قدیمی‌ترین کتابخانه دنیا؛ از چین تا ایتالیا!

از زمانی که نخستین بار نوشتن اختراع شد، موسسات تخصصی زیادی برای جمع آوری و حفظ دانش در جوامع باسواد تاسیس شد. اتاق‌های ضبط مجموعه وسیعی از مطالب مربوط به تجارت، اداره و سیاست خارجی را در خود جای داده بودند. قبل از به وجود آمدن کتابخانه‌ها و کتابخانه‌های اینترنتی، انسان‌هایی که صدها یا هزاران سال پیش زندگی می‌کرده‌اند تا حد زیادی توسعه جوامع را در طول تاریخ شکل دادند. به این خاطر که بسیاری از قدیمی‌ترین اسناد روی لوح‌های گلی بودند که تعداد آن‌ها بسیار بیشتر از اسناد ساخته شده از پاپیروس یا چرم باقی مانده است. برای مورخان آن‌ها گنجینه‌ای هستند که منظره‌ای منحصر به فرد به گذشته ارائه می‌دهند. برخی از قدیمی‌ترین آرشیوها و کتابخانه‌ها هزاران سال پیش از بین رفتند و تنها آثاری از اسناد قبلی باقی ماندند. برخی دیگر توانستند به عنوان ویرانه زنده بمانند و شکوه و عظمت سابق خود را به بینندگان یادآوری کنند. در حالی که مقدار کمی از این کتابخانه‌ها توانستند در طول قرن‌ها کاملاً دست نخورده زنده بمانند. اما تمام این مقدمه‌ها را گفتیم تا برسیم به این قسمت که در این مقاله تصمیم گرفته‌ایم قدیمی‌ترین کتابخانه دنیا را به شما معرفی کنیم.

پس اگر شما هم کنجکاو شدید که بدانید قدیمی‌ترین کتابخانه دنیا کجاست و چگونه کشف شده است؟ تا پایان این مقاله با ما همراه شوید.

بلیط هواپیما آنلاین با سه کلیک را یادت نره رزرو کنی!

کتابخانه Bogazköy – امپراتوری هیتی

قدیمی‌ترین کتابخانه دنیا کتابخانه Bogazköy نام دارد. در طول عصر برنز، آناتولی مرکزی خانه مردم قدرتمند امپراتوری هیتی‌ها بود. در میان ویرانه‌های پایتخت سابق آن‌ها هاتوشا، 25000 لوح گلی کشف شده است. این آرشیو حدود 3000 تا 4000 سال عمر دارند و اطلاعات ارزشمندی در مورد دولت باستانی در اختیار مورخان قرار داده است. از روابط تجاری و سالنامه‌های سلطنتی گرفته تا پیمان‌های صلح با دیگر قدرت‌های منطقه‌ای در این اسناد وجود دارد.

کتابخانه آشوربانیپال – امپراتوری آشور

کتابخانه بین النهرین که به نام آخرین پادشاه بزرگ امپراتوری آشور آشوربانیپال نام‌گذاری شده است، بیش از 30000 لوح گلی را در خود جای داده است که می‌توان از آن به عنوان قدیمی‌ترین کتابخانه دنیا یاد کرد. این مجموعه اسناد توسط برخی از مورخان به عنوان گران‌بهاترین منبع مطالب تاریخی در جهان توصیف شده است. این کتابخانه در قرن هفتم قبل از میلاد در نینوا پایتخت آشور تأسیس شد و تا زمان غارت شهر توسط بابلی‌ها و مادها در سال 612 قبل از میلاد فعال بود. به احتمال زیاد این کتابخانه حاوی انواع بیشتری از متون روی طومارهای چرمی، تخته‌های مومی و احتمالاً پاپیروس‌ها بود که متأسفانه تا به امروز باقی نمانده است.

کتابخانه اسکندریه – مصر

تنها چند مؤسسه افسانه‌ای وجود دارند که با شهرت و شکوه کتابخانه اسکندریه رقابت می‌کنند. این مجموعه که در زمان سلطنت بطلمیوس دوم فیلادلفوس ساخته شد، بین سال‌های 286 تا 285 قبل از میلاد افتتاح شد و تعداد حیرت‌انگیزی از اسناد را در خود جای داده است. برخی از مورخان تعداد محتویات آن را در حدود 400000 طومار تخمین می‌زنند. برخلاف تصور عمومی، این کتابخانه یک دوره افول طولانی را پشت سر گذاشت. ساختمان اصلی احتمالاً در قرن سوم پس از میلاد ویران شده است و یک کتابخانه کوچک‌تر از آن تا سال 391 پس از میلاد باقی مانده است.

کتابخانه هادریان – یونان

اما در لیست قدیمی‌ترین کتابخانه دنیا باید حتماً به کتابخانه هادریان هم اشاره کنیم. یکی از بزرگ‌ترین و شناخته شده‌ترین امپراتوران روم هادریان است. در طول 21 سالی که در تاج و تخت سلطنتی بود، تقریباً از تمام استان‌های رومی بازدید کرد. او عشق شدیدی به یونان داشت و در پی آن بود که آتن را به پایتخت فرهنگی امپراتوری تبدیل کند. بنابراین تعجب آور نیست که او دستور ساخت کتابخانه‌ای را در شهری داد که  دموکراسی را به وجود آورد. این کتابخانه که در سال 132 پس از میلاد تأسیس شد، از سبک معماری رومی پیروی می‌کرد. این بنا در زمان غارت آتن در سال 267 پس از میلاد آسیب جدی دید، اما در قرن‌های بعد تعمیر شد. این کتابخانه در نهایت خراب می‌شود و تبدیل به ویرانه‌ای شد که امروزه دیده می‌شود.

کتابخانه سلسوس – ترکیه

ویرانه‌های زیبای کتابخانه سلسوس را می‌توان در شهر باستانی افسس، که اکنون بخشی از سلجوک، ترکیه است پیدا کرد. این کتابخانه که در سال 110 پس از میلاد توسط کنسول گایوس جولیوس آکویلا راه اندازی شد. این کتابخانه، سومین کتابخانه بزرگ در امپراتوری روم بود و یکی از معدود ساختمان‌هایی در نوع خود است که از دوران باستان باقی مانده است. این ساختمان در سال 262 پس از میلاد در اثر آتش‌ سوزی به شدت آسیب دید. اگر چه مشخص نیست که آیا این آتش‌ سوزی ناشی از علل طبیعی یا تهاجم گوتیک بوده است. به هر حال، این نما با افتخار ایستاده بود تا اینکه زلزله‌های قرن 10 و 11 آن را در حالت ویران قرار داد.

صومعه سنت کاترین – مصر

مصر ممکن است بیشتر به خاطر اهرام خیره کننده و معابد باستانی‌اش شناخته شود، اما جالب است که بدانید قدیمی‌ترین کتابخانه دنیا در اینجا قرار دارد. این صومعه ارتدکس شرقی که در شبه جزیره سینا واقع شده است، در نوع خود یک شگفتی واقعی است. سایت میراث جهانی یونسکو در سال 565 پس از میلاد در زمان سلطنت امپراتور روم شرقی ژوستینیان اول تأسیس شد. سنت کاترین نه تنها طولانی‌ترین صومعه مسیحی مسکونی در جهان است، بلکه قدیمی‌ترین کتابخانه جهان را نیز در خود جای داده است که دائماً فعال است. برخی از آثار برجسته‌ای که در اختیار دارد، «Codex Sinaiticus» قرن چهارم و یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های نمادهای مسیحیت اولیه است.

دانشگاه القراویین – مراکش

مسجد قراویین بزرگ‌ترین بنای مذهبی اسلامی در شمال آفریقا است که تا 22000 نمازگزار در آن جای می‌گیرند. همچنین مرکز یک دانشگاه اوایل قرون وسطی است که در سال 859 پس از میلاد تأسیس شد. بسیاری آن را قدیمی‌ترین مؤسسه آموزش عالی در جهان می‌دانند. به این دانشگاه، اولین کتابخانه هدفمند در قرن چهاردهم اضافه شد و یکی از طولانی‌ترین امکانات عملیاتی در نوع خود است.

غارهای موگائو یا غار هزار بودا – چین

این سیستم متشکل از 500 معبد در تقاطع جاده ابریشم قرار داشت که نه تنها کالاهایی مانند ادویه جات و ابریشم را در سراسر اوراسیا، بلکه ایده‌ها و باورها را نیز عرضه می‌کرد. اولین غارها در سال 366 پس از میلاد به عنوان مکان‌های مدیتیشن و عبادت بودائی ها حفر شد. در اوایل قرن بیستم یک غار کتابخانه کشف شد که نسخ خطی از قرن پنجم تا یازدهم را در خود جای داده بود. بیش از 50000 مورد از این اسناد کشف شد که به زبان‌های مختلف نوشته‌شده بودند. این غار در قرن یازدهم دیوارکشی شد و دلیل دقیق آن در هاله‌ای از ابهام قرار داشت.

کتابخانه مالاتستیانا – ایتالیا

مالاتستیانا اولین کتابخانه مدنی در اروپا بود که درهای خود را در سال 1454 به روی عموم باز کرد. این کتاب توسط اشراف محلی مالاتستا نوولو سفارش داده شد که درخواست کرد همه کتاب‌ها متعلق به کمون سزنا باشد، نه صومعه و نه خانواده. این کتابخانه در بیش از 500 سال بسیار اندک تغییر کرده است و بیش از 400 هزار کتاب در این کتابخانه تاریخی نگهداری می‌شود.

کتابخانه Bodleian – انگلستان

کتابخانه اصلی تحقیقاتی آکسفورد قدیمی‌ترین کتابخانه‌ دنیا در نوع خود در اروپا و دومین کتابخانه بزرگ در بریتانیا پس از کتابخانه بریتانیا است. این کتابخانه در سال 1602 تاسیس شد و نام خود را از بنیان‌گذار سر توماس بادلی دریافت کرد. اگر چه نهاد فعلی در قرن هفدهم ایجاد شد، اما ریشه‌های آن بسیار فراتر می‌رسد. اولین کتابخانه در آکسفورد توسط دانشگاه در سال 1410 محافظت شد.

سخن پایانی

در این مقاله درباره قدیمی‌ترین کتابخانه دنیا صحبت کردیم. شرط می‌بندیم حتی فکرش را هم نمی‌کردید که کتابخانه‌هایی در جهان وجود داشته باشند که قدمت آن‌ها به هزاران سال پیش بازگردد. اما با این حال این کتابخانه‌ها توانسته‌اند کمک بسیار بزرگی به دانش بشر کنند. به طوری که امروزه بسیاری از اسناد و اکتشافات بشر از همین کتابخانه‌ها به دست آمده است. بنابراین باید از آن‌ها تشکر کرد!