوده و با ۴۰ طاق ساخته شده‌است که بعداً کوتاه شد. به همین خاطر هم به نظر می‌رسد که نام سی و سه پل  با آناهیتا، الهه آب‌ها مرتبط باشد و به همین علت سی و سه پل نامیده شده است و امروزه هم یکی از اصلی‌ترین جاهای دیدنی اصفهان است.

سی و سه پل جایی برای غسل تعمید

سی و سه پل، پل اصلی بود که دو بخش اصلی شهر، بخش سلطنتی در شمال و محله ارامنه در جنوب را به هم متصل می‌کرد. ارامنه نقش بزرگی در تجارت جاده ابریشم داشتند و به شاه عباس کمک‌کردند تا اصفهان را به قلب جاده ابریشم تبدیل‌کند. آنها مراسم غسل تعمید خود را در نزدیکی سی و سه پل برگزارمی‌کردند و دیگر جشن‎ ها همچون آبریزان نیز در محل همین پل برگزارمی‌شد. امروز اما سی و سه پل به برند اصلی و یکی از نمادهای چشم نواز اصفهان و محل تجمع مردم محلی تبدیل شده‌است.

تماشای سی‌وسه‌پل در شب با نورپردازی‌های خاصش یکی از زیباترین تجربه‌های سفر است. اگر قصد دارید تا نیمه‌شب در کنار زاینده‌رود قدم بزنید، بهتر است یک هتل اصفهان نزدیک پل انتخاب کنید تا دسترسی راحت‌تری داشته باشید.

پل خواجو

پل خواجو یکی دیگر از پل‌های تاریخی اصفهان است که در ۲ کیلومتری شرق سی و سه پل قراردارد. این پل به دلیل معماری، تقارن و تزئینات کاشی‌کاری، به عنوان زیباترین پل تاریخی ایران شناخته می‌شود. این پل در حدود سال ۱۶۵۰ زمانی که شاه عباس دوم پادشاه ایران بود، ساخته‌شد. در محل پل خواجو در ابتدا پل سنگی قدیمی‌تری به نام حسن بیگ وجود‌داشت که روی آن پل آجری ساختند تا محله خواجو در شمال را به محله تخت فولاد در جنوب متصل‌کند. پل خواجو ۱۳۰ متر طول و ۱۲ متر عرض دارد و در دو طبقه ساخته شده‌است.

پل خواجو در گذشته!

طراحی این بنا به گونه‌ای است که هم می‌تواند به عنوان پل عابران پیاده، اسب‌ها و کالسکه‌ها و همچنین به عنوان سد یا سرریز استفاده‌شود. به دستور شاه، یک غرفه هشت ضلعی در مرکز پل ساخته‌شد تا او و خاندان سلطنتی در مناسبت‌های خاص برای پذیرایی از مهمانان ویژه از آن استفاده‌کنند. همان‌گونه که اشاره گشت این پل به عنوان سد نیز کارایی‌داشت و با استفاده از دریچه‌های زیر پل، آب را مسدود می‌کردند تا سطح آب برای ایجاد دید بهتر بالابرود. این پل همچنین به عنوان سیل‌بند برای هدایت جریان شدید آب به سمت کانال‌های آب نزدیک پل در مواقع سیل استفاده می‌شد.

دو شیر نگهبان در پل خواجو

قسمت پایین پل محل تجمع اهالی و بازدیدکنندگان است، به ویژه در شب که مردم محلی به آواهای سنتی زیبای اصفهان زمزمه می‌کنند و می‌خوانند. دو شیر سنگی در دو طرف پل به عنوان نمادهای نگهبان رودخانه و پل نیز وجود‌‌دارد.

پل شهرستان

اما بشنوید از پل شهرستان که قدیمی‌ترین پل در اصفهان (هیچ کدام از پل‌های اصفهان به قدمت این پل نمی رسند!) بر روی زاینده رود است. قدمت ساخت این پل به دوره ساسانیان (قرن سوم تا هفتم میلادی) برمی‌گردد و سبک معماری آن کاملاً سبک ساسانی است. خیلی متعجب خواهید شد اگر بدانید پایه‌های آن مربوط به دوران هخامنشیان است.

پلی برای جنگ !

این پل در زمان جنگ‌ها به عنوان پل نظامی استفاده می‌شد و بالای پل دو بار، (ابتدا در قرن دهم توسط امپراتوری آل‌بویه و سپس در طول قرن یازدهم توسط امپراتوری سلجوقیان) بازسازی‌شد. دو سهمی، دو ردیف طاق نوک‌تیز، سیزده قوس بزرگ و هشت طاق کوچکتر در این شاهکار معماری به کاررفته‌است. همچنین عملکرد قوس‌های کوچکتر این است که جریان آب را در هنگام سیل تسریع می‌کند و فشار را از سازه می‌گیرد.

اگر به تاریخ و معماری کهن علاقه‌مندید، در کنار پل شهرستان، بازدید از غارهای اصفهان هم تجربه‌ای متفاوت خواهد بود. پس مقاله ما را حتما مطالعه کنید.

پل چوبی

پل چوبی در ابتدا در سال ۱۶۶۵ توسط شاه عباس دوم برای آبیاری و اتصال باغ‌های سلطنتی خود در کرانه شمالی رودخانه ساخته‌شد. دراطراف این پل عمارت‌های سلطنتی باشکوهی وجود‌دارد و از این رو پل عمدتاً برای اتصال بین آن‌ها استفاده می‌شد و در نتیجه فقط مورد استفاده دربار و مقامات عالی رتبه بود و نه مردم عادی. نام این پل در ابتدا به دلیل وجود نهری که باعث عبور آب از یک سمت به سمت دیگر پل می‌شد، جوی بود. بعدها نام آن به پل چوبی تغییریافت، زیرا بافت کلی پل از چوب است که روی سنگ ساخته شده‌است.

پل دریاچه یا چوبی؟

طول پل چوبی ۱۴۷ متر طول دارد و عرض آن ۴ متر است و دارای ۲۱ طاق است. پل همچنین دارای ۲ سالن داخلی برای استفاده انحصاری شاه و درباریانش بود. امروزه این سالن‌ها به  چایخانه تبدیل شده‌است. آبی که از این پل می‌گذشت نیز به عمارت‌ها و باغ‎ها می‌رسید. در قسمت غربی پل، آب رودخانه به صورت دریاچه درآمده و به همین دلیل به آن پل دریاچه نیز می‌گویند. ( پل چوبی هم مثل دیگر پل‌های اصفهان، نام های متفاوتی دارد!)

پل مارنان

پل‌های اصفهان رو به اتمام است و آخرین آن، پل مارنان بوده که تنها پل شرق خیابان چهارباغ است. براساس شواهد تاریخی از پی سنگی پل، قدمت پل به دوران ساسانیان برمی‌گردد. برخی از محققان بر این باورند که نام مارنان از واژه مهربین گرفته شده‌است که به معبد میترائیسم در آن ناحیه اشاره‌دارد که بعداً به ماربین تغییریافته و نهایتا به مارنان تبدیل شده‌است. این پل توسط خواجه سرفراز در قرن هفدهم میلادی با انتصاب وی به سرپرستی جلفا بازسازی‌شد و در نتیجه پل به پل سرفراز نیز معروف‌است.

پیک نیک در پل مارنان

جالب است بدانید که پل مارنان روستای قدیمی مارنان در ضلع شمالی زاینده رود را به بخش ارمنی‌نشین جلفا در جنوب متصل می‌کرد. این پل خشتی ۱۷۵ متر طول و ۴.۷ متر عرض دارد و یکی از جالب‌ترین نکات در مورد پل این است که رودخانه دو رفتار کاملاً متفاوت را در هر طرف پل از خود نشان می‌دهد. آب در ضلع غربی بسیار آرام است، اما در ضلع شرقی، رودخانه در یک آبشار کوچک در کنار پل غرش می‌کند و آن را به مکانی عالی برای مراقبه و انرژی با صدای آرام رودخانه تبدیل می‌کند. امروزه از این پل به معبری برای رفت‌وآمد عابران پیاده از رودخانه زاینده رود و مکانی عالی برای پیک نیک و لذت‌بردن از منظره تبدیل شده‌است.

مرمت پل‌های تاریخی اصفهان

در سال‌های اخیر به ویژه در سال 1404 پروژه‌های مرمت روی سی‌وسه‌پل و پل خواجو آغاز شده تا مقاومت این سازه‌ها در برابر فرسایش آبی بیشتر شود. همین موضوع باعث شده بخش‌هایی از پل‌ها برای بازدیدکنندگان محدود شود؛ بنابراین بهتر است قبل از سفر، وضعیت باز بودن پل‌ها را بررسی کنید.

کلام آخر

در میان گردشگران معمولاً پل های سی و سه پل و خواجو شهره خاص و عام هستند اما قطعاً دیگر پل‌های نامبرده در این مطلب در زمره شاهکارهای معماری اصفهان قرارمی‌گیرند. هریک از پل‌ها این پتانسیل را دارند تا لحظات شیرین و به یادماندنی را برای گردشگران ایجاد‌‌کنند.

سوالات متداول