غار علیصدر همدان؛بهترین جا برای غارگردی!

می‌دانید اکثر کسانی که از غار علیصدر همدان خارج می‌‌شوند چه ویژگی مشترکی دارند؟ همه آن‌ها تا چند دقیقه باورشان نمی‌شود همه آن چیزهایی که دیده‌اند واقعی بوده و صحنه‌هایی از یک فیلم ترسناک یا تاریخی نبوده‌اند. اینکه قدم بگذاری به نقطه‌ای بکر و دست نخورده از عمق زمین، جایی از دسترس انسان‌ها طی میلیون‌ها سال خارج بوده و تازه همین چند دهه پیش کشف شده؛ مگر می‌‌تواند تجربه نابی در زندگی ما نباشد؟

در این مقاله قصد داریم در مورد یکی از اسرارآمیزترین غارهای ایران صحبت کنیم؛ غار علیصدر همدان. این غار در روستای علیصدر ،از توابع شهرستان کبودرآهنگ، یکی از شهرهای استان همدان واقع شده است و بیست و سومین اثر ملی ثبت شده ایران به حساب می‌آید. غاری که به عنوان تنها غار تالابی کشورمان شناخته می‌شود و قدمت آن به حدود ۲۰۰ میلیون سال قبل باز می‌گردد. بدون شک حضور در غاری که از دوران دایناسورها به جای مانده است می‌تواند هیجان‌انگیزترین تجربه هر فردی باشد. بیایید با هم به اعماق دنیای اسرارآمیز این غار سفری داشته باشیم.

قایق سواری در طولانی‌ترین غار آبی جهان

غار علیصدر یکی از تماشایی‌ترین جاذبه‌های زمین شناسی کشورمان به حساب می‌آید که هر سال گردشگران داخلی و خارجی فراوانی را به استان همدان می‌کشاند. جالب است بدانید که در سراسر جهان تنها تعداد اندکی غار آبی با امکان قایق سواری وجود دارند. در این میان غار علیصدر همدان طولانی‌ترین مسیر را دارد و یکی از بزرگ‌ترین غارهای آبی جهان محسوب می‌شود.

سفر به غار علیصدر، سفری به اعماق زمین و دنیای مرموز و ناشناخته آن است. در بدو ورود به این غار، با صخره‌های بلند و دالان‌های پیچ در پیچی مواجه می‌شوید که روزگاری همنشین دایناسورها بوده‌اند. هر چه بیشتر پیشروی کنید، بر حیرت شما افزوده خواهد شد. پس از عبور از صخره‌ها، قایق‌های پدالی شما را به اعماق این غار می‌برند. در طول مسیر از دالان‌های شگفت‌انگیز گذر خواهید کرد و با دهلیزهای متعددی مواجه خواهید شد که با زیبایی خارق‌العاده‌ای در برابر شما قد علم کرده‌اند.

در دل غار علیصدر همدان دریاچه‌هایی به وجود آمده‌اند، که عبور از آن‌ها تنها با استفاده از قایق امکان‌پذیر است. طول مسیری که با قایق طی می‌کنید به ۴۰۰۰ متر می‌رسد. البته بازدیدکنندگان می‌توانند با انتخاب نیمه مسیر، تنها ۱۲۵۰ متر از این غار شگفت‌انگیز را طی کنند. هرچند طول کلی غار علیصدر همدان چیزی در حدود ۱۱ کیلومتر است، اما به علت سختی مسیر، بازدید از کل غار امکان‌پذیر نیست. در این غار تالارهای مختلفی وجود دارند که هر کدام از زیبایی‌های به‌خصوصی برخوردار هستند. در این میان تالار آزادی معروف‌ترین است. طول این تالار به بیش از صد متر می‌رسد. همچنین ارتفاع تالار آزادی چیزی در حدود ۴۰ متر و عرض آن بیش از ۶۰ متر است.

در طول مسیر

در تمام طول مسیر، با شمار زیادی استالاکتیت‌ (چکنده‌سنگ) و استالاگمیت (چکیده‌سنگ) روبه‌رو خواهید شد که از هر سو آویزان شده‌اند. اما چیزی که بازدید از غار علیصدر همدان را شگفت‌انگیزتر می‌کند، مجسمه‌هایی است که بر دیواره‌های این غار به صورت طبیعی و بدون دخالت انسان به وجود آمده‌اند. مجسمه‌هایی عجیب و غریب که می‌توانند به اندازه تماشای یک فیلم ترسناک هالیوودی، شما را هیجان‌زده کنند و آدرنالین خون‌تان را به بالاترین سطح برسانند. برخی از این مجسمه‌ها اشکال ترسناک و عجیب و غریبی دارند. اما سایر مجسمه‌ها شباهت بسیار زیادی به حیوانات، گیاهان و اشیاء مختلف دارند. از جمله؛ پرندگان، پنجه عقاب، شیر دو سر، مجسمه آزادی، قایق وارونه، خوشه‌های انگور و گل‌کلم. در میان این مجسمه‌ها سنگی است که تا حدودی شبیه به نام «الله» تراشیده شده است.

همچنین فرسایش سنگ‌های آهکی این غار در طی میلیون‌ها سال، منجر به پدید آمدن مجسمه‌هایی با اشکال رازآلود گردیده است. مجسمه‌هایی که در نگاه نخست به یک اثر هنری شباهت دارند، اما در حقیقت به صورت طبیعی و با فرسایش سنگ‌های دیواره غار علیصدر همدان به وجود آمده‌اند.

تاریخچه و نام‌گذاری غار علیصدر؛ یادگاری از عصر ژوراسیک

بر اساس کاوش‌هایی که زمین‌شناسان روی سنگ‌های این غار انجام داده‌اند، مشخص شده است که قدمت این غار به حدود ۱۹۰ میلیون سال قبل یعنی دوران دوم زمین‌شناسی و عصر ژوراسیک بازمی‌گردد. اگرچه این غار به صورت رسمی در سال ۱۳۴۳ هجری شمسی کشف گردید، اما از صدها سال قبل توسط اهالی روستای علیصدر و روستاهای مجاور شناسایی شده و مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

غار علیصدر همدان چگونه کشف شد؟

مردم محلی استفاده‌های مختلفی از غار علیصدر همدان می‌کردند. صدها سال پیش این غار، محلی برای پناه گرفتن و مخفی شدن اهالی روستاهای اطراف از گزند حمله دشمنان بوده است. همچنین، این جاذبه طبیعی شگفت‌انگیز، علاوه‌بر تأمین آب اهالی دهکده، به عنوان یک سد یا مخزن آب نیز مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفته است؛ بدین منظور اهالی آب‌های اضافی و مازاد رود سراب را به درون این غار هدایت کرده و در فصول گرم و در دوره خشکسالی از آن استفاده می‌کردند. چیزی که منجر به افزایش ارتفاع آب تا بیش از ۲ متر می‌گردید و با بستن دهانه غار، ورود به آن را غیر ممکن می‌ساخت.

در بیست و دوم آذر سال ۱۳۳۶ وقوع زلزله فارسینج منجر به قطع ارتباط رود سراب با غار علیصدر گردید و تا شش سال بعد یعنی در سال ۱۳۴۲ ارتفاع آب دهانه غار علیصدر به سطح نرمال خود رسیده و منجر به کشف این غار گردید. همزمان با این اتفاق، پای گروه زیادی از مردم، از گردشگران و کوه‌نوردان گرفته تا زمین‌شناسان، به این غار باز شد.

افتتاح غار علیصدر

در مهرماه سال ۱۳۴۲ اولین کاوش رسمی در این غار توسط یک هیئت متشکل از ۱۴ کوه‌نورد و کاوش‌گر حرفه‌ای انجام گردید. بدین ترتیب این گروه با تجهیزات کامل راهی غار علیصدر همدان شدند و برای اولین بار با زیبایی‌های شگفت‌انگیز و باورنکردنی این جاذبه طبیعی مواجه گردیدند. آن‌ها موفق شدند ضمن معرفی و انتشار تعدادی عکس از غار علیصدر همدان ، برخی از اطلاعات اولیه از جمله طول، عرض، ارتفاع و عمق غار و همچنین ژرفا و وسعت دریاچه آن را نیز به دست بیاورند. این امر در شرایطی انجام شد که دهانه غار به شدت تنگ و چیزی در حدود ۵۰ سانتیمتر بود. بنابراین تا سال‌ها بعد تنها کوه‌نوردان حرفه‌ای امکان ورود به درون غار علیصدر همدان را داشتند.

سرانجام در سال ۱۳۵۲، آقای عبدالله حاجیلو، رئیس هیئت کوهنوردی استان همدان دست به کار شد و توانست با کمک مردم محلی دهانه غار را باز کرده و امکان بازدید از آن را برای عموم مردم فراهم کند. بدین ترتیب در اردیبهشت ماه سال ۱۳۵۳ عرض دهانه غار علیصدر همدان به ۵ و ارتفاع آن به ۳ متر رسید. حالا عموم مردم می‌توانستند طولانی‌ترین غار تالابی جهان را از نزدیک ببینند و درون دالان‌های اسرارآمیز آن سرک بکشند. در سال‌های بعد بخش‌هایی از کف غار بتون‌ریزی شد و با ساخت یک مسیر خشکی امکان پیاده‌روی در غار علیصدر نیز ایجاد گردید. پس از اتمام فرایند ساخت مسیر راهپیمایی درون غار و نصب تجهیزات نورپردازی، در تاریخ چهارم خردادماه سال ۱۳۵۵ غار علیصدر همدان به صورت رسمی افتتاح گردید. حالا عموم مردم می‌توانستند با خرید بلیط از این غار زیبا دیدن کنند.

نام‌گذاری غار علیصدر

همان‌طور که گفته شد اهالی دهکده، از این غار به منظور ذخیره سازی و سرد نگه داشتن آب استفاده می‌کردند. از همین روی برخی از آن‌ها غار مذکور را به نام «علی سد» و برخی دیگر تحت عنوان «علی سرد» می‌شناختند. با این وجود در سال ۱۳۵۰ و زمانی که یک جاده بین شهری‌ در حال ساخته شدن بود، پیمانکاران این جاده در ورودی روستای مذکور تابلویی با عنوان «علیصدر» را نصب کردند. چیزی که اگرچه به صورت اشتباه اتفاق افتاد اما تا امروز نیز روی این روستا و غار سحرانگیزش باقی مانده است.

ویژگی‌های شگفت‌انگیز غار علیصدر همدان

همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم این غار، از جمله بزرگ‌ترین غارهای جهان است و قدمتی چند صد میلیون ساله دارد. اما عجایب شگفت‌انگیز این غار به همین جا ختم نمی‌شود. بیایید ویژگی‌های حیرت‌انگیز این جاذبه طبیعی را مرور کنیم.

• – غار علیصدر یک غار زنده و به شدت مستحکم است و علی‌رغم عمر چند صد میلیون ساله‌اش همچنان سرپا است و ریزش به‌خصوصی را تجربه نکرده است.
• – دریچه‌های متعدد سلولی در جای‌جای این جاذبه طبیعی، امکان تنفس در این غار را فراهم آورده است. بدین ترتیب علی‌رغم حضور هزاران بازدید کننده به صورت روزانه، هوای داخل غار بسیار مطبوع است و خنکای دلپذیری دارد. همچنین هیچ گونه گاز سمی نیز در فضای داخلی آن وجود ندارد.
• – وجه تمایز اصلی غار علیصدر همدان با سایر غارهای آبی جهان  در وسعت کانال‌های آن است. به گونه‌ای که افراد با قایق‌های مختلف می‌توانند به راحتی در دل غار حرکت کنند و سفری به اعماق زمین را تجربه نمایند.
• – هوای درون غار بسیار سبک بوده و در سکون مطلق است. به عبارت دیگر امکان وزش باد یا حتی یک نسیم کوچک نیز در این غار وجود ندارد. به طوری که اگر درون این غار یک کبریت روشن کنید، شعله آن هرگز تکان نمی‌خورد.
• – غار علیصدر همدان هیچ‌گونه دسترسی به نور خورشید ندارد و در واقع یک تاریکی مطلق است. این امر عدم وجود حیات جانوری را به همراه داشته است. بله؛ در این غار هیچ‌گونه جانوری یافت نمی‌شود.
• – عمق آب موجود در این غار در بخش‌های مختلف آن متفاوت است؛ برخی قسمت‌های غار عمیقی در حدود نیم متر دارند، در حالی که ژرفای برخی دیگر از بخش‌ها به بیش از ۱۴ متر می‌رسد.

داستان جالب تر می شود …

• – دمای داخلی غار علیصدر از جمله شگفت‌انگیزترین ویژگی‌های آن است؛ چراکه در تمام طول سال ثابت است و از دمایی در حدود ۱۲ الی ۱۴ درجه سلسیوس برخوردار است که دمای متعادلی محسوب می‌شود. در واقع درون غار در زمستان‌ها گرم‌تر از بیرون غار و در تابستان‌ها نیز بسیار خنک و دلنشین است.
• – یکی دیگر از شگفتی‌های غار علیصدر، زلالی آب دریاچه آن است. آب این غار به قدری زلال و شفاف است که در هنگام قایق‌ سواری می‌توانید تا عمق ده متری آب را با چشم غیر مسلح نیز تماشا کنید. همچنین اگر یک چراغ قوه داشته باشید، می‌توانید سنگ‌های کف دریاچه را نیز ببینید.
• – کف دریاچه، دیواره‌ها و سقف این غار مملو از سنگ‌های مرمرین زیبا است که جلوه‌ای خیره‌کننده به غار علیصدر همدان بخشیده است.
• – ارتفاع دیواره‌های غار از سطح آب در برخی موارد به بیش از ۵۰ متر می‌رسد؛ یعنی به بلندی یک آپارتمان ۱۸ طبقه.
• – سنگ‌های این غار از ترکیب عناصر طبیعی سرب، آهن، روی، منیزیم، مس و… به وجود آمده‌اند. همین امر سبب شده تا آب دریاچه غار علیصدر همدان به رنگ‌های آبی، سبز، ارغوانی، قهوه‌ای، زرد و قرمز درآید. ترکیب این رنگ‌ها با نقش و نگارهای سنگی، جلوه‌ای خارق‌العاده و وهم‌انگیز به این غار بخشیده است.
• – غار علیصدر همدان به دو غار دیگر نیز منتهی می‌شود؛ غار سوباشی و سراب. فاصله غار علیصدر تا غار سوباشی ۱۱ و فاصله آن تا غار سراب ۷ کیلومتر است.
• – ساختمان غار به شدت مستحکم است و در ۵ میلیون سال گذشته هیچگونه ریزشی نداشته است. – طول برخی از حفره‌های زیرزمینی این غار به بیش از ۴۰ متر می‌رسد.

سنگ‌های غار علیصدر با شکل‌های مرموز

همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، سقف و دیواره‌های غار علیصدر پوشیده از صخره‌هایی با شکل‌های حیرت‌انگیز است. یکی از تماشایی‌ترین قسمت‌های درون غار استالاگمیت‌ها و استالاکتیت‌ها هستند. سنگ‌هایی که در اثر فرسایش در طول چند صد میلیون سال به صورت قندیل‌هایی صخره‌ای درآمده‌اند و شکل‌های مرموزی به خود گرفته‌اند. هر کسی با کمی خلاقیت می‌تواند اشکال متفاوتی را در هرکدام از استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌ها ببیند. این گونه‌های صخره‌ای بر اساس ظاهری که دارند تحت عناوین مختلفی از جمله «گل‌کلمی»، «نی غار»، «برفک»، «چتری»، «سوزنی» و غیره دسته‌بندی می‌شوند. استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌ها معمولا بر اساس چیزی که به آن شباهت دارند نام‌گذاری می‌شوند.

در سال‌های ابتدایی کشف غار علیصدر همدان، تنها تعداد کمی از آن‌ها شناسایی شده بود؛ مانند «فرش مروارید» و «عروس غار». اما با اکتشاف مسیرهای جدید درون غار، اشکال مختلفی از چکیده‌سنگ‌ها و چکنده‌سنگ‌ها شناسایی گردید. در حال حاضر انواع مختلف این پدیده را می‌توانید در غار علیصدر تماشا کنید. در این میان «میدان ستون‌ها»، «پنجه اژدها»، «پنجه عقاب»، «شیر غار»، «تخت جمشید»، «دروازه غار»، «تالار قندیل بزرگ»، «کلمه الله» و «آبشار سنگی» از جمله زیباترین چکیده‌سنگ‌ها و چکنده‌سنگ‌های غار علیصدر هستند.

میدان ستون‌ها

یک صخره بسیار بزرگ است که مثل یک ستون، سقف غار را به کف آن متصل کرده است.

پنجه اژدها

یک چکنده‌سنگ به رنگ زرد که ظاهر آن به پنجه‌ی یک اژدهای افسانه‌ای شباهت بسیار زیادی دارد.

پنجه عقاب

یکی از زیباترین استالاکتیت‌های غار علیصدر است که ظاهر آن همان‌طور که از نامش مشخص است شباهت عجیبی به پنجه‌های عقاب دارد.

آبشار سنگی

یک صخره‌ی سنگی بسیار بزرگ که ظاهری شبیه به آبشار دارد. با این تفاوت که به جای آب، از روی آن قندیل‌های سنگی فرود آمده است.

تالار قندیل بزرگ

در مسیر پیاده‌روی غار علیصدر همدان به تالاری مملو از قندیل‌های سنگی با ابعاد متفاوت برخورد خواهید کرد. یک قندیل سنگی عظیم‌الجثه در مرکز این تالار جا خوش کرده است. از همین جهت نام این تالار را، «تالار قندیل بزرگ» گذاشته‌اند.

کلمه الله

یکی از استالاکتیت‌های غار، شباهت عجیبی به کلمه الله دارد. روی این چکنده‌سنگ، به زیبایی هرچه تمام‌تر نور پردازی شده است و تماشای آن می‌تواند لذت‌بخش باشد.

تخت جمشید

در قسمتی از غار، با ستون‌های متعددی مواجه می‌شوید که کف غار را به سقف آن متصل کرده است. از آنجایی که این ستون‌ها شباهت بسیار زیادی به سرستون‌های بنای تخت جمشید دارند، چنین نامی روی آن گذاشته شده است.

غار علیصدر همدان کجاست؟

روستای «علیصدر» در فاصله ۷۵ کیلومتری شمال غرب شهر همدان واقع شده است. دهانه اصلی غار علیصدر در یکی از بخش‌های این روستا به نام «گل تپه» قرار دارد. به عبارتی این غار در ارتفاعات صخره زرد یا همان «ساری قیه»، و در دل کوهستان زاگرس جای گرفته است. ارتفاع غار علیصدر از سطح دریا حدودا ۲ هزار متر است و همان‌طور که مشخص است، از آب و هوایی کوهستانی برخوردار است. بنابراین این منطقه در فصول بهار و تابستان آب و هوای خنک و مطبوعی دارد. اما فصول پاییز و زمستان در روستای علیصدر و شهر همدان به شدت سرد بوده و معمولا با بارش برف همراه است. در ادامه مسیرهای غار علیصدر همدان را مرور می‌کنیم.

مسیر اول: شهر همدان – جاده همدان به لالجین – جاده لالجین به بیجار – سه راهی نوژه – روستای علیصدر

مسیر دوم: شهر همدان – بزرگراه امام رضا – بزرگراه همدان به قزوین – بزرگراه همدان به زنجان – شهرستان کبودرآهنگ – روستای علیصدر

آدرس غار علیصدر همدان : شهر همدان، شهرستان کبودرآهنگ، روستای علیصدر

نکاتی که باید هنگام بازدید از غار علیصدر همدان بدانید

اگرچه بازدید از غار علیصدر برای عموم مردم آزاد است، اما دانستن برخی نکات و رعایت قوانین این مجموعه به شما در تجربه یک سفر لذت‌بخش و به یاد ماندنی کمک خواهد کرد.

• – اگرچه دمای هوای درون غار همیشه و در همه فصول سال متعال است، اما محوطه بیرونی این‌گونه نیست. بنابراین اگر در فصول سرد سال به این غار سفر کرده‌اید بهتر است لباس‌ گرم به همراه داشته باشید.
• – استعمال سیگار و هرگونه دخانیات درون غار علیصدر ممنوع است.
• – امکان بازدید از غار علیصدر همدان برای معلولین تا ورودی اسکله وجود دارد. بدین منظور مسیرهایی مخصوص جهت عبور ویلچر در نظر گرفته شده است. با این وجود هنوز مسیرسازی مناسبی جهت قایق سواری و پیاده‌روی معلولین در داخل این غار صورت نگرفته است.
• – هیچ کدام از خطوط تلفن همراه در محوطه داخلی این غار آنتن‌دهی ندارند.
• – امکان بردن خوراکی و تنقلات به درون غار به هیچ وجه وجود ندارد.
• -اینجا در ایام نوروز و سایر روزهای تعطیل به شدت شلوغ است. به همین دلیل ترجیحا سعی کنید در زمان دیگری از این غار بازدید کنید تا با آرامش بیشتری از زیبایی‌های آن لذت ببرید.
• – ساعت بازدید از غار همدان معمولا از ۸ صبح الی ۵ بعدازظهر است.
• – هنگام سوار شدن بر قایق، حتما جلیقه‌های نجات ارائه شده توسط قایقران را دریافت کرده و بپوشید.
• – قیمت بلیط غار علیصدر برای ایرانیان ۱۰۰ هزار تومان است.
• – با توجه به محدودیت‌های ناشی از بیماری کرونا، توصیه می‌کنیم پیش از حضور در این جاذبه دیدنی، نسبت به تعطیل نبودن آن اطمینان حاصل کنید.

هتل‌ها و رستوران‌های نزدیک به غار علیصدر همدان

در اطراف این غار زیبا امکانات اقامتی متعددی دایر شده است؛ از چادرهای صحرایی گرفته تا هتل و حتی اقامتگاه‌های بومگردی واقع در روستاهای اطراف. در صورت بازدید از غار علیصدر همدان می‌توانید در اقامتگاه‌های زیر اسکان پیدا کنید.

• – هتل ایرانگردی و جهانگردی علیصدر: واقع در محوطه غار و در فاصله ۵۰۰ متری از آن
• – اقامتگاه بومگردی خان قالان: واقع در روستای سراب در فاصله ۱۰ کیلومتری از غار
• – سوئیت اقامتی سلیمی: واقع در روستای علیصدر، خیابان شیرین سو
• – رستوران علیصدر: واقع در محوطه غار
• – رستوران آریانای علیصدر: واقع در جنب درِ ورودی غار
• – مجموعه رستوران‌های کاکتوس (شعبه علیصدر): واقع در روستای علیصدر، خیابان فرهنگ
• – رستوران سنتی سرچشمه: واقع در روستای علیصدر، خیابان فرهنگ
• – جگرکی و صبحانه سرای اسدی: واقع در روستای علیصدر، خیابان فرهنگ
• – پیتزا توریست علیصدر: واقع در روستای علیصدر، خیابان فرهنگ

همچنین در نزدیکی ورودی غار، فضای سبز زیبایی وجود دارد که در صورت تمایل می‌توانید چادر خود را در آنجا برپا کرده و از هم‌جواری با این غار تماشایی، شب خاطره‌انگیزی را برای خود رغم بزنید.

سوالات متداول