مسجد کبود تبریز؛ راوی قصه هنر و ایمان

مسجد کبود تبریز یکی از جاذبه‌های‌ شگفت‌انگیز و تماشایی ایران است و در میان تمام مساجد و مکان‌های تاریخی کشور، نمونه برجسته‌ای از سبک معماری اسلامی به‌شمار می‌رود. این مسجد جزو مشهورترین مکان‌های دیدنی تبریز محسوب شده و از دوران حکومت قراقویونلوها به یادگار مانده‌است.

 کاشی‌‌های‌ آبی‌رنگ که به‌طرز استادانه‌ای در معماری مسجد به‌کار رفته‌است‌، بسیار چشم‌‌نواز بوده و بدون اغراق در تمام جهان نظیر ندارد. مسجد کبود تبریز ، بخش جدایی‌ناپذیری از ماهیت، فرهنگ و پیشینه ایران در دوران پس از اسلام را به‌زیبایی نمایش می‌دهد. اگر در حال برنامه‌ریزی برای سفر به تبریز هستید، توصیه می‌کنیم حتماً از این مسجد فوق‌العاده تماشایی بازدید کنید. در این گزارش از مجله گردشگری سه‌کلیک، مسجد تاریخی و فیروزه‌ای رنگ تبریز را معرفی می‌کنیم:

رزرو بلیط هواپیما با سه کلیک خوبه!

دسترسی به مسجد کبود تبریز 

نشانی: آذربایجان شرقی، تبریز، خیابان امام خمینی، نرسیده به میدان شهید بهشتی، جنب پارک خاقانی

مسجد کبود یا به‌قول تبریزی‌ها مسجد آبی، در مرکز شهر تبریز در خیابان امام خمینی قرار دارد. برای رسیدن به این جاذبه تاریخی، باید خود را به میدان شهید بهشتی یا میدان ساعت برسانید؛ این مسجد قدیمی در بین این میدان‌ها واقع شده‌است. وقتی ورودی بزرگ پارک خاقانی را مشاهده کردید، مسجد کبود هم در کنار آن مشخص است. 

برای رفتن به مسجد، همیشه می‌توانید از ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی تبریز استفاده کنید. این شهر مترو، اتوبوس و تاکسی‌های خطی منظمی دارد که جابجایی گردشگران را آسان می‌کند. همچنین وسیله نقلیه شخصی یا تاکسی‌های اینترنتی هم انتخاب مناسبی هستند.

زمان و هزینه بازدید از مسجد کبود تبریز

زمان بازدید: هر روز از 8 صبح تا 5:30 عصر

هزینه: گردشگران ایرانی: 5000تومان |  گردشگران خارجی: 50000 تومان

دیدنی‌های اطراف

بوستان خاقانی در کنار مسجد کبود تبریز قرار دارد.

موزه آذربایجان  کمتر از 100 متر با مسجد فاصله دارد.

میدان ساعت در فاصله 400 متری مسجد واقع شده‌است.

بخش های مختلف مسجد کبود تبریز

همان‌طور که گفتیم، این مسجد قدیمی و حیرت‌انگیز یکی از مشهورترین جاذبه‌های تبریز به حساب می‌آید. در ادامه مطلب قسمت‌های مختلف آن را بررسی خواهیم‌کرد:

ورودی مسجد

یکی از قسمت‌های اصلی مسجد کبود تبریز که از همان ابتدا نگاه گردشگران را به خود جلب می‌کند، مدخل عظیم و بلند آن است. این سردر از دو پایه، یک طاق ضربی و دو پایه در وسط در ورودی تشکیل شده‌است. این بخش را با استفاده از کاشی‌های معرق ظریف و زیبا و کتیبه‌هایی به خط ثلث و کوفی تزئین کرده‌‌اند.

گنبدها

مسجد کبود تبریز دو گنبد دارد؛ گنبد بزرگ‌تر به ارتفاع ۲۰ متر و قطر ۱۷ متر روی صحن و بنای اصلی نصب شده‌است. قراردادن این گنبد عظیم -به‌نحوی که بار سنگین آن روی پایه‌های متعدد تقسیم شود- از مهارت بالا و معماری هنرمندانه‌ی استادکاران آن روزگار خبر می‌دهد. شما می‌توانید رواق‌های به‌هم پیوسته و زیبایی را در محیط اطراف گنبدخانه بزرگ مشاهده کنید که از طریق طاق‌نما در سه‌طرف به رواق‌های اطراف خود متصل شده‌اند.

در بخش جنوبی و بر روی صحن کوچک، گنبد کوچکتر نیز قابل مشاهده‌است که به ساختمان آرامگاه خانوادگی جهانشاه تعلق دارد.

سردابه

سردابه مسجد کبود تبریز یکی دیگر از قسمت‌های این مکان تاریخی است. در بخش عقبی محراب قدیمی، یک اتاق بزرگ ساخته‌شده که سرآخر به سردابی کوچک ختم می‌شود. طبق نظر کارشناسان، مقبره‌های کشف شده در این سرداب محل دفن جهانشاه و همسرش هستند. این قسمت از مسجد به مرور زمان و با رخ‌دادن حوادث طبیعی (مانند زلزله) آسیب زیادی دیده و بخش بزرگی از تزئینات آن مثل کاشی‌های لاجوردی، ازاره‌های مرمری(از طاقچه تا کف اتاق) و کتیبه‌های مختلف به‌طور کامل تخریب شده‌است.

صحن و رواق 

در مسجد کبود تبریز دو صحن زیبا و دل‌نواز وجود دارد که صحن بزرگتر یا همان اصلی به‌شکل مربع ساخته‌شده و یک حوض در وسط آن قرار دارد. در اطراف این صحن چند شبستان هم به چشم می‌خورند. صحن کوچکتر در بخش جنوبی مسجد قابل دسترسی است و شبستان‌های کوچکی درون آن ساخته شده‌است. رواق‌های مسجد در بخش‌های شمالی و شمال شرقی قرار دارند.

تاریخچه مسجد کبود تبریز

سلطان «ابوالمظفر جهانشاه» که یکی از قدرتمندترین پادشاهان قراقویونلوها محسوب می‌شد، سال ۸۷۰ هجری قمری برابر با سال ۸۴۵ هجری شمسی، دستور دارد تا یک عمارت وسیع و دل‌باز به نام مظفریه ساخته شود؛ مسجد کبود درواقع قسمتی از این عمارت باشکوه به حساب می‌آمد. طبق کتیبه‌ای که روی ورودی مسجد نصب شد‌ه‌است، قدمت مسجد کبود تبریز به ۶۰۰ سال می‌رسد.

این مسجد فیروزه‌ای در دوران خودش یک مجموعه‌ی بزرگ بود و بخش‌های گسترده و متنوعی داشت که متاسفانه حالا بسیاری از آنها تخریب شده‌اند. زلزله سال ۱۱۹۳ هجری قمری تبریز، آسیب ویران‌کننده‌ای به ساختمان مسجد وارد کرد و پس از آن حادثه تلخ، چیزی جز مدخل ورودی و پایه‌های مسجد باقی نماند.

از سال ۱۳۱۸ هجری شمسی کار احیا و بازسازی این بنای کم‌نظیر آغاز شد و تا سال ۱۳۵۵ همچنان ادامه یافت. با پیروزی انقلاب اسلامی، تزئینات داخلی و کاشی‌کاری‌های چشم‌نواز مسجد تاحدی نوسازی شدند و بخش‌های دیگر آن هنوز هم در حال مرمت هستند.

معماری مسجد کبود تبریز

معماری مسجد کبود تبریز ، ترکیب زیبایی از سبک‌های اسلامی و آذری است و می‌شود آن‌را با معماری مسجد گوهرشاد مشهد قیاس کرد؛ بد نیست بدانید که احداث هر دو بنا در یک دوره تاریخی انجام شده‌است.

 در ساخت بنای مربعی‌شکل مسجد کبود، آجر و سنگ مرمر به‌کار رفته‌است. یک حوض زیبا در وسط نقشه چهارگوش این مسجد قرار گرفته و در گوشه‌های کناری، صحن و شبستان‌ها ساخته شده‌است. جالب است که در آن دوران به شرایط آب‌و‌هوایی تبریز هم دقت شده و قسمت‌های مختلف مسجد مثل صحن و شبستان‌ها، در فصول گرم وسرد سال به‌خوبی قابل استفاده هستند.

ساختمان اصلی مسجد، روبروی صحن و مقابل قبله قرار گرفته و ستون‌های آن ۱۲ متر از یکدیگر فاصله دارند. قبلاً یک گنبد آجری بر فراز ساختمان اصلی نصب ‌بود که در اثر زمین‌لرزه ویران شد و امروزه گنبد تازه‌ای جای آن گذاشته‌اند. همچنین یک گنبد کوچک‌تر درون مسجد و زیر گنبد اصلی قرار دارد که بسیار زیباست و چشم هر بازدید‌کننده‌ای را خیره می‌کند.

تزئینات مسجد کبود تبریز

جذاب‌ترین بخش بازدید از مسجد کبود تبریز ، تماشای کاشی‌کاری‌های داخلی زیبای آن است که به‌طرز هنرمندانه‌ای در فضای آن نقش بسته‌است. این مسجد جزو زیباترین مکان‌های تاریخی ایران محسوب می‌شود و از بُعد جهانی هم یکی از چهار مسجد تزئین شده با کاشی‌های آبی است؛ جالب است بدانید بیشتر این کاشی‌ها هشت‌ضلعی هستند.

به‌علاوه سنگ‌های فیروزه‌ای و سنگ مرمر در تزئینات مسجد کبود تبریز نقش ویژه‌ای دارند و سقف آن هم با استفاده از آب‌طلا نقاشی شده‌است. متاسفانه قسمت عمده‌ی تزئینات محراب مسجد ویران شده و فقط تکه‌هایی از یک کتیبه منقش به آیات قرآن در این قسمت دیده می‌شود.

از دیگر تزئینات داخلی این مکان می‌توان به طرح‌های اسلیمی و هندسی، خط‌نوشته‌های ثلث، نستعلیق و نسخ، طراحی‌های رنگی و کتیبه‌های متنوع اشاره‌کرد.

کلام آخر

توصیه می‌کنیم که هنگام مسافرت به تبریز، فرصت بازدید مسجد کبود تبریز را  از دست ندهید. اگر فقط یک قطعه از عکس‌های این مسجد را ببینید، دیگر نمی‌توانید با وسوسه تماشای کاشی‌‌های لاجوردی این بنا مقابله کنید!

در این گزارش کوتاه، از معماری و تزیینات داخلی مسجد کبود نوشتیم و این شاهکار تاریخی را معرفی کردیم. با مطالعه این مطلب هرآنچه لازم است در مورد این مسجد بدانید، از آدرس، هزینه و ساعت بازدید تا تاریخچه و معماری توضیح داده شده‌است؛ بازدید خوبی برای‌تان آرزو می‌کنیم.