لغو پرواز

تصور کنید چمدان‌هایتان را بسته‌اید، تاکسی گرفته‌اید و با ذوق و شوقِ شروع یک سفر هیجان‌انگیز به فرودگاه رسیده‌اید. اما ناگهان، یک نگاه به تابلوی اعلانات فرودگاه، آب سردی بر پیکر شما می‌ریزد: «لغو شد».  این عبارت کوتاه، یکی از ترسناک‌ترین واژه‌ها برای هر مسافری است. لغو پرواز می‌تواند برنامه‌های سفر، رزرو هتل‌ و حتی قرارهای کاری مهم را در یک چشم‌بر‌هم‌زدن نابود کند.

اما آیا تا به حال از خود پرسیده‌اید که در آن سوی این عبارت ناخوشایند  چه حقایقی وجود دارد؟ آیا ایرلاین‌ها صرفاً برای سود بیشتر یا بی‌نظمی پرواز را باطل می‌کنند؟ حقیقت این است که در صنعت هوانوردی، یک قانون طلایی وجود دارد که بر همه چیز مقدم است: «ایمنی صد‌در‌صدی».

در این مقاله اختصاصی از مجله گردشگری  «سه کلیک»؛ ما با بررسی و تجمیع اطلاعات از برترین منابع هوانوردی دنیا، ۱۰ دلیل اصلی لغو پروازها را کالبدشکافی کرده‌ایم. همچنین در انتها، به شما خواهیم گفت که در صورت مواجهه با این شرایط، چه حقوقی دارید و چگونه می‌توانید خسارت خود را دریافت کنید. اگر مسافر هستید و بلیط هواپیما رزرو کرده‌اید، خواندن این مطلب برای شما از نان شب واجب‌تر است.

۱. شرایط جوی نامساعد؛ متهم ردیف اول

وقتی صحبت از لغو پرواز می‌شود، همه نگاه‌ها به آسمان دوخته می‌شود. آب‌وهوا شایع‌ترین دلیل کنسلی در سراسر جهان است. اما برخلاف تصور عموم، یک بارش باران ساده نمی‌تواند غول‌های آهنی را زمین‌گیر کند. پس چه چیزی باعث لغو می‌شود؟

 وزش بادهای جانبی (Crosswinds)

هواپیماها طوری طراحی شده‌اند که رو به باد بلند شوند و بنشینند. اما اگر باد با سرعت زیاد و به صورت عمود بر باند فرودگاه بوزد (باد جانبی)، حفظ تعادل هواپیما هنگام نشستن تقریبا غیرممکن و بسیار خطرناک می‌شود. حتی ماهرترین خلبانان نیز در چنین شرایطی ریسک نمی‌کنند.

 کاهش دید و مه غلیظ

اگرچه هواپیماهای مدرن به سیستم‌های فرود خودکار (Autopilot) مجهز هستند، اما طبق قوانین بین‌المللی هوانوردی، خلبان باید در ارتفاع مشخصی قبل از لمس باند، بتواند چراغ‌های باند را با چشم غیرمسلح ببیند. اگر مه غلیظ دید را به زیر حداقل استاندارد (Minimums) برساند، پرواز بلافاصله لغو یا به فرودگاه دیگری هدایت می‌شود.

 طوفان‌های رعد و برق (Thunderstorms)

خطرناک‌ترین پدیده برای هوانوردی! مسئله فقط برخورد صاعقه نیست (بدنه هواپیماها در برابر صاعقه مقاوم است)؛ بلکه جریان‌های هوای به شدت متلاطم و صعودی/نزولی درون ابرهای کومولونیمبوس است که می‌تواند کنترل هواپیما را از دست خلبان خارج کند. هیچ پروازی مجاز به عبور از دل یک طوفان تندری نیست.

 ۲. نقص فنی هواپیما؛ ایمنی شوخی‌بردار نیست

هواپیما پیچیده‌ترین وسیله نقلیه ساخت بشر است که از میلیون‌ها قطعه تشکیل شده است. قبل از هر پرواز، خلبانان و مهندسان زمینی چک‌لیست‌های طولانی و سخت‌گیرانه‌ای را بررسی می‌کنند.

اگر حتی یک چراغ هشداردهنده در کابین خلبان روشن شود، یا یک سنسور کوچک عدد نادرستی را نشان دهد، پرواز «باید» متوقف شود. شاید برای مسافری که ساعت‌ها در سالن ترانزیت منتظر مانده، شنیدن اینکه «پرواز به دلیل نقص فنی لغو شد» عذاب‌آور باشد، اما این تصمیم یعنی ایرلاین جان شما را به ریسک کردن ترجیح داده است. مشکلات رایج شامل نشتی سیستم هیدرولیک، اختلال در سیستم تهویه مطبوع، یا مشکل در سیستم‌های ناوبری است.

 ۳. محدودیت‌های کادر پرواز (Crew Rest Requirements)

شاید عجیب به نظر برسد، اما گاهی هواپیما سالم است و هوا عالی، اما پرواز لغو می‌شود چون خلبان یا مهمانداری برای پرواز وجود ندارد!

طبق قوانین سخت‌گیرانه سازمان‌های هواپیمایی کشوری، خلبانان و خدمه پرواز سقف ساعت کاری مشخصی دارند. اگر یک پرواز قبلی با تاخیر انجام شده باشد و ساعت کاری مجاز کادر پرواز به پایان برسد، آن‌ها قانوناً حق ندارند پرواز بعدی را انجام دهند (چون خستگی می‌تواند منجر به خطای انسانی فاجعه‌بار شود). اگر ایرلاین نتواند در زمان کوتاه خدمه جایگزین (Standby Crew) پیدا کند، چاره‌ای جز لغو پرواز باقی نمی‌ماند.

 ۴. ترافیک هوایی و محدودیت‌های فرودگاهی

آسمان هم مثل خیابان‌های تهران در ساعت اوج ترافیک، شلوغ می‌شود. گاهی اوقات فرودگاه مقصد به دلیل شلوغی بیش از حد، ظرفیت پذیرش هواپیمای جدید را ندارد.

کنترلرهای ترافیک هوایی (ATC) ممکن است برای جلوگیری از برخورد یا مدیریت تراکم، دستور توقف پروازها را صادر کنند. همچنین خرابی رادارهای فرودگاه، بسته شدن باند فرودگاه به دلیل خرابی آسفالت یا وجود شیء خارجی روی باند، از دیگر عوامل لغو پرواز از سوی مدیریت فرودگاه است که از کنترل ایرلاین خارج است.

۵. کمبود مسافر و مسائل اقتصادی (ویژه پروازهای چارتر)

این مورد بیشتر در پروازهای چارتر دیده می‌شود تا پروازهای سیستمی. چارترکننده‌ها هواپیما را دربست اجاره می‌کنند و اگر نتوانند تعداد کافی بلیط بفروشند، انجام پرواز برایشان ضرر مالی سنگینی خواهد داشت.

در این شرایط، گاهی چارترکننده تصمیم می‌گیرد پرواز را لغو کرده و پول مسافران را پس بدهد (یا آنها را با پرواز دیگری بفرستد). هرچند این کار از نظر اخلاقی و حرفه‌ای درست نیست و باعث نارضایتی شدید می‌شود، اما یکی از واقعیت‌های تلخ سفرهای ارزان‌قیمت چارتری است.

 ۶. اثر دومینویی (The Ripple Effect)

صنعت هوانوردی یک شبکه به هم پیوسته است. هواپیمایی که قرار است ساعت ۲۰ شما را با پرواز کیش به تهران ببرد، احتمالا ساعت ۱۸ از مشهد به کیش پرواز کرده است.

اگر پرواز مشهد به دلیل طوفان شن لغو شود، هواپیمایی در کیش وجود نخواهد داشت که شما را سوار کند! به این پدیده «اثر دومینویی» می‌گویند. یک تاخیر یا لغو در ابتدای روز می‌تواند باعث لغو زنجیره‌ای چندین پرواز در شهرهای مختلف تا پایان شب شود.

 ۷. مسائل امنیتی (Security Issues)

پس از وقایع تروریستی در جهان، امنیت پرواز اولویت شماره یک دولت‌هاست. لغو پرواز به دلایل امنیتی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

*   دریافت تهدید بمب‌گذاری (حتی اگر دروغین باشد، باید جدی گرفته شود).

*   مشکل در بازرسی بار مسافران و ناهماهنگی امنیتی.

*   ناآرامی‌های سیاسی، جنگ یا مانورهای نظامی در مسیر پروازی.

*   حملات سایبری به سیستم‌های کامپیوتری فرودگاه یا ایرلاین.

 ۸. مشکلات سیستم‌های کامپیوتری ایرلاین

در دنیای دیجیتال امروز، همه چیز از صدور کارت پرواز تا محاسبه وزن و تعادل هواپیما توسط نرم‌افزارها انجام می‌شود. در سال‌های اخیر بارها شاهد بوده‌ایم که قطع شدن سرورهای جهانی یک ایرلاین یا حمله هکری به دیتابیس آن‌ها، باعث شده تمام پروازهای آن شرکت در سراسر جهان برای چند ساعت یا چند روز لغو شود.

 ۹. عدم وجود هواپیمای جایگزین

ناوگان هوایی بسیاری از کشورها محدود است. ایرلاین‌های بزرگ معمولاً چند هواپیما را به عنوان «رزرو» روی زمین نگه می‌دارند تا در صورت خرابی یکی از هواپیماها، جایگزین شود. اما در ایرلاین‌های کوچکتر یا در فصل‌های شلوغ سفر (High Season)، تمام ناوگان در حال پرواز است. در این حالت، اگر یک هواپیما خراب شود، هیچ جایگزینی وجود ندارد و پرواز لغو می‌شود.

 ۱۰. اعتصابات کارکنان (Strikes)

این مورد در کشورهای اروپایی بسیار شایع است. اعتصاب خلبانان، کارکنان برج مراقبت یا حتی کارگران بخش حمل چمدان می‌تواند یک فرودگاه را به تعطیلی کامل بکشاند. در این شرایط، با اینکه ایرلاین مایل به انجام پرواز است، به دلیل نبود نیروی انسانی عملیاتی، پروازها لغو می‌شوند.

راهنمای حقوقی مسافران سه کلیک: وقتی پرواز لغو شد چه کنیم؟

حالا که دلایل را دانستیم، سوال مهم این است: **حق شما چیست؟** قوانین سازمان هواپیمایی کشوری ایران و کنوانسیون‌های بین‌المللی، حقوق مشخصی را برای شما در نظر گرفته‌اند.

 ۱. استرداد کامل وجه (بدون جریمه)

مهم‌ترین قانون این است: اگر پرواز از سوی ایرلاین (به هر دلیلی) لغو شود، ایرلاین موظف است ۱۰۰٪ مبلغ بلیط هواپیما را به شما برگرداند. هیچ شرکت هواپیمایی یا آژانس مسافرتی حق ندارد بابت پرواز کنسل شده، جریمه‌ای از شما کسر کند. شما می‌توانید در مقاله قوانین کنسلی بلیط های سیستمی اطلاعات بیشتری در این باره کسب نمایید.

 ۲. پرواز جایگزین

در بسیاری از موارد، ایرلاین موظف است در صورت امکان، شما را با **نزدیک‌ترین پرواز ممکن** (حتی با یک ایرلاین دیگر) به مقصد برساند. اگر عجله دارید، حتماً به جای پس گرفتن پول، درخواست پرواز جایگزین کنید.

 ۳. جبران خسارت (Compensation)

این مورد کمی پیچیده‌تر است و به زمان اعلام کنسلی بستگی دارد:

اگر بیش از یک هفته قبل خبر دهند:** فقط پول بلیط استرداد می‌شود.

اگر در روز پرواز یا ساعات نزدیک به پرواز لغو شود:** علاوه بر استرداد وجه، ایرلاین باید طبق آیین‌نامه حقوق مسافر، خسارت نیز پرداخت کند (معمولاً درصدی از قیمت بلیط).

نکته مهم: اگر لغو پرواز به دلیل «عوامل اجتناب‌ناپذیر» مثل بدی آب‌وهوا یا بلایای طبیعی باشد، ایرلاین ملزم به پرداخت خسارت اضافی نیست و فقط پول بلیط را برمی‌گرداند.

 ۴. پذیرایی و اقامت

اگر لغو پرواز شما را مجبور کند که شب را در فرودگاه بمانید (و شهر محل اقامتتان نباشد)، ایرلاین موظف است هزینه هتل، رفت‌وآمد و وعده‌های غذایی شما را تامین کند.

توصیه نهایی سه کلیک

دوست عزیز، لغو پرواز بخشی جدایی‌ناپذیر از سفر است. هیچ‌کس دوست ندارد تعطیلاتش خراب شود، اما عصبانیت در فرودگاه کمکی به شما نمی‌کند (و حتی ممکن است اوضاع را بدتر کند!).

بهترین کار چیست؟

1.  بیمه مسافرتی بخرید؛  بسیاری از بیمه‌های مسافرتی هزینه تاخیر یا لغو پرواز را پوشش می‌دهند.

2.  اپلیکیشن ایرلاین را چک کنید. قبل از رفتن به فرودگاه، وضعیت پرواز را آنلاین چک کنید.

3.  آرامش خود را حفظ کنید؛ با فریاد زدن سر کارمند کانتر، هواپیما تعمیر نمی‌شود! با احترام برخورد کنید تا آن‌ها هم تمام تلاششان را برای پیدا کردن پرواز جایگزین برای شما انجام دهند.

کلام آخر

سفر یعنی تجربه‌های پیش‌بینی نشده؛ حتی اگر این تجربه، یک شب ماندن ناخواسته در شهر مبدا باشد. با سه کلیک؛ هوشمندانه سفر کنید و همیشه برای تغییرات آماده باشید.