مسجد جامع یزد؛ از شبستان ها تا محراب

بافت تاریخی یزد، شهر بادگیرهای بلند و از زنده‌ترین شهرهای تاریخی در دنیا، پر از حرف و هنر است. بخشی از این بافت را مسجد جامع کبیر یزد تشکیل می‌دهد. وقتی به یزد سفر می‌کنید، سخت است که بازدید از این مسجد کهن را در برنامه خود قرار ندهید. در این مقاله، تمام آنچه برای بازدید از مسجد جامع یزد لازم است بدانید، با هدف تجربه سفری هرچه لذت‌بخش‌تر در اختیارتان قرار می‌گیرد. پیش از سفر به یزد، آمادگی پیدا می‌کنید که زیباترین معماری‌ها را ببینید؛ با بخشی از بافت تاریخی آن آشنا شوید و دسترسی‌ها را بشناسید؛ طوری برنامه بچینید که در زمان محدود خود صرفه‌جویی کنید تا به بهانه مسجد جامع، نهایت بهره را از حضور در یزد ببرید. علاوه‌براین، حتما در این سفر به فکر اقامت در مکانی مناسب برای استراحت، صرف غذاهای محلی و خوش‌کیفیت و درنهایت، برگشتن با دست پر به خانه هستید. در ادامه با ما همراه باشید تا پیش از سفر به یزد و پاگذاشتن در مسجد رنگ‌های دل‌پذیر، تصمیمی مطمئن‌تر و آگاهانه‌تر بگیرید.

رزرو بلیط هواپیما با سه کلیک خوبه!

تاریخچه ساخت مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد، بنایی است با ابعاد ۱۰۴ در ۹۹ مترمربع، در بافت تاریخی شهر یزد که طی صد سال تکمیل شده است. بخش بزرگی از این بنا منقش به کتیبه‌های تاریخی دوره‌های مختلف حکمرانی و کاشی‌کاری‌هایی چشم‌نواز است. پیش از اینکه مسجدی بنا شود، آتشکده‌ای روی همین زمین وجود داشته است؛ این از یافته‌های ایرج افشار- مورخ ایرانی- است. در دوره ساسانیان و پس از هجوم اعراب، آتشکده‌ها تخریب شدند و امروزه آنچه از آن مکان عبادت زرتشتیان باقی مانده، تنها دیواری در پشت مسجد جامع جدید است.

بعد از گذشت ۹۰۰ سال، داریم از بنایی تاریخی حرف می‌زنیم که روزگاری محل رفت‌وآمد حکام سلجوقی، ایلخانی، صفاری و قاجار بوده است. آنچه باقی مانده، مجموعه‌ای است تغییرشکل‌یافته از سه مسجد دیگر؛ مسجد عتیق، قدیم و نو. دوران حکومت عمرولیث صفاری، هم‌زمان بود با بنای مسجد عتیق روی خرابه‌های آتشکده، که بعضی می‌گویند از خاک کربلا و گلاب بوده است. دو مسجد دیگر، از دوران تیموریان تا قاجار شکل گرفتند و پس از ترمیم نهایی، به مسجد جامع کنونی یزد تبدیل شدند. بخش عمده‌ آنچه در قرن‌های گذشته وجود داشته، از بین رفته و به صورتی جدید در آمده است. 

بازارچه‌هایی در کنار هم، بازار چهارسوق را در بافت تاریخی یزد شکل می‌دهند. یکی از این بازارچه‌ها به مسجد جامع یزد می‌رسد؛ همانطورکه دو بازارچه دیگر در همان حوالی، به کنیسه ملا آقابابا و محله دارالشفا راه می‌یابند. وقتی تمام این بناها را کنار هم می‌بینیم، انگار تونلی تاریخی از چهارسوق به اماکنی همچون این مسجد و بناهای اطرافش ساخته شده است.

به مسجد جامع عتیق، مسجد جمعه شهرستان هم می‌گفتند. مناره این مسجد تا قرن‌ها مایه زیبایی آن بود. دومین مسجدی که ساخته شد، پس از دوران عمرولیث، موسوم به مسجد جمعه درده یا مسجد گرشاسبی بود. طی چند سال، گنبدخانه، ایوان‌، شبستان و مقبره‌ای به مسجد پیشین افزوده شد.

اشرف‌الدین علی یزدی، مسجد جامع نو را در کنار دو مسجد دیگر معماری کرد. این سازه در اوایل قرن هشتم هجری قمری ساخته شد؛ سازه‌ای با ایوانی بزرگ، صحنی کوچک و گنبدخانه. کاشی‌های گنبد و ایوان مسجد، به دستور امیر تیمور نصب شد و چون فرزند او به حکومت رسید، خواست تا سوره فتح را با خط نسخ به صورت کتیبه‌ای روی دیوار مسجد درآورند. شاهرخ میرزا پس از رسیدن به حکومت، نظام کرمانی را مامور کرد تا کتیبه ایوان را با القاب خود و کتیبه سر در ورودی بزرگ مسجد را با اسامی ائمه شیعه منقش کند. این نقش‌ها و طرح‌ها، هنوز هم در مسجد جامع یزد به چشم می‌خورند.

مناره‌های مسجد جامع یزد با ارتفاع ۵۲ و قطر ۸ متر، در زمان سلطنت شاه طهماسب صفوی، به مسجد جلوه تازه‌ای بخشید. سازنده این مناره‌ها، والی یزد بود که او را «مهتر جمال» لقب داده بودند. این بخش از مسجد جامع یزد، در دهه بیست هجری خورشیدی ثبت ملی شد.

حاکم یزد در زمان فتحعلی‌شاه قاجار، شبستان‌هایی به مسجد اضافه کرد؛ شبستانی از گچ و آجر که صحن را در بر می‌گرفت و شبستانی که قسمت غربی مسجد را پر می‌کرد. تغییرات بزرگی در این دوره روی داد و در پی فروریختن سه مسجد قدیمی، مسجد جامع بازسازی‌شده، به شکل امروزی درآمد.

معماری بخش های مختلف مسجد جامع یزد

این مسجد با شش ورودی جداگانه در چند ضلع خود، در دسته سبک معماری مغولی و آذری جای می‌گیرد؛ سبکی که در ساختمان‌های تاریخی هرات و بخارا هم به چشم می‌خورد. مناره‌های بزرگ معروف مسجد جامع یزد، بالای سردر یکی از ورودی‌های اصلی بنا شده‌ا؛ سردری سوار بر در چوبی کهنه و بلندی که مثل اغلب درهای قدیمی، کوبه‌ای بر آن نصب شده است. 

سطوح مختلف مسجد با کتیبه‌های تاریخی تزئین شده است و کاشی‌کاری‌هایی زیبا، آن را چشم‌نواز کرده. سردر اصلی مسجد جامع یزد، از ترکیب رنگ‌های لاجوردی، فیروزه‌ای، آبی‌ کاربنی و سبز رنگ یافته است. از طرفی ساختمان مسجد و در چوبی آن رنگ‌های گرم کرم و قهوه‌ای هم دارد. درنتیجه ترکیب این رنگ‌ها می‌تواند تاثیر بصری شگفت‌انگیزی بر بیننده داشته باشد. 

بر دیواره‌ مسجد، شمسه‌های پنج‌پر و دوازده‌پر در دل کاشی‌های معرق‌کاری‌شده فیروزه‌ای، نمایی دل‌انگیز ایجاد کرده است که می‌توان مدتی طولانی به آن نگریست و زیبایی‌اش را تحسین کرد. عده‌ای این طرح‌ها را به شکلی نمادین تعبیر می‌کنند؛ مثلا معتقدند شمسه‌ها را به نیت ۱۲ امام و ۵ تن آل عبا در فرهنگ شیعی، ساخته‌اند.

در معماری دیدنی این ساختمان به شکلی زنجیروار گچ‌بری‌هایی انجام شده و در جای‌جای آن، طرح‌هایی به شکل محراب و قندیل نقش بسته است. در ادامه با بخش‌های اصلی مسجد آشنایی بیشتری پیدا می‌کنید. 

ایوان اصلی مسجد جامع

وقتی وارد ایوان اصلی مستطیلی مسجد جامع یزد می‌شوید، بخشی از سوره الفتح را می‌بینید که بر آن نقش شده است. باقی‌مانده این سوره از قرآن در سمت راست حیاط مسجد نوشته شده است که برای دیدن آن باید لبه‌های بالایی دیوارها را نگاه کنید. 

شبستان‌های مسجد 

چند شبستان در مسجد جامع یزد وجود دارد. شبستان غربی از بین تمامی شبستان‌ها از اهمیت و جذابیت بالاتری برخوردار است؛ شبستانی مستطیلی‌شکل که پنجره‌های آن مشبک است و ناحیه بالایی آن با کاشی‌های خوش‌رنگ لاجوردی پوشانده شده است. شبستان غربی در حال حاضر موزه‌ای در دل مسجد به حساب می‌آید که گنجینه‌ای شامل حدود ۳۵۰ شی از دوره‌های مختلف تاریخ ایران در آن نگه‌داری می‌شود؛ اشیائی از دوران ایلخانی تا پهلوی. این گنجینه، نمایشگر پاره‌هایی از آداب و رسوم و فرهنگ گذشتگان است و سیر مرمت و بازسازی مسجد را می‌توان تا حدی در آن‌ها جستجو کرد. از جمله میراث به‌جامانده از گذشتگان در این موزه به این صورت است:

کاشی‌های طلایی ایلخانیان، کاشی‌های معرق تیموریان، کاشی‌های هفت‌رنگ و معرق دوره‌های بعدی، منبری از سنگ مرمر، پرده اهدایی خانه کعبه از سوی پادشاه عربستان، زیلوها (که یکی از سوغاتی‌های یزد به شمار می‌رود)، ساعت چوبی و دری از جنس چوب گردو که در زمان افشاریه با طرح منبت ساخته شده بود. 

دیگرشبستان مسجد جامع یزد، شبستانی موسوم به شاهزاده محمدولی میرزا- از بانیان مسجد- است که در قسمت غربی صحن شمالی قرار دارد. این شبستان، ستون‌های جالب‌توجهی از نظر تعداد و تزئین دارد؛ چراکه از ۴۸ ستون ساخته شده و هر ستون، با کاشی‌های فیروزه‌ای زینت یافته است. 

صحن داخلی

صحن مسجد جامع یزد، با محراب کاشی‌پوش خود به ابعاد ۸۳ در ۲۰ مترمربع مکانی برای برگزاری نماز جماعت بوده است. در این صحن، سردابه‌ای ساخته‌شده از آجر و پوشیده از کاشی‌های خوش‌رنگ وجود دارد که در فصل گرما، برای اقامه نماز صبحگاهی و شبانگاهی به کار می‌رفت. 

کریاس

با ورود به کریاس، بخشی از مسجد را می‌بینید که با فضای چهارگوشش، سقفی گنبدی دارد که از آجر ساخته شده و لوح‌هایی سنگی بر آن نقش بسته است. گنبدی که بالای این فضا را پوشانده، جلوه خاصی در مسجد دارد. در گذشته این فضا را دهلیز هم می‌نامیدند. 

چاه آب و قنات مسجد جامع یزد؛ طولانی ‌رین قنات جهان

این بنای تاریخی با سازه‌ی آبی مهمی هم‌پوشانی دارد؛ قناتی به طول ۱۰۰ کیلومتر و عمر ۳ هزار سال، بخشی از مسیرش در زیر مسجد جامع یزد است. قنات زارچ، ۲۱۱۵ حلقه چاه دارد و تعدادی از میله‌های آن در صحن مسجد دیده می‌شود. این اثر، جزئی از میراث جهانی یونسکو به حساب می‌آید و رتبه بیستم را در فهرست آثار دارد. میله‌های موجود در صحن، نقش مهمی در ذخیره‌سازی آب در آب‌انبار زیر مسجد ایفا می‌کردند. آب قنات جمع‌شده در پایاب مسجد، همچنین برای تطهیر نمازگزاران پیش از اقامه نماز، به کار می‌رفت.

کتابخانه وزیری

علی‌محمد وزیری در سال ۱۳۳۴، طی حرکتی فرهنگی، پنجمین کتابخانه بزرگ خاورمیانه را هم‌جوار سردر اصلی مسجد جامع کبیر یزد بنا کرد. در این کتابخانه، هر کتابی نگه‌داری نمی‌شود؛ بلکه نسخه‌هایی دست‌نوشته، نفیس و کهن در آن جای گرفته است. البته برای بهره‌مندی بازدیدکنندگان از مطالعه، بخشی جداگانه در نظر گرفته شده است.

گنبدخانه 

یکی دیگر از ظرافت‌ها و زیبایی‌های مسجد جامع یزد، گنبدخانه آن است که در چهارطرفش با گوشواره‌هایی محصور شده است. روی گنبدخانه، کتیبه‌هایی به چشم می‌خورد که هم آیاتی از قرآن بر آن نوشته شده و هم اسماء الهی. رنگ کاشی‌های این قسمت، فیروزه‌ای و لاجوردی بوده و دیواره‌های آن، با طرح‌هایی از گل‌ها نقش گرفته است. در گوشه‌ای از این معماری، دالانی است که در گذشته کاربردش برای عبور و مرور زنان بوده است.

مناره‌های مسجد جامع یزد

همان‌طورکه پیش‌تر گفته شد، مسجد جامع یزد مناره‌های بلندی دارد که با راه‌پله‌ای می‌توان به بالای آن‌ها رسید. مناره‌های مسجد، در جهان زبان‌زد و کم‌نظیر است. اگرچه این مناره‌ها زمانی فروریخته بودند، اما در سال ۱۳۱۳ مرمت شدند و به شکل امروزی در آمدند. از جمله زیبایی مناره‌ها می‌توان به این مورد اشاره کرد که کتیبه‌هایی به خط کوفی روی آن‌ها کاشی‌کاری شده است. همچنین این مناره‌ها بدون به‌کارگرفتن آهن در ساختشان، با کاه‌گل و گچ و طاق ضربی، بالا رفته‌اند و از پایین به بالا، باریک‌تر شده‌اند. 

جلوخان مسجد جامع یزد

جلوخان مسجد جامع یزد با دو ستون سنگی، مقابل سردر اصلی آن جای دارد. حوضی هشت‌ضلعی در آن به چشم می‌خورد و روی ستون‌های مرمری آن دو بیت شعر نوشته شده که به مرور زمان خوانایی آن مخدوش شده است. این ستون‌ها با طرح و نقش گیاهان و جانوران، در گذشته نقش آب‌نمای مسجد را هم داشتنه‌اند.

سر‌در شرقی 

طاق‌نماهای سردرشرقی مسجد جامع یزد با عرض کم، در دو طرف مناره‌های آن به چشم می‌خورد. این سردر به بازار قدیمی یزد راه دارد. در طول تاریخ ایران پس از اسلام، هم‌جواری مسجد و بازار، پدیده‌ای معمول بوده است؛ چراکه بازاری‌ها به‌راحتی می‌توانستند اعمال دینی را به جا بیاورند و به حجره خود باز گردند. خوش‌رنگی این سردر هم از رنگ‌های آبی و سبز آن است که احساسی از خنکی به بیننده منتقل می‌کند؛ مثل بخش‌های دیگر مسجد که از رنگ‌های آرامش‌بخشی در آن‌ها استفاده شده است.

محراب مسجد 

مسجد جامع یزد محرابی دارد که با هنر گچ‌کاری و مقرنس‌کاری شکل گرفته است. کاشی‌های معرق با طرح‌هایی از گل و بوته و نوشته‌هایی قرآنی به زیبایی این محراب افزوده است. علاوه‌براین، طرح‌های کوچک دیگری هم بر دیواره محراب وجود دارد که شبیه به کره زمین است. جالب است بدانید باوری در میان مردم قدیم این شهر وجود داشته است که خاک کاشی محراب و دیگرمصالح مسجد، از کربلا به اینجا رسیده و گل آن هم از گلاب شکل یافته است. همچنین در این محراب، عبارت قرآنی «فسیکفیکهم الله و هو السمیع العلیم» در اندازه‌ای چشم‌گیر حک شده است. 

راهنمایی کوچک برای بازدید از این مسجد کهن

برای بازدید از این بنای بزرگ تاریخی باید به ضلع غربی خیابان امام خمینی، در محله قدیمی فهادان مراجعه کنید. درهای مسجد جامع یزد، از ساعت ۸ صبح تا ۷:۳۰ عصر به روی بازدیدکنندگان گشوده می‌ماند. برای بازدید از موزه هم، از ساعت ۹ تا ۱۴ در تابستان و از ۹ تا ۱۸ در زمستان می‌توان اقدام کرد. هزینه بازدید از مسجد برای اتباع ایرانی رایگان است، اما موزه را با هزینه‌ای اندک می‌توان دید. روزها که هوا روشن‌تر است، زیبایی‌های معماری مسجد بیشتر به چشم می‌آید اما شب‌ها، نورپردازی مسجد جلوه‌ دیگری از زیبایی مسجد ارائه می‌کند. 

جاذبه های دیدنی نزدیک مسجد جامع یزد

در اطراف این بنای تاریخی، با فواصل گوناگون، بناهای دیگری هم برای بازدید وجود دارد. اگر به یزد سفر کردید، زمانی را هم برای بازدید این مکان‌ها در نظر بگیرید. میدان ساعت، مقبره سیدرکن‌الدین، خانه لاری‌ها، مجموعه امیرچخماق، باغ دولت‌آباد و زندان اسکندر از جمله بناهایی هستند که به‌راحتی می‌توان پس از بازدید از مسجد جامع یزد، سری به آن‌ها زد. 

برج و میدان ساعت یزد

همین‌که چند قدمی از مسجد جامع یزد دور شوید، به میدان و برج ساعت یزد می‌رسید. این میدان حسابش از میدان ساعت مارکار، که مجاور دبیرستان مارکار یزد است، فرق دارد. البته میدان مارکار ویژگی جالبی هم دارد و آن این است که نقطه مرکزی ایران به حساب می‌آید. برج ساعت یزد، قدمتی طولانی در تاریخ ساعت‌های جهان دارد. معماری بنا به صورتی است که شهروندان می‌توانند از هر نقطه‌ای از شهر ساعت را ببینند و وقت را بدانند. در گذشته، برج‌های نگهبانی یا ساعت هر شهر، بزرگ‌ترین ساختمان‌های آن شهر بودند. این ساعت که حدود هزارسال از ساخت آن می‌گذرد، در زمان قاجار بازسازی شده است. ویژگی جالب سبک معماری قاجاری که در این بنا پیاده‌سازی شده، هم‌سانی چهار ساعت با رنگ سفید در چهار طرف برج است. نه تنها ساعت‌ها بلکه کاشی‌کاری‌های آن هم درست در چهار طرف عین هم‌اند؛ کاشی‌هایی که آیات قرآن بر آن‌ها نوشته شده است. 

مقبره سید رکن‌الدین

حدود ۱۷۰ متر که از مسجد جامع یزد فاصله بگیرید، به بنایی به‌جامانده از دوران آل مظفر می‌رسید. مقبره‌ای دیده می‌شود با ورق‌های زرین در تزئینات گچی و کاشی‌های لعابی آن، که شامل سه بخش میان‌سرا، ایوان و فضای زیرگنبد است. این بنا از سطح محیط اطرافش پایین‌تر بوده و معماری آن، شیوه نادری از معماری به حساب می‌آید. البته در عین زیبایی، احتمال آسیب‌دیدگی آن بالا است. گنبد این مقبره با کاشی‌های معرق‌کاری به رنگ‌های سفید و فیروزه‌ای و لاجوردی پوشانده شده است. همچنین می‌توانید هنرنمایی‌های دیگری از استادان معماری آن دوران را به صورت تزئینات گچ‌کاری‌شده با انواع برجسته و قالبی، نگاره‌ها و تزئینات خوش‌برق فلزی و نوشته‌هایی با خط ثلث و کوفی در این بنا ببینید. 

موزه آب یزد 

این موزه فاصله چندانی از مسجد جامع یزد ندارد و از سمت شمالی میدان امیرچخماق می‌توان به آن رسید. موزه آب در ۵ طبقه، واقع‌ در خانه‌ای تاریخی متعلق به کلاه‌دوزها، علاوه‌بر اینکه برشی از تاریخ ایران در سازه‌های آبی را نشان می‌دهد، نمادی است برای ارزشمندی آب. در طول تاریخ برای به‌دست‌آوردن آب، از سازه‌های تاریخی که اکنون عمری چندصدساله دارند، استفاده می‌شد. 

میدان امیر چخماق یزد؛ در نزدیکی مسجدجامع یزد

بخش دیگری از بافت تاریخی و از نمادهای معروف یزد که در نزدیکی مسجد جامع یزد بنا شده است، مجموعه‌ای است که هم در آن مسجد و کاروان‌سرا به چشم می‌خورد و هم در معماری آن تکیه، آب‌نما و حمام جای دارد. در اطراف این مجموعه که موسوم به میدان امیرچخماق است، حجره‌هایی برای کسب‌وکار بازاریان نیز وجود دارد. از ویژگی‌های این میدان، متقارن‌بودن بنای امیرچخماق است که هنگام شب، زیبایی‌اش در اثر نورپردازی ویژه دوچندان می‌شود. این مجموعه یکی از مکان‌های اصلی برای گشت‌وگذار و خرید مردم شهر و مسافران است. قدمت تاریخی مسجد دهوک در این میدان، به زمان تیموریان برمی‌گردد. همچنین در این میدان، برای برگزاری مراسم عزاداری محرم، حسینیه و تکیه‌ای هم تعبیه شده بود. 

خانه لاری‌‌ها

ایران پر از خانه‌های تاریخی است. خانه لاری‌ها گوشه دیگری از بافت تاریخی دیدنی شهر را در فاصله ۱ کیلومتری مسجد جامع یزد پر کرده است. این بنا در زمان قاجاریه و سال ۱۲۴۸ شمسی با مساحت ۱۷۰۰ مترمربع ساخته شد و در بین‌ خانه‌های دوره قاجار، هم از نظر زیربنا و هم از نظر زیبایی کم‌نظیر بود. سازنده این خانه، مردی مهاجر از لار بود که وجه تسمیه این خانه هم به او و شهرش برمی‌گردد. معماری خانه لاری‌ها از خشت است که بیشترین استفاده را در مناطق کویری دارد. این خانه برای ذخیره آب، سردابی دارد که با ۳۸ پله می‌توان به عمق آن رسید. علاوه‌براین، خانه لاری‌ها هم مجهز به بادگیر است. بادگیر، سازه‌ای برای خنک‌سازی هوا بود و فضای این خانه هم از این راه تهویه می‌شد. خانه لاری‌ها نیز یکی از جاذبه‌های اطراف مسجدجامع یزد است.

باغ دولت آباد؛ باغی زیبا در نزدیکی مسجد جامع یزد

پیش از آنکه باغ دولت آباد در فاصله ۷/۲ کیلومتری مسجد جامع یزد بنا شود، قنات قدمت‌دار دولت‌آباد از سازه‌هایی بود که آب بخشی از مردم شهر را فراهم می‌کرد. باغ دولت‌آباد، به مساحت حدود ۶/۴ هکتار با آب قنات مذکور ساخته شد. این باغ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده و در کنار ۸ باغ دیگر ایرانی جای گرفته است. 

باغ دولت‌آباد در دوران زندیه که دوران ساخت آن بود، در مرکز شهر قرار نداشت؛ اما در قرن گذشته، در پی گسترش شهر یزد، مرکزیتی در شهر پیدا کرد. ساختمان موجود در این باغ، لقب بلندترین بادگیر را در جهان به خود اختصاص داده است. طول این کولر قدیمی، به ۳۳/۸ متر می‌رسد؛ بادگیری با هندسه هشت‌ضلعی که در پایینش حوضی هم جای دارد تا در اثر وزش باد، هوای خنک از زیر بادگیر بگذرد و در تابستان، فضای مطبوعی برای ساکنین ایجاد کند. 

زندان اسکندر یا مدرسه‌ ضیائیه

از دیگر همسایگان مسجد جامع یزد، مدرسه‌ای است که زمانی محل زندانی‌کردن تبعیدی‌های اسکندر مقدونی بوده است. سازنده آن، مردی به نام ضیاءالدین حسین رضی بود. او این ساختمان را بنا نهاد تا امروزه زندان اسکندر بین باستان‌شناسان جهان نام‌دار باشد. این مکان بعد از مدتی در حدود ۸ قرن پیش تغییر کاربری داد و محلی برای آموزش علوم شد. معماری این مدرسه-زندان اگرچه ساده است، اما هنری که برای ساخت آن خرج شده مثال‌زدنی است. سادگی این بنای ساخته‌شده از خشت خام، هنر پیاده‌شده در معماری آن را نفی نمی‌کند. ویژگی منحصربه‌فرد این بنا در بین بناهای موجود در بافت تاریخی یزد این است که در تمامی بخش‌های آن یعنی شبستان، گنبد، اتاق بادگیر و موزه سنگ‌لوحه‌های آن، از خشت خام استفاده شده است. 

هتل های نزدیک به مسجد جامع یزد

برای بازدید مفصل و سرحوصله از مسجد جامع یزد و مکان‌های اطراف آن در محله فهادان، نیاز به انتخاب مکانی مناسب برای اقامت دارید تا با خاطری آسوده، زمانی را بین بازدیدهای خود به استراحت و بازیابی انرژی اختصاص دهید. در ادامه با اقامتگاه‌هایی آشنا می‌شوید که فاصله اندکی با بافت تاریخی یزد دارند. فاصله این اقامتگاه‌ها تا فرودگاه شهید صدوقی بین ۱۰ تا ۱۲ کیلومتر، تا ترمینال غدیر بین ۱۰ تا ۱۲ کیلومتر و تا راه‌آهن تبریز بین ۵ تا ۷ کیلومتر است. این اقامتگاه‌ها، با معماری سنتی خود، فضایی دلپذیر برای تجدید قوا و آسودن در بافتی سنتی را فراهم کرده‌اند. با مشاهده جدول زیر می‌توانید اطلاعاتی درباره اقامتگاه‌های نزدیک به مسجد جامع یزد کسب کنید.

نام اقامتگاه	کافی‌شاپ/رستوران	اتاق‌ها	قیمت اتاق  در تاریخ ۱۷ بهمن ۱۴۰۲	توضیحات
اقامتگاه بوم گردی نقره یزد	کافی شاپ واقع در پشت بام	۸ باب اتاق	یک‌تخته۸۵۰ هزارتومان	–
اقامتگاه بوم گردی خشت آباد یزد	چایخانه سنتی واقع در محوطه	۱۲ باب اتاق۳ باب اتاق کاهگلی روی پشت‌بام	یک‌تخته۸۵۰ هزارتومان	–
اقامتگاه سنتی ترنج سبز یزد	–	اتاق‌های آن در طبقات همکف و اولفاقد پنجره و دارای نورگیر روی در	یک‌تخته۱ میلیون و ۵۰۰ هزارتومان	خانه‌ای تاریخی متعلق به دوره قاجار
هتل ملک التجار یزد	کافه-رستوران مسقف هتل واقع در محوطه	۲۳ باب اتاق	دوتخته۳ میلیون و ۷۰۰ هزارتومان	نخستین هتل خشتی جهان با فضایی باستانی
هتل فاضلی یزد	–	۱۶ اتاق سنتیاتاق‌ها با پنجره‌های بلند در پیرامون حیاط	دوتخته۲میلیون تومان	معماری به سبک سنتی
اقامتگاه سنتی علی بابا یزد	–	۱۰ باب اتاق۲ باب اتاق‌ روی پشت‌بام، بدون پنجره و با نورگیر	یک‌تخته۳ میلیون و ۲۰۰ هزارتومان	با قدمتی ۲۰۰ ساله
اقامتگاه بوم گردی طارونه یزد	–	۱۰ باب اتاق برخی از اتاق‌ها دارای یخچال، حمام و سرویس بهداشتی مشترک	دوتخته۹۰۰هزارتومان	خانه‌ای تاریخی با معماری دوران زندیهامکان بازدید از  سرداب، قنات، تنورخانه و هیزم‌دان، چاهخانه، بادگیر و آب انبار

رستوران‌های نزدیک مسجد جامع یزد

رستوران مارکوپولو: این رستوران که به هتل شرق یزد تعلق دارد، غذاهایش را در حوالی مسجد جامع یزد بر بالای پشت‌بام خانه‌ای قدیمی عرضه می‌کند. وقتی در محوطه آن پا می‌گذارید، با منظره زیبایی از شهر روبرو می‌شوید که هنگام صرف غذاهای خوش‌طعم یزدی ازجمله سوپ عدس یزدی،و دیگرغذاهای ایرانی همچون کباب و جوجه، علاوه‌بر لذت چشیدن، از لذت دیدن هم بهره‌مند شوید. برای تغذیه در این رستوران، می‌توانید از ساعت ۱۹ تا ۲۴ به آن مراجعه کنید یا با شماره ۰۳۵۳۶۲۶۷۷۸۳ تماس بگیرید.

کافه و رستوران ایرانی قدیمی: این رستوران، درست در میانه بافت تاریخی شهر به فعالیت می‌پردازد. غذاهای این رستوران توسط مجموعه‌ای از عوامل کاربلد ارائه می‌شود و حس‌وحال سنتی آن، می‌تواند برای شما خاطرات خوشی از سفر بسازد. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید با شماره ۰۳۵۳۶۲۰۵۰۸۴ تماس بگیرید.

کافه رستوران بام یزد: در منوی این کافه‌-رستوران می‌توانید انواع نوشیدنی‌ها و دسرهای گرم و سرد را ببینید و انتخاب کنید. همچنین شب این رستوران، به لذت صرف غذاهای خوشمزه سنتی آن می‌افزاید. از ساعت ۱۱ تا ۲۴ می‌توانید به این مکان برای صرف غذا بروید یا با شماره ۰۳۵۳۶۲۱۶۴۴۶ تماس بگیرید. 

رستوران هتل جاده ابریشم: این رستوران، کباب‌های خوشمزه و نوشیدنی‌های متنوعش را در ساختمانی متعلق به دوران قاجاریه در صد متری مسجد جامع یزد عرضه می‌کند. همچنین حجره‌هایی در مجموعه هتل-رستوران برای اقامت مسافران وجود دارد. 

جمع‌بندی

در این مقاله با مرور تاریخچه مختصر مسجد جامع کبیر یزد، وارد معماری بخش‌های مختلف آن شدیم تا زیبایی‌ها و ویژگی‌های منحصربه‌فرد هریک را کنار هم بچینیم و دلالیل محکمی برای بازدید از این مجموعه تاریخی و اماکن دیدنی اطراف آن پیدا کنیم. همچنین با تعدادی از سوغاتی‌ها و خوراکی‌های یزد، و هتل‌ها و رستوران‌های اطراف مسجد آشنا شدیم تا برای بازدیدی منظم‌تر و مدیریت دقیق‌تر زمان در سفر، انتخابی بهتر برای استراحت و تجدید قوا داشته باشیم. امید است که وقتی به یزد پا می‌گذارید، از تمام لحظات حضور در این شهر، نهایت بهره را ببرید و بدون سردرگمی و تردید، به ملاقات بافت تاریخی آن بروید.