ابیانه گردی؛ از غارپریان تا مسجدی که آرزوها را برآورده می کند!

نه این سرخی خانه‌هایش را نمی‌شود باور کرد، نه آن حال و هوای سرد و معتدلش. نه معماری شگفت‌انگیز خانه‌هایش که ما را از این‌جا به آن‌جا می‌کشانند را نمی‌شود پشت چشم انداخت، نه آن رنگ لباس‌های مردمش. اصلا از همین‌جا که عکس‌های روستا را نگاه می‌کنیم، دل‌مان می‌خواهد برویم به ابیانه گردی و هر چه‌قدر که می‌خواهیم زیبایی‌هایش را سرمه چشمان‌مان کنیم.

اصلا تا چشم کار می‌کند جذابیت می‌بینید و بس. ابیانه را می‌گوییم که دیگر از آن زبری خاک و خاشاک خانه‌ها و ساختمان‌هایی که نمی‌دانیم به چه زیبایی هستند و آن گرمایش که درست می‌نشیند وسط قلب‌مان چه بگوییم. سوغاتش از آن گلیم و گیوه و چیزهای دیگرش هم که جای خودشان را دارند. جالبی‌اش این‌جاست که زبان ابیانه را کسی نمی‌فهمد جز مردمش. اصلا شاید برای همین است که تا به الان از آن‌جا دل نکندند.

آماده رزرو بلیط هواپیما هستید؟

قصه 2000 ساله با ابیانه گردی

همین که شال و کلاه می‌کنید و می‌روید که یک ابیانه گردی درست و حسابی را تجربه کنید، می‌بینید که از این روستای درخشان در آن اصفهان، بعید نیست که شگفت‌زده‌تان نکند. اصلا ابیانه را نمی‌شود فقط به حظ بردن از آداب و رسوم مردمش دید. یعنی آن‌جا، جاهای دیدنی دارد آن هم چه جاهایی؛ از آتشکده و امامزاده‌اش گرفته تا مسجد حاجتگاه و مسجد پرزله و خلاصه هر چیزی که یک روستا را می‌برد به اصالت قدیمش.

گفتنی درباره ابیانه‌ای که از دوران ساسانیان، سلجوقیان، صفویان و قاجاریان دوام آورده و خانه‌هایش هم در دورهان سلجوقیان و صفویان و قاجاریان ساخته شده، زیاد است. اصلا می‌گویند شاهان دوران برو و بیای صفوی هم محل استراحت‌شان همین روستای ابیانه بوده است. حالا راست و دروغش دیگر به پای همان‌هایی که این‌ها را گفتند. اما از همین‌جا مشخص است که همچین بی‌نام و نشان هم نبوده این روستای خوش‌رنگ.

اما چرا روستای سرخ؟

پای صحبت بزرگترهای روستا که می نشینید، قصه روستای سرخ را اینگونه تعریف می کنند: زمانی که پدرانمان تصمیم به ساخت خانه گرفتند، در نزدیکی منطقه معدنی وجود داشت که از خاک آن برای ساخت خانه های روستا استفاده کردند، خاک موجود در معدن خاک رس بود و طبیعت قرمز رنگ رس سبب شد دیوار خانه ها سرخ شوند و ابیانه با نام روستای سرخ سر زبان ها بیافتد.

بنای اصلی خانه ها در این منطقه از خشت و گل است و دیوارها و پنجره ها از چوب ساخته شده اند. از عجایب معماری این روستا که تبحر معماران سنتی قدیمی را نشان می دهد، این است که به علت موقعیت جغرافیایی روستا و بارش های زیاد، برای اینکه آب باقی مانده از بارش باران به راحتی تخلیه گردد، هیچ کوچه بن بستی در ابیانه وجود ندارد و این خود یکی از جاذبه های دیدنی برای گردشگرانی است که برای ابیانه گردی می آیند.

جاهای دیدنی در ابیانه گردی!

حالا که از روستای بی‌نظیری درست وسط ایران گفتیم، نوبتی هم باشد نوبت جای‌جای دیدنی آن‌جاست. جاهایی که داستان دارند، قصه دارند، اصلا یک دنیا حرف برای گفتن دارند که فقط یک اهل دل باید برود آن‌جا و قصه‌هایش را به جان بخرد.

آتشکده هارپاک؛ افسانه سرباز ماد

آتشکده هارپاک، تنها آتشکده‌ای که ما را در سفر ابیانه گردی می‌برد به همان زرتشتی‌های دوران باستان ایران و اوج پادشاهی هخامنشی و اوج حکومت ساسانی، اما قدمتش قبل‌تر از آن‌ها برمی‌گردد. اصلا داستانش هم جالب است هم طولانی. خلاصه‌اش را بخواهیم تعریف کنیم، می‌بینیم که پادشاهی ماد از چهارمین و آخرین پادشاهان دوره ماد، نه برداشت و نه گذاشت، خواب دید.

خوابی که نتیجه خوبی برایش نداشت. آژدهاک یا آستیاگ به هارپاک که از سربازهای ماد و از وزرایش بود، ماموریت کشتن کوروش دوم را داد. هارپاک هم دلش نیامد و بعدها که از این شاه ماد کینه به دل گرفته بود، با کوروش رفت تا به سقوط و شکلگیری پادشاهی جدید کمک کند.

مسجد حاجتگاه؛ جایی برای آرزوها

بد نیست حالا که از مکان مقدس زرتشتی‌ها گفتیم، از مکان مقدس مسلمانان که کنار یک قبرستان کهن قرار گرفته هم بگوییم. مسجدی که تاریخش برمی‌گردد به 400 سال قبل. یعنی همان دوران شاه طهماسب اول ایران بود که همچین مسجدی با آن تزئینات آجری، پنجره‌های مشبک هلالی و رنگ و لعاب آجری‌اش مردمش را مجذوب خودش کرده تا به امروز. حالا چرا حاجتگاه؟ مردمش که باور دارند دعا در این مسجد برآورده می‌شود، نامش را گذاشتند مسجد حاجتگاه.

مسجد پرزله

همین که قدم از قدم برمی‌دارید و با ابیانه گردی از این حال به آن حال می‌‌شوید، نگاه‌تان صاف می‌خورد به یکی از مسجدهای دیگر آن‌جا؛ مسجد پرزله ابیانه. اگر بخواهیم ببینیم که قدمتش به چه دوره‌ای می‌رسد، می‌بینیم همان قرن هشتم هجری قمری در دوران ایلخانی ساخته شده است. بین خودمان بماند، احتمال اینکه این مسجد قدیمی‌تر از این حرف‌ها هم باشد، وجود دارد.

خانقاه دراویش

همانطور که اشاره کردیم خاندان صفوی به علت آب و هوای دلپذیر ابیانه، نگاه ویژه ای به این روستا داشته اند، به همین منظور در این روستا دو خانقاه یکی برای دراویش صفوی و دیگری برای استفاده عموم مردم بنا شد. اکنون از خانقاه دوم مخروبه ای به جای مانده است. اما خانقاه دراویش سالم باقی مانده و هنوز میتوان بر روی دیوارهای آن خطوط و نوشته هایی را دید که محلیان ادعا می کنند هنر توسط شاگرد رضا عباسی مشهورترین نقاش دوران صفوی تزئین شده است. در برنامه ابیانه گردی خود بازدید از خانقاه صفوی را حتما داشته باشید و نقوش دیوارها را با دقت و حوصله بنگرید تا تاریخ را لمس کنید.

زیارتگاه امامزاده یحیی و امامزاده عیسی؛ گنبدی فیروزه ای

زیارتگاه امامزاده‌ یحیی و امامزاده عیسی که از فرزندان امام موسی کاظم (ع) هستند از همان دوران ایلخانی آغوششان را برای مردم آن دوره و زمانه باز کرده تا به امروز. زیارتگاهی که مقدس بودنش را کنار بگذاریم، نمی‌شود آن آبنمای بزرگ که درست وسط حیاط است، آن ساختمان سرخ و آن کاشی‌کاری فیروزه‌ای گنبدش را نبینیم که مجذوب‌مان می‌کند. پای تعریف پیرزنان و پیرمردان روستا که بنشینید روایت زیارتگاه هینزا را چنان تعریف می کنند که گویی آنجا و در آن لحظه که بی بی زبیده خاتون از دست کسانی که در تعقیب وی بودند در حال فرار بوده و بعد با کمک روستاییان ابیانه در این اتاقک مخفی شده است.

اگر برای ابیانه گردی به این روستا رفتید، علاوه بر گشت و گذار در روستا و بازدید آثار تاریخی، حتما دقایقی پای تعریف پیران روستا بنشینید تا روستا را از زاویه دیگری بشناسید.

موزه مردم شناسی

ورودی اصلی روستا در قسمت غربی، موزه مردم شناسی ابیانه قرار دارد. اصالت و تعلق خاطر به سنت ها و تاریخ روستا در رفتار ساکنین روستا اینگونه جلوه نمایی کرده است که این موزه در ابتدا به همت و هزینه مردم برای گردشگرانی که به قصد ابیانه گردی به روستا می آیند، ساخته شد و در سال های بعد سازمان میراث فرهنگی به بهبود آن کمک کرد.

غار پریان

نخستین باری که نام این غار به گوش می رسد، ناخودآگاه افسانه های مربوط به اجنه و پریان در ذهن تداعی می گردد. نقل قول های روستاییان قدیمی که با آب و تاب و هول و هراس از غار مخوف اطراف روستا تعریف می کنند که پریان در آن مخفی شده اند و هر کس به آن غار پای گذاشته، دیگر در روستا دیده نشده است. اما داستان غار پریان ابیانه، ساده تر از افسانه های ترسناک قدیمی است. وجه تسمیه این غار به علت قرار گرفتن در دره ای با نام “پری هول” است. که در گذشته های دور پناهگاه چوپانان و گوسفندانشان از گزند طوفان و گرگ های وحشی بوده است.

در طول زمان نام غار نیز از پری هول به پریان در بین گردگشگران تغییر یافت. در سراسر این غار قندیل های آهکی زیادی دیده می شود که جاذبه ای برای غارنوردان است. اما این غار به علت چاه های عمیقی که دارد برای پیمایش نیاز به تجهیزات کامل غارنوردی و راهنمای حرفه ای دارد.

جاهای دیدنی دیگر روستای ابیانه

تا فراموش نکردیم، این را هم بگوییم که ابیانه گردی را به همین تماشای جاهای دیدنی که امروز گفتیم خلاصه نکنید. اصلا یازده مسجد دارد، یک قبرستان قدیمی، چشمه‌های ابیانه، حسینیه نخل پرزله، کاروانسرا، حمام، معبد هینزا و حتی سه قلعه که برای جلوگیری از تاز و تخت دشمنان ساخته شده بود؛ قلعه تخت ماهان، قلعه پاله و قلعه هرده.

از آتشکده‌های دیگرش هم نگذریم که البته امروز با خاک یکسان شدند و خبری از آن‌ها نیست. اما این‌جا سعی کردیم از جذابیت‌های بی‌نظیر این روستا بگوییم. از جاهای که قند در دلت‌تان آب می‌کنند.

کی بریم ابیانه گردی؟

این‌ور سال و آن‌ور سال نمی‌شناسد. اما بهار و تابستانش چیزی دیگری است. آن هم اصفهان که با آن آب و هوای ناب دل‌تان را می‌برد. البته اگر دل‌تان می‌خواهد در ابیانه گردی یک سفر خلوتی داشته باشد و گردشگری را جز خودتان در آن‌جا نبینید که پاییز و زمستان گزینه بهتری هستند.

پایان قصه ابیانه گردی

در مقاله امروز درباره روستای خوش رنگ و لعاب ابیانه گفتیم؛ عقیق اصفهان با آن کاشی‌کاری‌های فیروزه امامزاده‌اش. درباره هر کدام از این جای‌جای دیدنی ابیانه باید یک دنیا حرف زد. اصلا یک مقاله و دو مقاله برای جاذبه‌هایش زیاد که چه عرض کنیم، کم هم است. اما تمام تلاش‌مان را کردیم جدا از مسائل حاشیه‌ای، بیشتر از جذابیت‌های‌شان بگوییم.