مسجد قلندرخانه استانبول؛ مسجدی آرام و ناشناخته

مسجد قلندرخانه استانبول یکی دیگر از زیباترین و دیدنی‌ترین مساجد این شهر است که قدمتی هزار ساله دارد. با چنین تاریخی قطعا می‌توانید حدس بزنید، قدم در چه مکان خارق‌العاده‌ای خواهید گذاشت. همانند بسیاری از مساجد شهر استانبول، قلندرخانه نیز زمانی کلیسا بوده که پس از فتح شهر توسط مسلمانان به مسجد تبدیل شده است. متاسفانه با وجود زیبایی و بکر بودن این مسجد، در بین گردشگران ناشناخته مانده و حتی مسئولین نیز آنگونه که باید به آن رسیدگی نکردند. در هر صورت بیایید تا درباره این کلیسای قدیمی و مسجد کنونی کمی بیشتر بدانیم. 

اگر با تور استانبول به این شهر زیبا و دیدنی سفر کردید، مسجد قلندرخانه استانبول را فراموش نکنید.

مسجد قلندرخانه استانبول و نام‌ای مختلف آن

مسجد قلندرخانه مانند ایاصوفیه یکی از کلیساهای بیزانسی است که پس از فتح قسطنطنیه توسط عثمانی‌ها در سال 1453 به مسجد تبدیل شده است. درباره این مسجد باید بگوییم که در طول دوره‌های گذشته و امروز با نام‌ها مختلف شناخته می‌شود. برخی از تاریخ‌شناسان معتقدند که نام قدیمی ساختمانی که به مریم باکره اختصاص داده شده است، کلیسای Theotokos Kyriotissa بوده است. 

حتی کلیسای صومعه آکاتالپتوس نام دیگری است که ادعا می‌شود در زمان استفاده از آن به عنوان کلیسا در دوره بیزانس، به آن نسبت می‌ دانند، ولی در این مورد بین کارشناسان اتفاق نظر حاصل نشده است.

بخش‌های مختلف مسجد قلندرخانه؛ از حمام رومی تا کلیسا

برای بررسی‌های تاریخی در این مسجد همواره حفاری‌های مختلفی در طول دوران انجام گرفته به خصوص در سال‌های اخیر. این بررسی‌ها بقایای بسیاری از دوره بیزانس را نمایان کرد و نشان داد که قدمت آن به قرن چهارم و پنجم باز می‌گردد.

اما در میان این حفاری‌ها، پایه‌های حمام نیز پیدا کردند. مشخص شد که اولین کلیسا، یک کلیسای اولیه بیزانسی متعلق به قرن ششم قبل از میلاد، بر روی ویرانه‌های یک ساختمان رومی قبلی ساخته شده که ظاهراً یک حمام متعلق به یک قصر کوچک در اینجا وجود داشته است. 

گفته می‌شود که پس از غیرقابل استفاده شدن حمام، کلیساهایی در شرق حمام ساختند. حتی در قرن نوزدهم یک کلیسای جدید با طرح مرکزی (کلیسای بیما) شروع به ساخت کرد و صومعه کلیسای امروزی متعلق به آن دوره است. با این تفاسیر می‌توان گفت که کلیسا یا مسجد امروزی قبلا حمام بوده است. 

ساختار امروز مسجد قلندرخانه 

ساختمانی که امروز می‌بینیم یک سازه دوره کومنین است که با استفاده از پی، دیوار و سایر عناصر ساختمانی حمام و دو کلیسای قبلی ساخته شده است. این بنا که دارای 19 متر مربع ستون و گنبدی به قطر 8 متر است، چندین ایوان یا رواق دهلیز نیز دارد که به زیبایی تمام طراحی و اجرا شده است. 

در کل، فضای داخلی کلیسا یا مسجد قلندرخانه استانبول، بسیار زیبا و خاص است، تا جایی که عنوان شده که تزئینات مرمری اصلی کلیسا بسیار شبیه به موزه ایاصوفیه و چورا است. با این حال، این بنای تاریخی همانند دیگر کلیساها یا مساجد استانبول با فراز و نشیب‌های زیادی در طول تاریخ همراه بوده، برای مثال، زلزله و آتش سوزی آسیب‌های جدی به این مجموعه وارد کردند که باعث شد تا در سال 1854 مورد مرمت اساسی قرار گیرد. حتی جالب است بدانید که این مسجد در سال 1930 به دلیل تخریب مناره بر اثر صاعقه متروکه شد.

اگر می‌خواهید به استانبول تاریخی سفر کرده و از این مسجد بسیار زیبا دیدن کنید، رزرو هتل در استانبول یکی از اولین قدم‌هاست.

کارهای مرمتی مسجد قلندرخانه

پس از متروکه شدن مسجد قلندرخانه استانبول، استفاده از آن برای مصارف مختلف مانند انبار ادامه یافت. اگرچه برای عبادت بسته بود، اما برای مقاصد دیگر استفاده می‌شد. از آنجایی که در حالت فرسوده و تخریب بود، برای مدت طولانی تلاشی برای بازسازی آن صورت نگرفت تا سال 1968 که دوباره مورد بازسازی کلی قرار گرفت. در آن زمان برای عبادت باز شد و دیگر بسته نشد.

کاربری های مختلف مسجد قلندرخانه 

مسجد قلندرخانه استانبول همیشه به عنوان یک کلیسا و مسجد یا محلی برای عبادت نبوده و از آن در طول دوران‌های مختلف استفاده‌های متفاوتی می‌کردند.

در زمان فتح استانبول این کلیسا به فرقه قلندری دراویش داده شد و بنابراین به مولوی‌خانه تغییر پیدا کرد و دراویش در آن به عبادت می‌پرداختند. پس از آن در دوره‌ای از این مجموعه به عنوان آشپزخانه استفاده می‌کردند. شاید از این زمان به بعد بود که به مسجد قلندرخانه معروف شد. در ادامه و در سال 1746 در بخشی از این کلیسا منبر و محراب ساختند و تزئینات اسلامی بیشتری به آن اضافه کردند تا شکل و شمایلی مذهبی‌تر به خود بگیرد. 

حتی مشخص شده که در زمانی که طوفان همه جا را تخریب کرده بود تا مدت‌ها از این کلیسا به عنوان پناهگاه استفاده می‌کردند.

با این گذشته، انتظار داشته باشید که به محض ورود به مسجد قلندرخانه استانبول با فضایی عجیب، متفاوت و در عین حال زیبا مواجه شوید. اما بیش از هر چیز از آرامش و معماری متفاوتش لذت خواهید برد.

ویژگی‌های معماری مسجد قلندرخانه استانبول

شاید بد نباشد چند مورد از ویژگی‌های زیبایی معماری این مسجد را از قبل بدانید. خصوصیاتی که امروزه به آن ارزش داده‌اند و به عنوان یک بنای تاریخی مهم آن را معروف کردند:

• معماری مسجد قلندرخانه کاملا نشان دهنده ویژگی‌های دوره ساخت آن است. 
• دیوارهای مسجد از مخلوط سنگ و آجر ساخته شده‌اند.
• گنبد اصلی آن بر چهار طاق قرار گرفته است. 
• در داخل گنبد نقوش معرق وجود دارد، اما سایر معرق‌ها با گچ پوشانده شده‌اند. 
• روی دیوارهای داخلی پوشش‌ها و نقش برجسته‌های مرمری وجود دارد.

موزاییک تقدیم عیسی به شمعون کشیش؛ مهمترین اثر این کلیسا

قدمت این موزاییک به قرن ششم یا هفتم قبل از میلاد می‌رسد، این تنها موزاییک نمادین بازمانده از قسطنطنیه و اولین نمایش باقی مانده از ارائه (Hypapante) در هنر بیزانس است.

در خلال کاوش‌های 1966-1975، تنها تابلوی موزاییک دیواری در استانبول از دوره پیش از شمایل‌بازی بر روی دیوار آبسیدال کلیسا کشف شد. این موزاییک تصویر تقدیم عیسی توسط مریم مقدس به کشیش سیمئون را به تصویر می‌کشد. نقاشی مربوط به قرن شانزدهم بوده و پس از بازسازی آن را در طبقه دوم موزه باستان شناسی استانبول به نمایش گذاشته‌اند. شاید بخش قابل توجه مسجد قلندرخانه همین معماری و موزاییک‌هایی است که از دوران ابتدایی ساخت آن به جا مانده و زیبایی خاصی به آن بخشیده است. 

مسجد قلندرخانه کجاست و چطوری بریم؟

مسجد قلندرخانه استانبول نام بنای مربوط به دوره روم شرقی است که در منطقه Vezneciler در منطقه فاتح استانبول، در گوشه‌ای که طاق Bozdoğan خیابان شهدای 16 مارس را قطع می‌کند، واقع شده است.

این مسجد درست در مجاورت ایستگاه مترو Vezneciler قرار دارد و با مترو M2 می‌توان به راحتی به آن دسترسی داشت. 

آشنایی با خطوط متروی استانبول

جاذبه های اطراف مسجد قلندرخانه

هنگام رفتن به مسجد می‌توانید از بناهای مهم استانبول مانند صومعه پانتوکراتور (مسجد زیرک)، قنات والنس (طاق بزدغان)، مسجد شهزاده، مسجد کلیسای وفا (کلیسای وفا) بازدید کنید. 

در نهایت

مسجد قلندرخانه استانبول یکی از مساجدی است که شاید برای خود محلی‌ها هم غریبه به نظر برسد. با این حال ما سعی کردیم تا مختصری درباره تاریخ و زندگی پر فراز و نشیب این کلیسا یا همان مسجد صحبت کنیم. مکانی قدیمی که اگر گذرتان به آن اطراف خورد حتما ارزش دیدن فضای آرام و خاصش را دارد. 

برای بازدید از مسجد قلندرخانه و دیگر جاذبه های گردشگری استانبول همین حالا وقت خرید بلیط هواپیما استانبول است.