بیستون کرمانشاه

بیستون کرمانشاه، یکی از شگفت‌انگیزترین میراث‌های باستانی ایران است که تاریخ، اسطوره و طبیعت را در کنار هم جمع کرده است. از نقش‌برجسته‌های داریوش هخامنشی گرفته تا غارهای کهن و کاروانسرای شاه‌عباسی، هر گوشه از این مجموعه یادگاری از تمدن‌های کهن ایران‌زمین است. قدم زدن در محوطه بیستون، مثل ورق زدن کتابی است از هزاران سال تاریخ و فرهنگ ایرانی.
اگر قصد دارید در سفر بعدی خود از این اثر ثبت‌شده در فهرست جهانی یونسکو دیدن کنید، بهتر است بلیط هواپیما کرمانشاه را از قبل رزرو کنید تا با خیال راحت برنامه‌ سفر و بازدیدتان را تنظیم نمایید. در این مقاله، راهنمای کامل بازدید از بیستون را برایتان آماده کرده‌ایم؛ از معرفی جاذبه‌ها گرفته تا مسیر دسترسی، امکانات و نکات کاربردی سفر.

بیستون کجاست و چگونه به آن برویم؟

کوه بیستون در شمال‌شرق استان کرمانشاه و محدوده شهرستان هرسین قرار دارد. این مجموعه تاریخی تنها ۳۰ کیلومتر با مرکز شهر کرمانشاه فاصله دارد و در مسیر اصلی جاده کرمانشاه–همدان واقع شده است. برای رسیدن به این مکان تاریخی می‌توانید از گزینه‌های زیر استفاده کنید:

• خودرو شخصی: از شهر کرمانشاه وارد جاده کرمانشاه–همدان شوید. پس از حدود ۳۰ تا ۴۰ دقیقه رانندگی به شهر بیستون و محوطه تاریخی آن می‌رسید. مسیر آسفالت و دارای تابلوهای راهنماست.
• تاکسی و ون‌های محلی: تاکسی‌های بین‌شهری و ون‌های محلی هر روز از ترمینال کرمانشاه به سمت بیستون حرکت می‌کنند و در نزدیکی ورودی مجموعه توقف دارند.
• تورهای گردشگری: برخی آژانس‌های شهر کرمانشاه تورهای نیم‌روزی یا یک‌روزه بازدید از بیستون را برگزار می‌کنند که معمولاً شامل راهنما، بیمه و توقف در جاذبه‌های مسیر است.
• سفر هوایی: اگر از شهرهای دیگر مثل اصفهان یا مشهد راهی کرمانشاه می‌شوید، خرید بلیط هواپیما مشهد به کرمانشاه بهترین گزینه است. پس از رسیدن به فرودگاه اشرفی اصفهانی، می‌توانید با تاکسی یا خودرو اجاره‌ای در کمتر از یک ساعت خود را به بیستون برسانید.

بهترین زمان بازدید از بیستون کرمانشاه

منطقه بیستون آب‌وهوایی کوهستانی دارد و هر فصل حال‌و‌هوای خاص خود را دارد:

• بهار (فروردین تا خرداد): معتدل‌ترین و دل‌انگیزترین فصل برای سفر. دامنه‌های کوه سرسبز و پر از گل‌های وحشی‌اند و هوای خنک صبحگاهی بازدید را لذت‌بخش‌تر می‌کند.
• تابستان (تیر تا شهریور): دما کمی بالا می‌رود، اما صبح‌ها و عصرها همچنان برای گردش و عکاسی مناسب‌اند. در این فصل معمولاً برنامه‌های فرهنگی و نمایشگاه‌های محلی نیز برگزار می‌شود.
• پاییز (مهر تا آبان): رنگ طلایی درختان و سکوت دشت‌ها فضای خاصی به مجموعه می‌دهد. اگر از شلوغی فصل‌های پرگردشگر دوری می‌کنید، پاییز بهترین انتخاب است.
• زمستان (آذر تا اسفند): سرمای هوا گاهی همراه با برف است و بازدید را دشوار می‌کند، اما منظره برفی کوه بیستون از جاده کرمانشاه–همدان بسیار تماشایی است.

اگر قصد دارید سفری کامل‌تر به این استان داشته باشید، پیشنهاد می‌کنیم پیش از بازدید از بیستون، نگاهی به راهنمای سفر به کرمانشاه بیندازید تا با سایر جاذبه‌های تاریخی و طبیعی این منطقه آشنا شوید.

تاریخچه کوه بیستون

کوه بیستون در یکی از شاه‌راه‌های آن دوران، یعنی جاده کرمانشاه-همدان قرار داشته و محل عبور و مرور سپاهیان و تجار به‌حساب می‌آمده است. همچنین به دلیل آب و هوای خوب، در این منطقه کاروانسراهای متعدی وجود داشته است. در نتیجه از سوی هخامنشیان به عنوان محل مناسبی برای ثبت و نمایش پیروزی‌ها و دلاوری‌ها در نظر گرفته شده است. مجموعه بیستون کرمانشاه مملو از گنجینه‌های چند هزار ساله است و به همین دلیل همواره در زمره محبوب‌ترین مکان‌ها برای باستان‌شناسان مطرح جهان به شمار می‌رود. قدمت آثار باستانی کشف شده در این منطقه به بیش از چهار هزار سال می‌رسد. تنوع دیدنی‌های بیستون، آن را به یک مجموعه غنی‌ از گنجینه‌های باستانی تبدیل کرده است. می‌توان گفت شهرت این مجموعه در سال ۱۸۳۵ میلادی (۱۲۱۳ ه.ش) و با پرده‌برداری و رمزگشایی باستان‌شناس مشهور، هنری رابینسون از کتیبه‌های بیستون رو به افزایش گذاشت.

نام بیستون به چه معناست؟

نام این کوه در گذشته بغستان (به معنای جایگاه خدایگان) بوده است که پس از ورود اسلام به ایران، نام­های مختلفی از جمله «بَهیستون» و «بَهیستان» به روی آن گذارده می‌شود و امروزه نیز به نام «بیستون» شناخته می‌شود.

جاذبه های بیستون کرمانشاه

در حال حاضر ۲۸ مورد از جاذبه­ های این مکان باستانی از جمله؛ پل بیستون، سراب بیستون، کاروانسرای ایل‌خانی، نقش برجسته گودرز، نقش برجسته مهرداد اشکانی، فرهاد تراش، سنگ بلاش، نیایشگاه مادی (مربوط به امپراتوری مادها)، غار مر تاریک، غار مر دو در، غار شکارچیان و … به‌عنوان آثار ملی ثبت شده‌اند. همچنین ۱۳ اثر از جمله کتیبه و نقش برجسته داریوش هخامنشی در سال ۲۰۰۵ (تیرماه ۱۳۸۴) توسط سازمان یونسکو به فهرست میراث فرهنگی جهان راه پیدا کرده است. طبیعت بکر و دل‌انگیز این منطقه در کنار آب و هوای مطبوع آن از دیگر ویژگی‌هایی است که همواره خانواده‌های زیادی را به سمت این کوه می‌کشاند. علاوه‌بر این، کوه بیستون هفتمین صخره سنگی مرتفع جهان به شمار می‌رود و از این جهت به شدت مورد توجه سنگ‌نوردان و صخره‌نوردان حرفه‌ای است. اما بیایید با بخش‌های دیدنی و گنجینه­ های تاریخی بیستون کرمانشاه بیشتر آشنا شویم.

کتیبه بیستون

عرض این کتیبه که بزرگترین سنگ‌نبشته جهان محسوب می‌شود ۸ متر و طول آن ۲۲ متر بوده و بر دامنه کوه آهکی بیستون حجاری شده است. متن کتیبه بیستون به سه زبان ایلامی، بابلی نو (اکدی) و فارسی باستان است. حجاری‌ها شامل متن و تصاویری از داریوش و دیگر بزرگان و سرداران سلسله هخامنشیان است. بر اساس رمزگشایی آقای رابینسون، داریوش در این کتیبه ابتدا خود را معرفی کرده و فتوحات خود را برشمرده است. سپس به نیایش اهورامزدا پرداخته و دشمن، خشکسالی و دروغ را به عنوان جدی‌ترین تهدید برای کشور عنوان می‌کند.

نقش برجسته بیستون

نقش برجسته بیستون که در سمت چپ کتیبه قرار دارد، سنگ‌نگاره‌ای است که پیروزی داریوش بر بردیای دروغین در آن به تصویر کشیده شده است. همچنین نقش ۹ اسیر با قل و زنجیر، و نماد فروهر بر فراز سرشان به زیبایی حجاری شده است. طول این سنگ‌نگاره ۶ متر بوده و عرض آن به بیش از ۳ متر می­رسد.

غار شکارچیان

قدمت این غار به دوران پارینه‌سنگی باز می‌گردد. باستان‌شناسان و زبان‌شناسان آمریکایی طی کاوش­های چندین ساله خود موفق شدند هزاران مورد از ابزارهای انسان‌های ۴۰ تا ۷۰ هزار سال پیش و بقایای حیواناتی که شکار کرده بودند را پیدا کنند. به همین دلیل این جاذبه باستانی، با نام غار شکارچیان در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است.

پیکره هرکول

این اثر نیز بر دامنه کوه بیستون کرمانشاه و در دوره سلوکیان حجاری شده است. آنها ۲۰۰ سال پیش از میلاد حضرت مسیح این مجسمه را به زیبایی در دل کوه حجاری کرده‌اند. تماشای این مجسمه که طول آن به بیش از دو متر می­رسد، خالی از لطف نیست.

نقش برجسته گودرز و مهرداد اشکانی

یکی دیگر از سنگ‌نگاره‌های بیستون کرمانشاه به گودرز، از پادشاهان سلسله اشکانیان اختصاص دارد. این مجسمه گودرز را نیزه به دست و سوار بر اسب در حال یورش به سوی دشمنان نشان می‌دهد. همچنین در کنار آن، سنگ‌نگاره‌ای متعلق به یکی دیگر از پادشاهان این سلسله به نام مهرداد دوم نیز به چشم می‌خورد. در برابر مهرداد، پنج تن دیگر از سرداران اشکانی نیز به تصویر کشیده شده­اند. بر فراز مجسمه مهرداد، کتیبه‌ای به زبان یونانی وجود دارد که به معرفی این شخصیت‌ها پرداخته است.

کاخ بیستون

یکی دیگر از جاذبه‌های باستانی موجود در مجموعه بیستون کرمانشاه کاخی است که از امپراتوری ساسانیان به جای مانده است. کاخ بیستون بارها مورد کاوش باستان‌شناسان قرار گرفته و آن گونه که تاکنون مشخص شده، ظاهرا ساخت این بنا در دوره مذکور ناتمام مانده است. سال­ها بعد نیز برخی از قسمت‌های آن در اثر یک زلزله ویران شدند. اکنون بقایای این کاخ در دسترس بازدیدکنندگان قرار دارد.

فرهاد تراش

در قسمت غربی کتیبه مشهور داریوش، دیواره‌ای سترگ با ارتفاعی در حدود ۴۵ و به طول ۲۰۰ متر به­صورت کنده­کاری­شده به چشم می‌خورد. فرهاد تراش به دوره ساسانیان تعلق دارد و به فرهاد کوه‌کن نسبت داده می‌شود. ماجرا از این قرار است که با آگاه شدن خسروپرویز، پادشاه ساسانی، از عشق شیرین و فرهاد، برای اینکه رقیب عشقی خود را از سر راه بردارد، شرط غیر ممکنی پیش پای او می‌گذارد؛ کندن کوه بیستون کرمانشاه تا رسیدن به آب. فرهاد نیز بی چون و چرا در سودای عشق شیرین تیشه را بر دوش می‌گیرد و شروع به کندن می‌کند و پس از سال‌ها تلاش به آب می‌رسد. خسرو که عشق خود را در خطر می‌بیند، با آگاهی از عشق جنون‌آمیز فرهاد به شیرین، دستور می‌دهد تا خبر دروغ مرگ شیرین را به فرهاد برسانند. فرهاد با شنیدن این خبر با همان تیشه به زندگی خود پایان می‌دهد.

البته به گواه اکثر کارشناسان، دلیل کنده‌کاری روی کوه احتمالا آماده‌سازی فضایی جهت ثبت و نگارش کتیبه‌ای جدید بوده که بنا به دلایلی ناتمام مانده است.

سراب بیستون

سراب بیستون کرمانشاه چشمه‌ زیبایی است که در اطراف آن درختان چنار به چشم می‌خورند. وجود این چشمه احتمالا اصلی‌ترین دلیل برای انتخاب این محل به‌عنوان یکی از مراکز ثقل امپراتوری­های ایران باستان بوده است. چراکه آب زلال آن، امکان آبیاری مزارع اطراف را فراهم می­آورده است. چشمه بیستون علاوه‌بر ثبت ملی، به‌عنوان یکی از آثار طبیعی ایران نیز به ثبت رسیده است. پیشنهاد می‌کنیم فرصت تماشای این جاذبه چشم­نواز را از دست ندهید.

کاروانسرای شاه عباسی بیستون

همان‌طور که از نامش مشخص است، تاریخ ساخت این کاروانسرا به عصر صفویان باز می‌گردد و به دستور شاه عباس اول بنا نهاده شده است. مساحت کاروانسرای شاه عباسی بیستون ۶۰۰۰ متر مربع و از جمله آثار ملی ایران به‌حساب می‌آید. در حال حاضر این مکان به هتلی ۵ ستاره با طراحی سنتی تبدیل شده و پذیرای بازدیدکنندگان از مجموعه بیستون کرمانشاه است.

سایر جاذبه ­های دیدنی بیستون

• غار مر خرل: قدمت این غار به عصر پارینه­ سنگی میانی باز می­گردد و از جمله آثار ملی ایران است.
• نیایشگاه مادی: یکی دیگر از آثار ملی ثبت شده ایران به ­حساب می­اید که در دوران مادها و به عنوان محلی برای عبادت ساخته شده است.
• سنگ بلاش: این اثر ملی، یک قطعه سنگ چهارضلعی با ارتفاعی در حدود 2.5 متر است. بر روی اضلاع این سنگ، تصاویر برجسته ه­ای نقش بسته است که به بلاش، پادشاه اشکانی و دو تن دیگر با هویت ­های نامعلوم اختصاص دارد. همچنین در کنار بلاش آتشدانی به چشم می­خورد که روی آن کتیبه ه­ای نوشته شده است. این کتیبه جهت معرفی بلاش نوشته شده است.
• پل ساسانی: این اثر ملی که با عنوان پل خسرو نیز شناخته می­شود، طولی در حدود 153 متر دارد و بر روی رودخانه گاماسیاب ساخته شده است.
• پل بیستون: این پل نیز در زمره آثار ملی ثبت شده ایران به­ شمار می­رود و بر روی رودخانه دینور آب ساخته شده است. پل بیستون با نام­ های متعددی شناخته می­ شود، از جمله؛ پل صفوی، پل شاه عباسی، پل کهنه، پل دینورآب و پل نادرآباد.
• کاروانسرای ایلخانی: این کاروانسرا که روی خرابه ­های کاخ ناتمام ساسانی ساخته شده بود، بر اثر یک زلزله به شدت تخریب شده است. در دوره ­های مختلف تاریخی پس از زلزله، تلاش­هایی برای ساخت بناهایی روی این مخروبه انجام گرفته، که برخی از نشانه های آن در محوطه بیستون کرمانشاه قابل مشاهده است. همچنین برای ساخت کاروانسرای شاه عباسی بیستون نیز از مصالح کاروانسرای مخروبه­ ی ایلخانی استفاده شده است.
• کتیبه شیخ علی خان زنگنه: این سنگ­ نوشته بر روی قسمت­ هایی از سنگ ­نگاره گودرز حجاری شده و تا حدودی موجب تخریب اثر مذکور گردیده است. تاریخ آن به دوره صفویه برمی­ گردد و به وزیر شاه سلیمان صفوی، یعنی شیخ­ علی خان زنگنه نسبت داده می­ شود.
• از دیگر بناها و جاذبه ­های توریستی بیستون کرمانشاه می­توان به «دژ مادی»، «پرستشگاه پارتی»، «بقایای شهر پارتی» و غارهای «مر تاریک»، «مر دو در» و «مر آفتاب» اشاره کرد که تماشای هر کدام می ­تواند تجربه جالبی را برای بازدید کنندگان رقم بزند.

امکانات مجموعه بیستون کرمانشاه

مجموعه تاریخی و طبیعی بیستون کرمانشاه در سال‌های اخیر با اضافه شدن امکانات رفاهی جدید، به یکی از مجهزترین محوطه‌های باستانی کشور تبدیل شده است. مهم‌ترین امکانات فعلی آن عبارت‌اند از:

• ایستگاه‌های امداد و امنیت گردشگری با حضور نیروهای مستقر در فصل‌های پرگردشگر.
• پارکینگ بزرگ و استاندارد در نزدیکی ورودی مجموعه، مناسب برای انواع خودروهای شخصی و گردشگری.
• مسیرهای پیاده‌روی سنگ‌فرش‌شده از پارکینگ تا کتیبه‌ها و نقش‌برجسته‌ها، همراه با نیمکت و سایه‌بان در مسیر.
• تابلوهای راهنمای چندزبانه (فارسی، انگلیسی و عربی) برای معرفی آثار تاریخی و مسیرهای داخلی محوطه.
• غرفه‌های صنایع‌دستی و سوغات محلی شامل گلیم، قالیچه، عسل کوهی و خوراکی‌های سنتی منطقه بیستون.
• رستوران و کافی‌شاپ‌های محلی با فضای باز و چشم‌انداز کوه بیستون برای استراحت و صرف غذا.
• هتل تاریخی کاروانسرای شاه‌عباسی بیستون و چند اقامتگاه بوم‌گردی اطراف محوطه برای اقامت شبانه.
• سرویس‌های بهداشتی نوساز و منابع آب آشامیدنی سالم در نقاط مختلف محوطه.
• نورپردازی شبانه جدید در مسیر نقش‌برجسته‌ها و کتیبه داریوش برای بازدید عصرگاهی و شبانه.
• امکان استفاده از راهنمای محلی و تورهای گروهی برای آشنایی دقیق‌تر با پیشینه تاریخی مجموعه.
• نیمکت‌ها و فضاهای استراحت خانوادگی در نقاط مختلف محوطه، مناسب برای کودکان و سالمندان.

جاهای دیدنی نزدیک بیستون

• طاق بستان: حدود ۳۳ کیلومتر فاصله دارد و یکی از معروف‌ترین آثار ساسانی و جاهای دیدنی کرمانشاه است.
• پارک کوهستان: در فاصله ۳۷ کیلومتری، با چشم‌اندازی سبز و مسیرهای پیاده‌روی.
• تکیه معاون‌الملک: حدود ۴۰ کیلومتر دورتر، با کاشی‌کاری‌های منحصر‌به‌فرد دوران قاجار.
• باغ گل‌های کرمانشاه: در فاصله ۴۴ کیلومتری، فضایی مناسب برای عکاسی و استراحت.

هتل‌ها و اقامتگاه‌های نزدیک بیستون

• کاروانسرای شاه‌عباسی بیستون: در فاصله حدود ۱.۳ کیلومتر، با معماری اصیل صفوی.
• هتل لاله بیستون: ۱.۴ کیلومتر، اقامتگاهی آرام در دل تاریخ.
• بیستون سوئیت: حدود ۵ کیلومتر، مناسب برای اقامت کوتاه.
• هتل جمشید کرمانشاه: ۳۳ کیلومتر فاصله تا بیستون، گزینه‌ای برای سفر خانوادگی، بهرتین مکان برای رزرو هتل کرمانشاه.

رستوران‌ها و غذاخوری‌های اطراف بیستون

• رستوران شب‌های بیستون: در فاصله ۲ کیلومتری، با منوی غذاهای ایرانی و از بهترین رستوران های کرمانشاه.
• رستوران سعید: ۳ کیلومتر، یکی از انتخاب‌های محبوب بین گردشگران محلی.
• رستوران و سوغات‌سرای امام حسین: حدود ۱۹ کیلومتر، مناسب توقف در مسیر بازگشت.
• غذاخوری میرزایی: ۲۰ کیلومتر، با فضای سنتی و غذاهای خانگی.

جمع‌بندی

بیستون کرمانشاه یکی از ارزشمندترین گنجینه‌های تاریخی ایران است؛ جایی که از دوران مادها تا ساسانیان، ردپای تمدن و هنر ایرانی در دل سنگ‌ها باقی مانده است. بازدید از این مجموعه، فرصتی برای لمس تاریخ، تماشای طبیعت و آشنایی با افسانه‌های کهن است. اگر به تاریخ، معماری و سفرهای فرهنگی علاقه دارید، بیستون یکی از مقصدهایی است که نباید از برنامه سفرتان حذف شود.

پرسش‌های متداول