زیارت حرم شاهچراغ؛ چشم و چراغ شیراز

آیا می‌دانستید حضرت شاهچراغ، برادر بزرگ‌تر امام رضا (ع) هستند؟ مدفن ایشان در شیراز قرار دارد و به شاه چراغ شهرت یافته است. در این مقاله از مجله گردشگری سه کلیک قرار است جزئیات زیارت حرم شاهچراغ و بازدید موزه اختصاصی را بررسی کنیم. هر آنچه برای بازدید حرم مطهر نیاز دارید از تاریخچه حرم شاه چراغ تا آدرس و نحوه دسترسی و هتل‌های نزدیک را به شما خواهیم گفت. پس تا انتهای این مقاله با مام همراه باشید. 

تور شیراز با سه کلیک خوبه! 

زندگی‌نامه حضرت شاهِ چراغ

احمدبن‌موسی پسر ارشد امام موسی (ع) و برادر بزرگ‌تر امام رضا (ع) در شیراز به خاک سپرده شده است و حرم مطهرش به شاه ‌چراغ شهرت یافته است. درباره علت سفر احمدبن‌موسی به ایران از راه شیراز دو روایت وجود دارد. عده‌ای معتقدند که ایشان برای دیدار برادرشان در مرو به ایران آمده بودند و در میانه راه با ماموران مامون جنگید و به شهادت رسید. از سویی دیگر عده‌ای از تاریخ‌نویسان در کتاب‌های تاریخی آورده‌اند که ایشان برای خون‌خواهی برادرشان علی‌بن‌موسی‌الرضا به ایران هجرت کرد و پیش از هجرت به شهادت برادرشان آگاه بوده‌اند.

دقیق‌ترین روایت از نحوه شهادت ایشان در شیراز این چنین است: حاکم شیراز در آن دوران که قُتلُغ خان نام داشت و عامل مامون در شیراز بود در نزدیکی شیراز به سمت کاروان حضرت می‌روند و در خان زینان که در هشت فرسخی شیراز بود خبر شهادت امام رضا (ع) را به حضرت احمدبن‌موسی می‌رسانند. بعد از اینکه خبر میان کاروانیان پیچید عده‌ زیادی از مردان و کسانی که با او بیعت کرده بودند پراکنده شدند. در نهایت احمدبن‌موسی با خانواده خود وارد شیراز شد و در جریان جنگی که ماموران خلیفه راه انداخته بودند به شهادت رسید. 

قصه پیدا شدن مدفن احمدبن‌موسی

درباره کشف محل دفن حضرت احمدبن‌موسی (ع) چندین روایت وجود دارد. بعضی از تاریخ‌نویسان در کتابشان تاریخ پیدا شدن محل دفن حضرت احمدبن‌موسی (ع) را به قرن چهارم و زمان عضدالدوله دیلمی نقل می‌کنند. گروهی دیگر می‌نویسند کشف مدفن ایشان در شیراز در اوایل قرن پنجم رخ داده است. این روایت مشهورترین روایت است. در قولی دیگر زمان کشف محل دفن حضرت را به قرن هفتم و هشتم مربوط می‌دانند. ایشان معتقدند مدفن در زمان امیر مقرب‌الدین در شیراز کشف شده است و جنازه را از روی انگشتری آن تشخیص داده‌اند. نقل است که روی این انگشتر عبارت العزّه لله احمد بن موسی حک شده بود.

چرا شاه ‌چراغ؟ | علت نامگذاری

اینکه چرا حرم مطهر حضرت احمدبن‌موسی با نام شاه ‌چراغ شناخته می‌شود به یکی از روایت‌های کشف مدفن ایشان برمی‌گردد. در قرن پنجم هجری قمری پیرزنی پایین تپه‌ای منزل داشت. داستان از جایی شروع شد که او شب جمعه‌ها آن هم در یک سوم پایانی شب نوری را می‌دید که همچون چراغی تپه را روشن می‌کرد. 

او این اتفاق را به امیر عضدالدوله اطلاع داد. امیر کنجکاو شد که بدانید موضوع چیست. پس خودش شخصا به خانه پیرزن رفت و شب را ان‌جا خوابید .در ثلث پایانی شب وقتی که نور دوباره تپه را روشن نمود پیرزن شاه را صدا زد تا از خواب بیدار شود. او مدام می‌گفت: شاه چراغ! آنجا بود که امیر پی برد این تپه محل دفن سید یا مردی بزرگ است. اما او را نمی‌شناختند.

درباره اینکه چگونه هویت احمدبن‌موسی (ع) بر ایشان آشکار شد دو نقل قول وجود دارد. عده‌ای می‌گویند امیر پس از آن شب دستور داد تپه را حفر کنند. حین حفاری به سردابی رسیدند که جسدی بر آن قرار داشت. او در اولین فرصت موضوع را به اطلاع شیخ عفیف‌الدین قرار داد. شیخ شب هنگام در عالم خواب و رویا خود را دید که به زیارت قبر امامزاده احمدبن‌موسی می‌رود. یه محض اطلاع امیر از این خواب، یک روز تعطیل اعلام شد و بعدها حرمی بر آن تپه بنا کردند.

روایت دیگر می‌گوید امیر عضدالدوله وقتی در خانه پیرزن بود دوباره به خواب رفت و خود را در عالم رویا در حالی یافت که در برابر سیدی بزرگ حضور دارد. در خواب دید که سید به او گفت: ای امیر از چه در خیالی؟ در این محل، مدفن من است و من احمد بن موسی الکاظم هستم و برای اطمینان خاطر خود، کسی را در همین محل نزد ما بفرست تا انگشتری به جهت تو بفرستم. 

معماری حرم شاهچراغ

در بنای کنونی حرم شاهچراغ هیچ اثری از معماری قرن پنجم نیست. آنچه این بنا را از سایر دیدنی‌های معماری شیراز جدا می‌کند معماری آن است که احتمالا به سده سیزدهم مربوط باشد. نمای کلی سازه حرم به شیوه آذری است و ستون‌ها و ایوان در این نوع معماری تاثیر مستقیمی دارد. اگر نگاهی به معماری خانه‌های تاریخی تبریز بیندازید خواهید دید که ایوان و ستون‌ها بخش مهم معماری آذری است که در حرم شاهچراغ نیز رعایت شده است. 

از دیگر شگفتی‌های معماری حرم شاهچراغ می‌توان به آینه‌کاری و کاشی‌کاری‌هایی اشاره کرد که حاصل دوره پهلوی است. سردرهای حرم با هنر کاشی‌کاری و منبت‌ تزیین شده است. در گوشه‌ای دیگر از حرم وسیع شاه ‌چراغ شاهد اتاق‌هایی دورتادور صحن خواهید بود که نمایی زیبا و خاص از حرم را به نمایش می‌گذارد.

تاریخچه پرفرازونشیب حرم شاهچراغ 

 حرم شاهچراغ در طی سال‌ها و همزمان با حکومت شاهان مختلف دستخوش تغییراتی زیادی شد. زلزله یکی از حوادثی است که بیشترین تاثیر را بر سازه حرم مطهر شاهچراغ به جای گذاشته است. در یکی از این زلزله‌ها که شیراز را لرزاند حرم به طور کامل تخریب شد تا جایی که حاج علی‌اکبر نواب شیرازی متخلص به بسمل در کتاب تذکره دلگشا میزان ویرانی حرم شاهچراغ را اینگونه توصیف می‌کند: 

گنبد بقعه شاه ‌چراغ که از غایت ارتفاع، آفتاب جهان تاب هر روز در نیم‌روز خود را در سایه آن کشیدی به یک دفعه چنان بر زمین‌ خورد که زمین شکافته و در اعماق خاک فرو رفت… و آن عمارات عالی… تو گویی همیشه ویران بوده…

شاه چراغ در حکومت ایلخانان و صفوی

تمام این ویرانی‌ها باعث شد تا حالا هیچ اثری از بنای اولیه حرم شاهچراغ وجود نداشته باشد. به طور کلی تاریخچه پرفرازونشیب حرم شاهچراغ با ساخت حرم بر مدفن یافت شده در قرن پنجم شروع شد. سپس در قرن هفتم زمانی که ایلخانان بر ایران حکومت می‌کردند، مادر حاکم فارس، تاشی خاتون، بر گسترش حرم شاهچراغ اهتمام ورزید. سپس در عهد شاه اسماعیل صفوی شاه ‌چراغ دوباره بازسازی شد و گسترش یافت اما هشتادوپنج سال بعد در زلزله سال 997 هجری قمری گنبد آسیب جدی دید. 

اهدای قندیل‌های طلا توسط نادرشاه 

پس از شاه اسماعیل صفوی، نادرشاه افشار به بازسازی حرم شاهچراغ همت گمارد و قندیل‌های بزرگی از جنس طلای ناب با زنجیرهایی نقره‌ای را به حرم شاهچراغ اهدا کرد. طبق برخی اسناد هزینه این بازسازی چیزی در حدود 1500 تومان پول آن دوران بود. در زلزله بعد که در سال 1239 هجری قمری رخ داد شهر شیراز و حرم شاهچراغ به طور کامل آسیب دید. این همان زلزله معروفی است که بسمل شیرازی آن را در تذکره دلگشا توصیف کرده است. بعد از این زلزله و خرابی آن قندیل‌ها فروخته شد تا حرم را بازسازی کنند.

تغییرات حرم در دوره قاجار

در دوره قاجار نیز شاهان نسبت به حرم شاهچراغ عنایت داشتند و مرمت‌هایی انجام شد. از جمله به‌سازی‌های این دوره می‌توان به افزایش ارتفاع کف بقعه تا یک متر و نصب اولین ضریح از جنس نقره بر حرم شاهچراغ اشاره کرد. از به‌سازی‌های شاهزاده ضل‌السلطان در حرم شاهچراغ می‌توان به نصب در بزرگ نقره در ورودی حرم و ساعت زنگ‌دار بر برج جنوبی اشاره کرد. 

رضاشاه دستور داد شاه‌ چراغ را آینه‌کاری کنند

در سال 1306 همزمان با حکومت رضاشاه پهلوی دیوارهای شاه چراغ با هنر آینه‌کاری پوشیده شد. همچنین در سال 1336 گنبد قدیمی با گنبدی نو با اسکلت فلزی که هنوز هم در حرم وجود دارد نعویض شد. آخرین رخداد تلخ حرم شاهچراغ نیز به حادثه آبان 1401 برمی‌گردد که طی آن یک فرد مسلح به زائران حرم احمدبن‌موسی (ع) حمله کرد و 13 نفر را به شهادت رساند.

کرامات حضرت شاه‌چراغ

درباره کرامات برادر بزرگ‌تر امام رضا (ع) شیخ مفید روایت می‌کند که ایشان فردی کریم النفس، جلیل القدر و پرهیزکار بود که پدرش او را دوست داشت و بر دیگر فرزندان مقدم می‌کرد. امام کاظم(ع) مزرعه خویش را که به ‌یسیره معروف بود به او بخشید و احمد بن موسی بن جعفر(ع) هزار بنده را آزاد کرد. کَشّی نیز حضرت احمدبن‌موسی (ع) را یکی از فضلای عصر خود می‌داند و او را در زمره محدثانی می‌شمارد که احادیث زیادی از پدر و اجداد بزرگوارش نقل کرده است. او همچنین درباره این بزرگوار می‌نویسد: احمدبن‌موسی به دست مبارک خود قرآن کریم را نوشته است. 

قرآن معروف حرم شاهچراغ

در ضریح حضرت شاه چراغ یک قرآن قدیمی و تاریخی وجود داشت که عقیده بزرگان بر آن بود که این قرآن را حضرت علی (ع) نوشته‌اند. فرهاد میرزا، عموی ناصرالدین‌شاه و والی فارس دستور داد تا جعبه‌ای خاتم‌کاری شده برای این قرآن بسازند. قرآن و جعبه آن سپس به موزه پارس شیراز واقع در باغ نظر منتقل شد. 

حرم محمدی در صحن شاه‌چراغ

سید امیرمحمدبین‌موسی (ع) برادر حضرت شاه چراغ و فرزند امام موسی کاظم (ع) بودند. ایشان به عبادت زیاد شهرت داشتند و به همین دلیل او را با لقب میر محمد عابد می‌شناختند. مدفن این حضرت نیز سال‌ها در نزدیکی حرم شاهچراغ وجود داشت اما کسی از این موضوع با خبر نبود تا اینکه کسی از مردم شیراز نوری سبز رنگ مشاهده می‌کند. سپس بقعه‌ای در آن محل می‌سازد. حالا مزار این بزرگوار در ضلع شرقی حرم شاهچراغ مشاهده می‌شود. در گذشته این دو حرم از هم جدا بودند و صحن‌های آن‌ها به هم متصل نبود و بازار بین‌الحرمین میان آن دو صحن وجود داشت.  

موزه حرم شاهچراغ

در ضلع جنوبی حرم شاهچراغ یک ساختمان بزرگ به چشم می‌خورد که محل موزه شاه چراغ است. در این موزه هشت‌هزار شی تاریخی به نمایش درآمده است. این آثار قدمتی طولانی دارند. مجموعه‌ای از آثار سفالینه‌های تاریخی، فلزکاری و میناکاری، اشیا بلورین و چینی، مصنوعات چوبی و خاتم‌کاری، سکه‌ها و اسکناس، قلمدان‌های لاکی، درهای قدیمی حرم شاهچراغ و سنگ قبر جعفرخان و صادق‌خان زند در این موزه دیده می‌شود. 

نسخ‌های خطی موجود در این موزه عبارت است از؛ قرآن کریم، قرآن مجید، هفت رساله، مجموعه پنج رساله خطی در علم طب، النهایه فی فقه الامامیه، تفسیر کشاف و جامع المقاصد شرح قواعد الاحکام. 

کتابخانه حرم شاهچراغ

در ضلع دیگر حرم شاهچراغ یک کتابخانه بزرگ وجود دارد که با کتاب‌های مرجع و غیر مرجع میزبان زائران و شهروندان شیرازی است. در این کتابخانه شاه چراغ با نام رسمی کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس شاه چراغ (ع) 100 هزار کتاب موجود است که بعضی از آن‌ها اهدایی نویسندگان است. ساختمان این کتابخانه توسط تاشی خاتون مادر حاکم شیراز ساخته شد. 

آدرس و اطلاعات ضروری

مسیر اول: شیراز، خیابان لطفعلی‌خان زند، خیابان احمدی، حرم شاهچراغ.

مسیر دوم: شیراز، خیابان ۹ دی، حرم شاهچراغ.

برای دسترسی به حرم شاهچراغ به وسیله اتوبوس از خطوط 16، 25، 39، 46، 47، 93، 94، 95 و 99 پایانه احمدی استفاده کنید. سپس در ایستگاه احمدی شمالی پیاده شوید. بعد از چند دقیقه پیاده‌روی به حرم شاهچراغ خواهید رسید.

ساعت کاری حرم شاهچراغ

حرم احمدی و محمدی هر روز از ساعت 8 تا 22 باز است. پس سعی کنید در طول زمان فعالیت حرم به زیارت بروید.

هتل‌های نزدیک حرم شاه چراغ

اگر می‌خواهید در سفر به شیراز در نزدیکی حرم مطهر حضرت شاه چراغ اقامت داشته باشید هتل‌های فهرست زیر می‌توانند انتخاب‌های مناسبی باشد.

• هتل ارم شیراز
• هتل زند
• هتل فردوسی
• هتل درباری
• بوتیک هتل راوی
• هتل نیایش
• هتل بین‌الحرمین

رستوران‌های نزدیک حرم شاهچراغ

برای نوش جان کردن یک غذای خوشمزه در نزدیکی حرم شاهچراغ می‌توانید به رستوران‌های زیر سر بزنید. فاصله این رستوران‌ها تا حرم احمدی و محمدی حدود 10 دقیقه است.

• رستوران صوفی
• رستوران کته ماس
• رستوران دوسی
• رستوران شرزه
• رستوران قوام
• آشپزخونه آفتابگردون

کجا سوغاتی بخریم؟

اگر قصد دارید سفر به شیراز را با زیارت حضرت شاهچراغ به اتمام برسانید و پس از زیارت برای عزیزانتان سوغاتی بخرید به مراکز خرید نزدیک حرم بروید. در فهرست زیر نزدیک‌ترین بازارها و مراکز خرید به حرم با آدرس آورده شده است.

مرکز خرید نگین فارس عادل آباد شیراز؛ بلوار عدالت جنوبی، بین کوچه عدالت جنوبی ۵۴ و ۵۶.

پاساژ قائم؛ خیابان خیام، میدان بسیج، خیابان انقلاب اسلامی.

بازار وکیل؛ خیابان طالقانی.

شاهچراغ، چشم و چراغ شیراز

بی‌دلیل نیست که حرم شاهچراغ تا این حد برای شیرازی‌ها مهم است. می‌توانند به راحتی به زیارت برادر بزرگ‌تر آقا علی‌بن‌موسی‌الرضا بروند و عهدی تازه کنند. دلشان باز شود و بعد بروند بازار. اگر شما هم تا الان راهی شیراز نشده‌اید این بار به قصد زیارت آقای بزرگوار راهی شوید. می‌توانید یکی از هتل‌های نزدیک حرم را که در مقاله معرفی کردیم رزرو کنید تا در نزدیکی حرم اقامت داشته باشید. 

به موزه حرم بروید و از تماشای آثار تاریخی به جای مانده لذت ببرید. سپس به بازار بروید و اگر دوست داشتید چند سوغاتی خوشمزه و خوش‌رنگ‌ولعاب بخرید. برای دسترسی به حرم با وسایل نقلیه عمومی نیز به بخش آدرس و اطلاعات ضروری این مقاله مراجعه کنید. خلاصه بگوییم همه چیز فراهم است برای یک سفر زیبا به شهر زیبایی‌ها، شیراز. خوش بگذرانید.

اگر می‌خواهید یک سفر بهاری به شیراز زیبا داشته باشید بلیط هواپیما شیراز را با سه کلیک راحت‌تر از همیشه تهیه کنید.