چرنوبیل، بزرگ‌ترین فاجعه هسته‌ای قرن بیستم

ماجرای نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل چیست؟ درباره این فاجعه چه می‌دانید؟ چرا در حال حاضر سفر به چرنوبیل جزو تورهای جذاب برای مردم کشورهای مختلف دنیا به‌حساب می‌آید؟ از این‌ها گذشته، رابطه چرنوبیل با انواع توریسم مانند: «توریسم سینمایی»، «توریسم سیاه» و… چیست؟ این‌ها سوالاتی هستند که وقتی قرار است به این سوال که: ماجرای نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل چیست؟ جواب بدهیم، به ذهن‌مان خطور می‌کنند!   “خطر واقعی این است که: ما به‌قدری دروغ شنیده‌ایم، دیگر نمی‌دانیم چه چیزی حقیقت است!” این جمله، متعلق به سریالی است که هنوز هم بسیاری از علاقمندان به سریال‌های تلویزیونی، آن را جزو بهترین‌های یک دهه اخیر می‌دانند. سریال چرنوبیل، بر اساس واقعه‌ای تاریخی ساخته شده که طی آن، یک نیروگاه هسته‌ای بزرگ با همین نام متلاشی شد و آسیب‌های فراوانی را به شهرهای اطراف رساند. فاجعه چرنوبیل به‌اندازه‌ای اهمیت دارد که سوالات فراوانی پیرامونش طرح می‌شود. در این مقاله، قصد داریم شما را به‌صورت کامل با آن آشنا کنیم و بگوییم که در حال حاضر این مکان به چه جایی تبدیل شده است

ماجرای چرنوبیل چه بود؟ همه آنچه باید درباره ماجرای انفجار بدانید!

“برای خاموش کردن فاجعه، ناگزیریم که هزینه بدهیم!”

شاید شنیدن چنین جمله‌ای از دهان بازیگری که در سریال  Chernobyl بازی می‌کند، تا حدودی به ما کمک کند که عمق فاجعه چرنوبیل را درک کنیم اما؛ باز هم نمی‌توانیم به‌همان اندازه کسانی که آن روزهای پرالتهاب را از نزدیک دنبال می‌کردند ترس و اصطراب را حس کنیم.

آوریل 1986، استان کیف اوکراین، شهر پریپیات، نیروگاه چرنوبیل

در آن زمان، نیروگاه چرنوبیل که در شهر پریپیات اوکراین تاسیس شده، یکی از بزرگ‌ترین نیروگاه‌های هسته‌ای در دوران خودش بود. کارشناسان آنجا، هرازگاهی برای تکمیل پروتکل‌های امنیتی‌شان مجبور بودند دست به آزمایش‌هایی بزنند که به‌صورت کاملا کنترل‌شده اجرا می‌شدند. یکی از مشکلاتی که آن روزها قرار بود با آزمایش حل شود، مساله قطعی برق بود.

هسته اصلی این نیروگاه دمای فوق‌العاده زیادی از خود منتشر می‌کرد و لازم بود که دائما توسط آب خنک نگاه داشته شود. این فرایند توسط برق صورت می‌گرفت. اما ترس متخصصین از قطع شدن برق بود. از لحظه‌ای که برق قطع می‌شد تا موقعی که برق ذخیره به دستگاه‌ می‌رسید، حدود 60 ثانیه به‌طول می‌انجامید. همین 60 ثانیه کافی بود تا هسته اصلی به‌قدری داغ شود که دیگر شرایط از کنترل خارج شود.

آن شب، در 26 آوریل، قرار شده بود که خنک‌ساختن هسته در زمان قطعی برق را آزمایش کنند. منتها یک مشکل در آن شب رخ داده بود. از مدت‌ها قبل یک تیم متخصص و دوره‌دیده را برای انجام این آزمایش اختصاص داده بودند تا در صورت بحرانی شدن اوضاع آن‌ها بتوانند از بروز هرگونه حادثه جلوگیری کنند. ولی آن شب، تیم مذکور شیفت نداشتند و فرمانده‌ای آزمایشات را بر عهده گرفت که از مدیریت بحران سررشته‌ای نداشت.

نهایتا آزمایش با شکست مواجه شد و قبل از آن‌که بتوانند اقدامی انجام دهند، آب مخصوص خنک‌سازی هسته اصلی رآکتور چرنوبیل خشک شد. با خشک شدن آن آب، هسته به قدری داغ شد که مخزن تحت فشار رآکتور منفجر و سپس، رادیواکتیو فضا را دربرگرفت.

36 ساعت بعد از این اتفاق

36 ساعت بعد، آلودگی رادیواکتیو تا شعاع 10 کیلومتری گسترش یافت. در خطرناک بودن این ماده، همین بس که وقتی سربازان برای برداشتن گرافیت‌ها و تکه‌های آغشته به مواد هسته‌ای وارد مناطق آلوده می‌شدند، کافی بود لحظه‌ای پوتین از پای‌شان خارج شود. همان لحظه که ماده هسته‌ای به پوست پای‌شان می‌رسید فرایند از دست دادن پای آن‌ها شروع می‌شد و لحظاتی بعد، کل سلول‌های بدن‌شان روبه نابودی می‌رفتند.

رفته رفته آلودگی به شعاع 30 کیلومتری رسید. بیش از 100 هزار نفر از آن مناطق به‌صورت اجباری خارج شدند و حتی خطر آلودگی اروپا به این مواد هم پیش‌بینی می‌شد. در نهایت، پس از روزها تلاش بی‌وقفه و اجرای عملیات‌های گوناگون، دولت شوروی سوسیالیستی اوکراین موفق شد با مساعدت‌های کشورهای اطراف این آلودگی را کنترل کند. هرچند پاکسازی کلی آلودگی‌های منتشر شده سال‌ها به‌طول انجامید.

این ماجرا به چه نتایجی ختم شد؟

پریپیات، یا شهر ارواح؟ مساله این است! پریپیات نام شهری است که چرنوبیل در آن واقع شده و در آوریل 1986 به‌قدری قربانی داد که بعدها صفت «شهر ارواح» را برایش انتخاب کردند.

با توجه به سیستم سیاسی بسته کشور اوکراین در آن دوران، هنوز که هنوز است هیچ آمار کاملا معتبر و دقیقی درباره قربانیان ناشی از ماجرای نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل در دست نیست. اما مطابق نظرات مختلف، می‌توان حدس زد که در همان روزهای اوج‌گیری آلودگی رادیواکتیو بین 30 تا 55 نفر مستقیما و در زمانی کوتاه جان باختند. در سال 2006، سازمان ملل تحقیقاتش را از سر گرفت و عدد 54 نفر را برای تعداد قربانیان پذیرفت.

اما چیزی که فاجعه را گسترده‌تر می‌کند، قربانیانی بوده‌اند که در مدت زمانی طولانی‌تر و بر اثر همان آلودگی جان خود را از دست دادند. گفته می‌شود تعداد آن قربانیان بین 4هزارنفر تا 93هزارنفر بوده است! عملیات پاکسازی کلی بیش از 2 هزار شهر و روستایی که بر اثر رادیواکتیو چرنوبیل آلوده شده بودند، عملیاتی گسترده و طولانی بود که از سال 1986 تا 1991 طول کشید.

در آن سال‌ها، قریب 5 میلیون نفر به‌اشکال مختلف قربانی شدند و آسیب دیدند. روزهایی که بخشی از تاریخ معاصر آن منطقه را شکل می‌دهند، حالا به جزئی از جاذبه‌های گردشگری اوکراین بدل شده‌اند. اما واقعا چرا نیروگاه چرنوبیل برای گردشگران جالب است؟ چگونه می‌توان به آنجا رفت و چه نکاتی را لازم است برای سفر به چرنوبیل بدانید؟

گردشگری سینمایی؛ سریال چرنوبیل و همه آن دلارهایی که وارد اوکراین شدند!

کم نیستند فیلم‌ها و سریال‌هایی که پس از انتشار، موجب شده‌اند عده زیادی علاقه‌مند شوند که سری به لوکیشن ساخت آن فیلم یا سریال بزنند. مثال جالبش، سریال Breaking Bad است که منطقه‌ای دورافتاده از شهری به‌نام آلبوکرکی در ایالت نیومکزیکو را به قطب گردشگری آن منطقه تبدیل کرد. آن خانه‌ای که والتر وایت (شخصیت اصلی سریال) پیتزایی را روی بام خانه همسرش می‌اندازد و پیتزا برای مدتی روی بام می‌ماند، جزو صحنه‌های به‌یاد ماندنی آن اثر بود. جالب آن‌که، این خانه در واقعیت متعلق به پیرزنی است که بعدها شاکی شده بود گردشگران وقتی از خانه‌اش دیدن می‌کنند گاهی پیتزایی را هم روی بام خانه‌اش می‌اندازند!

این مثال را گفتیم تا نشان دهیم چقدر یک سریال یا فیلم می‌تواند مردم را تشویق کند که برای دیدن لوکیشن‌هایش به منطقه‌ای سفر کنند. حالا تصور کنید وقتی سریالی به‌نام چرنوبیل ساخته شد و در مدتی کوتاه به صدر بسیاری از لیست‌های «بهترین سریال‌ تلویزیونی» راه پیدا کرد، چقدر توانست مردم استان کیف را در کشور اوکراین خوشحال کند. آن‌ها تا پیش از این سریال هم میزبان گردشگرانی بودند که برای سفر به چرنوبیل به این منطقه می‌رفتند و دلارهای خود را در آنجا خرج می‌کردند ولی؛ پس از نمایش سریال مذکور حجم سفرها بسیار بیشتر شد.

این پدیده که از آن با عنوان گردشگری سینمایی یاد می‌کنند، باعث شده تا مساله انتخاب لوکیشن برای فیلم‌ها و سریال‌ها به موضوع بسیار مهمی بدل شود. اگر شما هم جزو تماشاگران و حتی علاقمندان سریال چرنوبیل باشید، احتمالا دوست دارید که در آن منطقه قدم بزنید و تاریخ را برای لحظاتی زندگی کنید.

گردشگری سیاه؛ میل پنهان آدم‌ها برای قدم زدن میان خونابه‌های تاریخی

گردشگری سیاه یا  Dark Tourism به‌معنای بازدید از مناطقی است که در طول تاریخ بر اثر اتفاق یا اتفاقات تراژیک، محمل خونریزی‌ها و مرگ‌ومیرهای زیادی بوده‌اند. این‌که چرا افراد زیادی در سرتاسر دنیا دوست دارند به جاهایی سر بزنند که در گذشته آدم‌هایی بر اثر حوادث طبیعی، جنگ و… مرده‌اند، دلایل گوناگونی می‌تواند داشته باشد.

علاقه به تاریخ و عبرت گرفتن از اتفاقات تاریخی، شاید اولین عاملی باشد که گردشگری سیاه را برای گردشگران محبوب ساخته است. البته، گاهی دیده می‌شود گردشگران قدم زدن در خیابان‌ها و کوچه‌هایی که یادآور فجایع تراژیک بوده‌اند را هیجان‌انگیز و خاص می‌دانند. در این بین، تبلیغات رسانه‌ها نیز تاثیرگذار است. رسانه‌ها با بازگو کردن وقایع تاریخی که در آن سرزمین‌ها رخ داده‌اند، توریست‌ها را تشویق می‌کنند که برای افزایش دانش تاریخی‌شان و تجربه کردن مکان‌هایی ویژه و عجیب، قدم به چنین جاهایی بگذارند.

تور چرنوبیل را می‌توان یکی از مصادیق گردشگری سیاه دانست. در حال حاضر وقتی به اماکن تاریخی و موزه‌های شهر پریپیات می‌روید، شاهد آثار هنری، اشیاء و چیزهایی خواهید بود که کمک می‌کنند عمق فاجعه را به‌خوبی احساس کنید. این حس برای بسیاری از گردشگران ارزشمند است. علی‌الخصوص، وقتی به این فکر کنیم که همچنان خطر رخ دادن فجایعی نظیر ماجرای نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل وجود دارد، مساله بازدید کردن از این منطقه مهم‌تر می‌شود.

جنگ اوکراین و چرنوبیلی که مشخص نیست چه بلایی سرش خواهد آمد!

با توجه به نکاتی که تا اینجا گفتیم، واقعا می‌توان پذیرفت که تور اوکراین و سفر به چرنوبیل می‌تواند یکی از سفرهای به‌یادماندنی زندگی‌مان را رقم بزند. اگرچه، همان‌طور که اطلاع دارید در شرایط کنونی اوضاع این منطقه به‌کلی با گذشته تفاوت پیدا کرده است.

در زمان نگارش این مقاله، کشور اوکراین درگیر جنگی سخت و خونین با ارتش روسیه است. هرروز خبرهای تلخ و ناگواری از شهرها و ایالات این کشور به گوش می‌رسد. کیف، نامی است که اتفاقا بیش از باقی شهرها و ایالات اوکراین به خبرها راه پیدا کرده و شدیدا تحت بمباران هواپیماهای سوخو و زیر فشار تانک‌های روس قرار گرفته است. کیف، اکنون شهری بی‌دفاع است که کاری از هیچ فردی برای کمک به آن‌جا برنمی‌آید.

اگر این مقاله را یک ماه پیش قرار بود بنویسیم، یک‌راست می‌رفتیم سراغ اصل مطلب و می‌گفتیم که سفر به چرنوبیل با بلیط هواپیما چه مقتضیاتی دارد. اما حالا که معلوم نیست چند ماه بعد چرنوبیل در اختیار اوکراین خواهد بود یا روسیه، بهتر است قبلش بگوییم که برای سفر به چرنوبیل باید مدتی منتظر ماند تا تکلیف این جنگ مشخص شود.

سربازان روس در منطقه ممنوعه

یکی از اتفاقات عجیب جنگ اوکراین و روسیه، خبرهایی بود که درباره نیروگاه چرنوبیل به‌گوش رسید. خبرهایی که توسط رسانه‌های روسیه مخابره می‌شدند، حاکی از حمله ملی‌گرایان اوکراینی به تاسیسات برق این نیروگاه بودند. اما سایر رسانه‌های جهان می‌گفتند که سربازان روس وارد منطقه ممنوعه چرنوبیل شده‌اند و درگیری تن‌به‌تن را با سربازان اوکراینی آغاز کرده‌اند. نبردی که می‌توانست فاجعه سال 1986 را به‌شکل دیگری تکرار کند. اما خوشبختانه بعد از چند روز، روسیه از آن‌جا خارج شد یا مجبور به خروج شد و اوکراینی‌ها بار دیگر پرچم کشورشان را بر فراز آنجا به اهتزاز درآورند.

تحت هر شرایطی و با وجود پیروزی هر یک از طرفین در این جنگ، با اطمینان می‌توان گفت که حالا پریپیات از اهمیت تاریخی بسیار بیشتری برخوردار شده است. اگر تور اوکراین و سفر به چرنوبیل تا پیش از این بیشتر از هر چیزی برای قدم زدن در مخروبه‌های بازمانده از فاجعه 1986 بود، حالا می‌تواند موزه جنگ اوکراین و روسیه هم به‌حساب آید.

وقتی که این جنگ سیاه به‌پایان برسد و کیف و پریپیات مجددا بازسازی شده و محل زندگی آدم‌ها شوند، احتمالا شوق توریست‌ها برای گردش در این منطقه بسیار بیشتر از گذشته خواهد بود. شاید حتی بیشتر از زمانی که سریال چرنوبیل به یک تب همه‌گیر بدل شده بود!

سفر به چرنوبیل؛ عجیب اما پرطرفدار!

در این مقاله گفتیم که ماجرای نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل چه بود؟ گفتیم که چگونه تور چرنوبیل پس از جنگ اوکراین و روسیه از محبوبیت بیشتری هم برخوردار خواهد شد. حالا با تمام این تفاسیر، بهتر است ببینیم که برای سفر به این مکان مهم چه نکاتی را باید دانست.

اگر به فکر سفر به اوکراین هستید، بهتر است تجربه تور چرنوبیل را که برای همیشه در ذهن‌تان ثبت خواهد شد از دست ندهید. ناحیه چرنوبیل بعد از گذشته دهه‌ها، همچنان خالی از سکنه است. این منطقه به‌خاطر انتشار گسترده مواد رادیواکتیو، دیگر رنگ هیچ‌گونه پوشش گیاهی را به خود ندیده است. گونه‌های جانوری هم به‌هیچ عنوان در آنجا زیست نمی‌کنند. اگر به فیلم‌های آخرالزمانی علاقه‌مند باشید، به‌محض ورود به آنجا خودتان را در یکی از آن فیلم‌ها تصور خواهید کرد.

البته، تور چرنوبیل با سایر تورها کاملا متفاوت است. کسانی که تجربه آن را داشته‌اند، این تور را بیشتر به یک اردوی علمی و تحقیقاتی شبیه می‌دانند. اول از همه، شما نمی‌توانید با پوشش معمولی به آنجا بروید. حتما باید پوشاک خاصی را که درنظر گرفته‌اند تن کنید و به‌صورت کاملا ایمن قدم به شهر ارواح بگذارید. امکان عکاسی و فیلمبرداری از بیشتر مناطق چرنوبیل آزاد است. ناگفته پیداست که ثبت تصاویر از آن منطقه ارزش بسیار بالایی خواهد داشت.

هرچند توصیه می‌کنیم که اگر روزی به این سرزمین عاری از زندگی رفتید، مراقب رفتارتان باشید. همین چند وقت پیش بود که یکی از اینفلوئنسرهای مشهور اینستاگرام با گرفتن یک سلفی در کنار نیروگاه چرنوبیل با واکنش‌های شدیدا منفی روبه‌رو شد. او در جایی مشغول سلفی گرفتن بود که افراد زیادی در آنجا قربانی شده‌اند. ژستی که این فرد حین عکاسی گرفته بود و حس و حال عکس او، موجب برانگیخته شدن آن واکنش‌ها شد.

محل اسکان در اطراف چرنوبیل

چنانچه خیلی جدی به تور چرنوبیل فکر می‌کنید، بهتر است بدانید که نیازی نیست نگران محل اسکان خود باشید. گفتیم که در آن منطقه هیچ کسی زندگی نمی‌کند و حتی کسانی‌که سال‌ها پیش خانه و زندگی خود را رها کرده‌اند، هنوز هم به‌آنجا بازنگشته‌اند. اما با این حال، در شعاع حدودا 30 کیلومتری این نیروگاه، زندگی به‌صورت عادی جریان دارد. هتل‌های مختلف، رستوران‌های گوناگون، مراکز خرید و … مشغول فعالیت هستند و از گردشگران پذیرایی می‌کنند.

نزدیک‌ترین شهر به پریپیات و چرنوبیل، کیف است. در این شهر هتل‌های زیادی وجود دارند. در این لیست، به بهترین هتل‌های کیف اشاره کرده‌ایم:

• Fairmont Grand Kyiv
• Intercontinental An Ihg
• Senator City Center
• Radisson Blu Hotel

این هتل‌ها هم از نظر کیفیت و هم از نظر قیمت سطح مطلوبی دارند. هر یک شب اقامت در آن‌ها، بین 4 تا 8 میلیون تومان هزینه دارد. اگرچه، هتل‌های 5 ستاره و گران‌قیمت کیف هزینه‌هایی بالغ بر 13 میلیون تومان و هتل‌های ارزان کیف بین 2 تا 4 میلیون تومان هزینه دربرخواهند داشت.

هزینه تورهای محلی در چرنوبیل

اگر مشکلی با زبان انگلیسی ندارید، می‌توانید در تورهای محلی چرنوبیل ثبت‌نام کنید. در این صورت، کافی است با خرید بلیط هواپیما اوکراین خودتان را به کیف برسانید. از این‌جا به‌ بعد، در یکی از تورهای چرنوبیل ثبت‌نام کرده و طی مدت زمانی که تعیین شده، از آنجا بازدید خواهید کرد.

برای مثال، تورهای یک‌روزه این ناحیه، هزینه‌ای در حدود 80 پوند دارند. اما تورهای دو روزه، که علاوه‌بر گشت‌‌وگذار در چرنوبیل وعده‌های غذایی و اقامت در هتل را نیز به‌همراه دارند، هزینه‌ای بالغ بر 200 پوند دارند.

نکات سفر به اینجا

سالانه حدود 30هزار نفر به این منطقه سفر می‌کنند و می‌توان آن‌جا را یک ناحیه توریستی نسبتا شلوغ به‌حساب آورد. بنابراین، بهتر است آماده این شلوغی باشید. آب‌وهوای پریپیات که نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل نیز در آنجا مستقر است، معتدل و مرطوب است و در اکثر ماه‌های سال می‌توانید از حضور در آن شهر لذت ببرید. وقتی که قدم به مناطق آلوده این شهر می‌گذارید، حتما باید به توصیه‌های راهنماهای تورتان گوش دهید. در چنین مواقعی، پوشیدن لباس‌های مخصوص ضروری خواهد بود. بهتر است کاملا به توصیه‌های ایمنی راهنمای تور گوش بدهید و با جان خود و خانواده‌تان بازی نکنید. می‌توانید در عین حال که آن توصیه‌ها را رعایت می‌کنید، در کوچه‌ پس‌کوچه‌های پریپیات قدم بزنید و از جاهای گوناگونش عکاسی کنید

سوالات متداول