مقبره الشعرا تبریز؛ اشعاری که سنگ شدند!

مقبره الشعرا تبریز ، یکی از معروف‌ترین اماکن دیدنی این شهر به حساب می‌آید. هر گردشگر و مسافری که به استان آذربایجان شرقی سفر کرده باشد، بدون شک نام مقبره الشعرا را شنیده و از آن دیدن کرده است. این بنای فرهنگی، هنری و تاریخی که یادبودی از شاعران و ادیبان مدفون در گورستان خرساب است، به ‌عنوان نماد شهر تبریز نیز شناخته می‌شود. شاعرانی چون اسدی طوسی، خاقانی شروانی و شهریار در این مکان دفن شده‌اند.

یک تور جذاب همراه با بلیط لحظه آخری در سه کلیک میتوانید تجربه کنید

معرفی مقبره الشعرا تبریز

اگر علاقه‌مند به هنر و ادبیات غنی این مرز و بوم باشید و شناخت بزرگان شعر و شاعران برایتان جذاب باشد، بی‌شک نام مقبره الشعرا تبریز به گوش‌تان خورده است. بیش از ۴۰۰ ادیب، عارف، شاعر و رجال نامی از ۸۰۰ سال پیش در طول دوره‌های مختلف در مقبره الشعرا دفن شده‌اند و اکنون این بنا یادبودی از این مشاهیر کشور است؛ شاعرانی همچون اسدی شهریار، طوسی، خاقانی شروانی از جمله این افراد هستند.

این بنا که از آن تحت عنوان نماد شهر تبریز نیز یاد می‌شود، همچنین، موزه‌ شعر و ادب آذربایجان نیز محسوب می‌شود و شما با شعرا و آثار آن‌ها در کنار بازدید از معماری جذاب و چشم‌نواز این یادبود زیبا، بیشتر آشنا خواهید شد. قبر شهریار زبان پارسی، استاد محمدحسین بهجت تبریزی، تنها قبری است که در داخل این مقبره، به چشم می‌خورد. او آخرین شاعر بزرگ و نامی دفن شده در این مکان تلقی می‌شود.

مقبره الشعرا تبریز در سال ۱۳۸۷ در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است.

تاریخچه مقبره الشعرا تبریز

سرخاب نام کوی و محله‌ای تاریخی در مرکز استان آذربایجان شرقی است که از سالیان دور محل سکونت ادبا و بزرگان بوده است. در این محله بناها، اماکن، تکیه‌ها و مقابر مشهوری چون مقبره الشعرا، تکیه حیدر، بقعه سید حمزه، ربع رشیدی، بقعه عون بن علی، صاحب الامر و سید ابراهیم یا حظیره بابا حسن، صفوه الصفا و حظیره بابا مزید به معروفیت و تقدس آن افزوده است.

مقبره الشعرا تبریز، نماد شهر تبریز در عصر کنونی، پیش‌تر با نام‌هایی همچون «حظیره الشعرا»، «حظیره القضاه» و «قبرستان سرخاب» نیز شناخته می‌شد.

از مقبره الشعرا تا قبل از قرن هشتم در منابع تاریخی، نامی برده نشده است؛ چنانچه در کتاب «لباب الالباب» محمد عوفی که در سنه ۶۱۸ نوشته شده و در آن شرح حال زندگی شاعران قرن ششم را مانند ظهیر و خاقانی را که در مقبره الشعرا دفن شده‌اند، آورده، اما هیچ اسمی از مقبره الشعرا در آن آورده نشده است؛ اما قدیمی‌ترین کتابی که نام مقبره الشعرای سرخاب صراحتاَ در آن ذکر شده، کتاب «نزهه القلوب» حمدلله مستوفی است که در سال ۷۴۰ هجری قمری تألیف شده.

شاعران معروف قرن ششم مانند خاقانی و ظهیر از قرن شش هجری قمری و بعد از آنکه فاریابی در این مقبره دفن شده‌اند، در کتاب‌های تاریخ و تذکره به نام «مقبره الشعرا» برمی‌خوریم. شهر تبریز در این قرن، مرکز حکومت اتابکان آذربایجان و پناهگاه شاعرانی شد.

این مکان متأسفانه با حوادث مختلف طبیعی نیز در طول زمان روبه‌رو شده است؛ حوادثی از قبیل زلزله و سیل، که شکل ظاهری آن را از بین برده و آثاری از مقابر بزرگان کهن ادبیات و شعر ایران بر جای نمانده است. در کتاب «صاحب اولاد اطهار» نوشته طباطبایی که در سال ۱۲۹۴ هجری قمری به رشته تحریر درآمد، به زلزله‌های زیادی به ‌ویژه زلزله سال ۱۱۹۳ و سال بعد از آن اشاره شده است که آسیب‌های بسیار زیادی را به این قبرستان وارد آورده است.

بزرگان و شاعران دفن شده در مقبره الشعرا تبریز

مقبره الشعرا تبریز، به ‌عنوان یکی از گردش‌پذیرترین و دیدنی‌ترین اماکن دیدنی استان آذربایجان شرقی و شهر تبریز، در بین عموم مردم شهرت دارد و محل دفن شعرا، ادبا و بزرگان زیادی است. شاعرانی چون قطب‌الدین شیرازی، سلمان ساوجی، قطران تبریزی، خاقانی شروانی، مجیر الدین بیلقانی، لسانی شیرازی، ظهیر الدین فاریابی، اسدی طوسی، شاهپور نیشابوری، مانی شیرازی شمس الدین سجاسی، ذوالفقار شروانی، همام تبریزی، مغربی تبریزی  و شکیبی تبریزی از جمله آنها هستند.

محمد حسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار آخرین شاعر نامدار و بزرگ ایرانی است که در سال ۱۳۶۷ در این مقبره به خاک سپرده شده است. قبر او در داخل فضای اصلی آرامگاه واقع شده است.

همچنین از دیگر اشخاصی که در مقبره الشعرا تبریز به خاک سپرده شده‌اند، می‌توان به معین الدین صفار، عزیز خان مکری، عبدالرحیم خلوتی، میرزا شفیع مستوفی، مجذوب علی شاه، هفت خواهران، امیر عبدالغفار، امام طالحه، پیر محمد مشهور به پیر ممد، کمال الدین عبد القادر نخجوانی، حافظ حسین زال، و افراد معاصری همچون استاد جواد آذر، استاد میرزا طاهر خوش‌نویس تبریزی، دکتر مهدی روشن ضمیر، دکتر محمود پدیده، سید یوسف نجمی، محمود ملماسی و استاد علی حریرچی می‌توان اشاره کرد.

یادبود مقبره الشعرا تبریز

به یاد نام و خاطره بزرگان دفن شده در مقبره الشعرا در دهه ۵۰ یاد بود فعلی ساخته شد. آگهی دعوت به مسابقه طرح یاد بود مقبره الشعرا در شهریور ماه ۱۳۵۰ از سوی انجمن آثار تاریخی ایران و ادارات فرهنگ و هنر وقت به روزنامه‌های اطلاعات و کیهان و همینطور مجله یغما فرستاده شد و طرح پیشنهادی غلامرضا فرزانمهر از میان طرح‌های ارسالی، انتخاب و عملیات عمرانی آن آغاز شد.

عملیات ساخت بنای نماد شهر تبریز تا پس از انقلاب ادامه یافت تا اینکه در سال ۱۳۶۷ به بهره‌برداری رسید. در سالیان اخیر، اطراف بنا جهت اجرای طرح‌هایی مبنی بر توسعه آن، حفاری شد و در اطراف آن کارگاه‌های ساختمانی نیز ایجاد شدند. پس از چندین سال، در حال حاضر، این پروژه هنوز به اتمام نرسیده و بر سیمای جذاب و ارزشمند مقبره الشعرای تبریز اثر منفی گذاشته است.

معماری مقبره الشعرا

معماری مقبره الشعرا بسیار، یکی از چشم‌نوازترین و زیباترین معماری‌های ایران است. عظمت و طاق‌های زیبا و شکوهمند در هم تنیده شده مقبره الشعرا تبریز در لحظه ورود، بی‌شک شما را مات و مبهوت عظمت خود خواهد کرد.

ترکیبی از معماری سنتی و مدرن در ساخت این یادبود مورد استفاده قرار گرفته است. ارتفاع این بنا چیزی حدود به ۳۰ متر بوده و پوشش بیرونی آن بتونی و لایه زیرین فلزی است. فضای اصلی مقبره الشعرا تبریز یک اتاق بسیار بزرگ است که در اطراف آن، چندین اتاق کوچک قرار دارد. اشعار شاعرانی که در این مقبره دفن شده‌اند، بر دیوارهای این فضا و همینطور تابلوهای عکس و خطاطی نیز به چشم می‌خورد. بخش‌های اداری، صنایع دستی و فروشگاه کتاب و… سایر بخش‌های تشکیل دهنده این بنا گردشگری هستند.

مسیر دسترسی مقبره الشعرا

مقبره الشعرا تبریز در شهر تبریز، محله ششگلان، خیابان ثقه الاسلام، تقاطع عارف، تکیه حیدر، در کنار بقعه سید حمزه و مقبره قائم مقام و ملاباشی واقع شده است.

سخن پایانی

اگر از دوستداران هنر و ادبیات فارسی هستید و می‌خواهید به دنیای ادبیان و شاعران ایران سفری داشته باشید، حتما سری به مقبره الشعرا تبریز نیز بزنید. مطمئن باشید هرگز از این انتخاب پشیمان نخواهید شد.