عمارت مسعودیه تهران؛ قدم در تونل زمان

کشور ایران قدمت تاریخی بسیاری دارد. این پیشینه غنی باعث می‌شود مورخان و باستان‌شناسان، مشتاقانه به فکر کشف اسرار و رموز آثار و بناهای تاریخی به‌جامانده باشند، دریچه‌ها پنهان‌شده را بیابند و آن را به روی دنیا مدرن امروزی باز کنند. شهرهایی مانند اصفهان، شیراز، یزد و…همیشه اولین شهرهایی هستند که به عنوان مرکز تاریخی‌فرهنگی در ذهنمان ثبت‌شده‌اند.ممکن است بپرسید که پس تهران کجای این لیست قرار دارد؟ باید بگوییم که پایتخت کشورمان نیز دارای بناهای تاریخی و جاهای دیدنی بسیاری است؛ برای مثال عمارت مسعودیه تهران. برای آشنایی با این بنای تاریخی، قدمتش، معمار چیره‌دستی که آن را ساخته و دیگر موارد، خواندن این مقاله را به شما پیشنهاد می‌دهیم. مطمئن هستیم بعد از خواندن مقاله، برای بازدید از این مکان زیبا ترغیب می‌شوید، پس با سایت سه‌کلیک همراه  ما باشید.

رزرو بلیط هواپیما تهران با سه کلیک خوبه!

عمارت ظل‌ السلطان یا مسعودیه؟

قدمت این عمارت زیبا به دوره قاجار برمی‌گردد. عمارت مسعودیه به دستور مسعود میرزا، فرزند چهارم ناصرالدین شاه که حاکم اصفهان بود، در سال 1295ه.ق بنا شد که البته دلیل نامگذاری عمارت نیز دقیقا همین است. مسعودمیرزا قسمتی از باغ نظامیه تهران را خرید و دستور داد عمارت زیبایی بسازند تا هنگام سفر به تهران اقامتگاهی داشته باشد.

مسعودمیرزا  فرزند چهارم خانواده بود که به دلیل فوت برادرهای بزرگش، فرزند ارشد خانواده شد و سلطنت را حق مسلم خود می‌دانست. اما فرزند بزرگ بودن برای پادشاه شدن کافی نبود؛ زیرا برادرش مظفرالدین  شاه با اینکه سنش کمتر بود، به سلطنت رسید. دلیل این موضوع،  ایل و تبار مادر مسعودمیرزا بودند که خون قاجاری نداشتند. مسعود میرزا در سن 24 سالگی حاکم اصفهان شد و لقب ظل‌السلطان گرفت. ظل‌السلطان به معنی سایه پادشاه است. از کجا معلوم؟ شاید بخاطر حسرتش از پادشاه نشدن، این لقب را انتخاب کرد.

نقطه عطف زندگی مسعود میرزا تا سرانجام او

مسعود میرزا به زبان‌ها ترکی،عربی و فرانسوی تسلط داشت و اهل قلم هم بود. کتاب تاریخ مسعودی، با موضوعی تاریخی و نکاتی درمورد حیات‌وحش و شکار که به زبانی ساده نوشته شده، ذوق ادبی او را نشان می‌دهد. اوج قدرت او زمانی بود که در سن 24سالگی حاکم اصفهان شد و دستور داد عمارتی با زیبایی خیره‌کننده بنا کنند که هنگام سفر به تهران، در آنجا بماند. این اقدام برای ساخت‌وساز بنایی زیبا از او بعید بود؛ زیرا او بیشتر یک تخریب‌کننده بود تا یک سازنده. تخریب کاخ‌ها صفوی، سرکوب بختیاری‌ها و اقداماتی در زمان حکومتش در اصفهان که بر زیبایی بناهای تاریخی، اثری منفی گذاشت. شاید همه این تخریب‌ها ریشه در ناکامی او برای به دست‌آوردن تخت پادشاهی بود که همین باعث شد تا در سن 45 سالگی، دیگر بین مردم محبوب نباشد. سرانجام، او کمی قبل از سقوط قاجار مُرد. فرزند مسعود میرزا 5سال بعداز مرگ پدرش، عمارت مسعودیه را به دختر صدراعظم، همدم‌السلطنه فروخت. مدتی بعد هم رضاشاه این عمارت را از همدم‌السلطنه خرید و آن را وقف وزارت معارف کرد.

چه حوادثی تن عمارت مسعودیه تهران را به لرزه انداخت؟

 وقایع تاریخی زیادی در بطن این عمارت رخ داده که ارزش تاریخی آن را دوچندان کرده‌است. به عنوان مثال، اسناد تاریخی‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد در سال 1256 آتش‌سوزی بزرگی باعث تخریب ضلع غربی عمارت مسعودیه تهران شد. همچنین می‌توان به جنبش مشروطه‌خواهان نیز اشاره کرد؛ به  این صورت که مسعودمیرزا به دلیل محروم بودنش از سلطنت، با برادرش مظفرالدین شاه و برادرزاده‌اش محمدعلی شاه اختلاف داشت. وقتی مردم با پسربرادرش یعنی محمدعلی شاه، مخالفت کردند و خواهان آزادی شدند، مسعودمیرزا این لحظه را غنیمت شمرد و عمارتش را در اختیار مشروطه‌خواهان قرار داد تا کینه خود را نسبت به برادرزاده‌اش نشان دهد. چندی بعد، بمب دست‌‌سازی زیر کالسکه محمدعلی شاه که از روبه‌روی عمارت مسعودیه تهران عبور می‌کرد، قرار دادند. همین کافی بود تا محمدعلی شاه عصبانی شود ومجلس را به توپ ببندد که در این جریان، عمارت مسعودیه و حوالی آن، به‌خصوص خانه ظهیرالدوله دچار آسیب ناچیزی شد.

چه مشخصاتی معماری عمارت مسعودیه تهران را شگفت‌انگیز کرده؟

شکل زمین عمارت مسعودیه، ذوزنقه است و حدودا  15600 مترمربع مساحت دارد، اما می‌توان گفت بی‌شباهت به مستطیل هم نیست. بعد از عبور از سردر، وارد فضای هشتی می‌شویم. بعد از آن حیاط کوچکی قرار دارد و حوض مستطیل‌شکلی در آن است که باوجود باغچه‌های اطرافش، فضایی دلچسب را به وجود آورده‌است. با گذر از راهرویی باریک به حیاط دوم می‌رسیم؛ حیاطی بزرگ‌تر با حوض دایره‌ای شکل که تصویر عمارت مسعودیه تهران با آن ستون‌های بلند و معماری بی‌نظیرش در آن منعکس می‌شود و فضا را زیباتر می‌کند. در انتهای این حیاط، عمارتی به چشم می‌خورد که تراسی زیبا با سقف چوبی دارد و شیشه‌های پنجره‌‌ بزرگش، رنگی است. 

در قسمت شرقی این حیاط، حیاط بزرگ‌تری نیز دیده می‌شود که کاملا سنگ‌فرش‌شده است. در مرکز این حیاط، حوض بزرگ دایره‌ شکلی وجود دارد که دورتادورش گل‌های شمعدانی قرار دارد. کمی جلوتر بنای بزرگ سردر است که در و پنجره‌هایی زیبا و ستون‌هایی منقش دارد. در بالای این بنا، نقش‌واره دو فرشته قرار دارد که لوحی منقش به  جمله توانا بود هر که دانا بود را در دست دارند. نورپردازی این بنا در شب، بسیار چشم‌نواز است. در روبه‌روی حوض بزرگ و اصلی، راه سنگ‌فرش‌شده‌ای وجود دارد که با گذر از آن وارد سردر کالسکه‌رو می‌شویم. 

به طور کلی سرتاسر این عمارت با هنرهای اصیل ایرانی از جمله گچ‌بری، معرق‌کاری، نقاشی، خطاطی، کاشی‌کاری و… تزئین شده ولی آثار معماری اروپایی نیز در معماری این بنا مشهود است. چراکه در زمان قاجار، افرادی برای تحصیل به کشورهای غربی سفر می‌کردند که همین رفت‌وآمدها بر معماری، تاثیر چشم‌گیری گذاشت. تلفیق هنرهای اصیل ایرانی و اروپایی، جذابیت این عمارت را دوچندان کرده‌است. این بنا به مدت 5سال با دستان هنرمند استاد شعبان معمارباشی و با نظارت سراج‌الملک ساخته‌شده‌است. از بیت شعری که بر سردر ورودی عمارت حک شده، مشخص است که صاحب عمارت کیست:

نود و پنج بنا گشت پس از الف و دویست     ز قلی خان رضا چاکر ظل‌السلطان

هنگام قدم زدن در عمارت مسعودیه تهران، هفت کتیبه نیز به چشم می‌آید؛ یک کتیبه در سردر کالسکه‌رو، دو کتیبه در سردر اصلی، دو کتیبه در عمارت مشیریه و دو کتیبه درعمارت دیوان‌خانه.

عمارت زیبای مسعودیه تهران با دستان چه کسی ساخته شده‌است؟

قطعا زیبایی و جذابیت معماری عمارت مسعودیه تهران، هرکسی را مشتاق می‌کند تا معمار آن را بیشتر بشناسد، پس بی‌انصافی است که اگر اشاره‌ای هرچند کوتاه به زندگی و سرگذشت استاد شعبان معمارباشی، معمارعمارت مسعودیه تهران نداشته‌باشیم. او زاده کرمان بود که به همراه پدر و برادر استادش برای ادامه زندگی به سبزوار رفت. بعد از مدتی مردم و مسئولین حکومتی از ذوق هنری و استعداد این خانواده مطلع شدند. به همین دلیل استاد شعبان، به‌عنوان شهردار انتخاب و مشغول به کار شد. ازجمله بناهای ساخته شده توسط استاد، می‌توان به ساخت پل در مسیر سبزوار به مشهد و سبزوار به تهران، بنای هتل شهرداری سبزوار، حمام شهرزاد و… اشاره کرد. سرانجام استاد شعبان در سن 78سالگی بعد از یک روز بستری، در خانه فوت کرد.

عمارت مسعودیه تهران و بخش‌های اسرارآمیز آن

این عمارت شامل بناهای بیرونی، اندرونی و همچنین بناهای جدیدی است. متاسفانه بخش اندرونی به خرابه تبدیل شده و آنطور که باید به آن توجهی نشده‌است. ساختمان‌های تازه بنا شده نیز تصویر ناخوشایندی ایجاد کرده که با سبک معماری باغ عمارت مسعودیه تهران، هماهنگ نیست. در ادامه به بخش‌های گوناگون عمارت اشاره می‌کنیم.

عمارت دیوان‌خانه

عمارت دیوان‌خانه یا همان بخش اصلی ساختمان که با آیینه‌های زیبا و رنگارنگ تزئین شده و مکان پذیرایی مهمان‌های نور چشمی مسعودمیرزا بوده‌است.

عمارت سفره‌خانه

تالار بزرگی که دورهمی‌ها، جشن‌ها و مهمانی‌های مهم قاجاری در آنجا برپا می‌شده. این ساختمان در ضلع جنوبی عمارت مسعودیه واقع شده‌است که بعد از آن به آبدارخانه و حیاط خدمه می‌رسیم.

حیاط و عمارت سیدجوادی

این عمارت به خاطر ارادت ویژه مسعودمیرزا به حکیم سیدجوادی، این‌گونه نام‌گذاری شده؛ زیرا این حکیم یک بار که مسعودمیرزا هنگام شکار زخمی شده بود، جان او را نجات داد. به این عمارت، اتاق وزرا نیز می‌گفتند.

حیاط و عمارت مشیری

بخش دیگری از عمارت مسعودیه است که محل رفت‌وآمد حبیب‌الله خان و محمدباقرخان از مباشران مسعودمیرزا بوده‌است.

حیاط خلوت عمارت

حیاط خلوت بعد از سردر اصلی قرار گرفته، این بخش روح‌انگیز عمارت با حوض آب و باغچه‌ها پراز گل تزئین شده و واقعا نشاط‌آور است.

عمارت سردرپیاده‌رو

قدیمی‌ترین عمارت است که اخیرا باسازی شده و شکل جدیدی به خودش گرفته‌است. در این عمارت، گفتمان‌های حکومتی مطرح می‌شده به همین دلیل ورودی و خروجی آن، یکی نبوده‌است. هنگامی که به این عمارت رفتید، با دقت به اطرافش نگاه کنید تا سکوهای سنگی، معرق‌کاری‌ها و منبت‌کاری‌ها را ببینید.

عمارت سردر کالسکه‌رو

بی‌شک زیبایی معماری این عمارت با آن مقرنس‌کاری‌هایش، چشم‌نواز است ولی هدف از ساخت آن، عبورومرور راحت بوده تا مشکلی درمسیر به وجود نیاید.

حوض‌خانه عمارت مسعودیه تهران

حوض‌خانه در جنوبی‌ترین قسمت عمارت مسعودیه قرار دارد. همانطور که از اسمش پیدا است وجود حوض‌های  بزرگ و کوچک در این بخش عمارت، جذابیت معماری آن را دوچندان کرده؛ زیرا تصویر زیبایی از بنای عمارت، در آب منعکس می‌شود و هنرهای اصیل ایرانی را دوباره به نمایش می‌گذارد.

بنای یک طبقه با زیرزمین

زیرزمین در قسمت غربی عمارت قرار دارد که متاسفانه در سال‌های قبل از بین رفته‌است.

تماشاخانه عمارت مسعودیه تهران

سالن تئاتر یا همان تماشاخانه، چندسالی است با وجود محدودیت‌هایی که از نظر ساخت‌وساز وجود داشت، در این عمارت ساخته شد. ظرفیت آن حدود 200 نفر است. عاشقان هنر و تئاتر می‌توانند برای تماشای یک تئاتر زیبا به این فضای دلچسب بیایند.

عکاسخانه عمارت مسعودیه تهران

عکاسخانه در طبقه زیرین عمارت واقع شده‌است. پیشنهاد می‌کنیم برای داشتن یک یادگاری از عمارت به عکاسخانه بروید. درضمن پوشیدن لباس‌ها قاجاری عکاسخانه، زیبایی عکس شما را دوچندان می‌کند.

محوطه باغ

مساحت زیاد عمارت مسعودیه با گل و گیاهان سرسبز و زیبا، حوض آب، جاده سنگ‌فرش شده و درختان کاجی که در هر طرف این جاده قدعلم کرده‌اند، فضای عمارت مسعودیه تهران را دلپذیر و نشاط‌اور کرده است. در زمان گذشته، درختان چنار و چراغ‌هایی که با پایه‌هایی چدنی روی آن نصب شده بود، محوطه باغ را روشن می‌کرد. همچنین می‌توان گفت فضای بزرگی که اطراف حوض عمارت وجود دارد احتمالا به خاطر حرکت کالسکه‌ها بوده‌است. 

ساختمان جنوب غربی مجموعه

در این ساختمان، فروشگاه‌ها و گالری‌هایی وجود دارد که وسایلی مثل زیورآلات و صنایع‌دستی می‌فروشند. هرچند که این ساختمان جدید با بناهای قدیمی عمارت مسعودیه تهران همخوانی ندارد ولی برای ارائه خدمات به بازدیدکنندگان لازم است.

کافه و رستوران عمارت مسعودیه تهران

اگر بعد از قدم زدن در عمارت بزرگ و زیبای مسعودیه تهران خسته شدید، برای رفع خستگی و پایانی لذت‌بخش، پیشنهاد می‌کنیم به کافه و رستوران مسعودیه سربزنید. طعم بی‌نظیر نوشیدنی‌ها و غذاها، آن هم در فضایی سنتی و زیبا می‌تواند پایان خوشی برای گشت‌وگزارتان باشد. اگرچه هزینه دمنوش‌ها و غذاها نسبت به جاهای دیگر بیشتر است ولی درعوض شما مکانی را انتخاب کرده‌اید که قدمتی بیشتر از 140 سال دارد. پس ارزشش را دارد. راستی کافه و رستوران مسعودیه در روزهای اول هفته خلوت‌تر است.

برای معرفی کامل بخش‌های عمارت مسعودیه تهران در ادامه به بناهای جدیدش نیز اشاره می‌کنیم.

• قسمت کارت‌زنی، حراست، نگهبانی، بانک ملی، پست برق، گلخانه، سرویس بهداشتی

• ساختمان سه طبقه آجری گزینش
• ساختمان آجری شورای آموزش و پرورش
• ساختمان یک طبقه آجری در شمال عمارت سید جوادی
• ساختمان یک طبقه آجری ایوان‌دار
• انبارهای موقت
• بناهای جدید یک طبقه
• چاپ‌خانه شرق حیاط و آبدارخانه
• ساختمان جنوب غربی مجموعه 

عمارت مسعودیه تهران چه نقشی در فرهنگ این مرزوبوم دارد؟ 

به غیر از بعد تاریخی عمارت، باید به بعد فرهنگی آن نیز اشاره کنیم.

این بنا در سال 1377 با شماره 2190 به عنوان یک اثر ملی ثبت شد. اولین کتابخانه و موزه ملی ایران در گوشه‌ای از این عمارت برپا شد. پایه اصلی کتابخانه ملی به سال 1304 برمی‌گردد که در یکی از اتاق‌های عمارت مسعودیه تاسیس شد و در واقع پایه اولیه و اصلی کتابخانه ملی، همین بود. چند سال بعد از این موضوع، یکی دیگر از اتاق‌های عمارت به عتیقه‌های باستانی که از گوشه وکنار کشور جمع‌آوری شده بود، اختصاص یافت. بعدها این اشیای باارزش به موزه ملی منتقل شد؛ پس می‌توان گفت که عمارت مسعودیه اولین موزه ایران نیز بوده‌است. این عمارت بین سالهای 1342 تا 1343 میزبان دانشکده افسری هم بوده و نقش آموزشی داشته‌است یا به عبارتی دیگر، تا سال 1345 در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرارداشته .امروزه این عمارت در اختیار میراث فرهنگی قرار دارد.

جاهای دیدنی اطراف عمارت مسعودیه تهران کدام‌اند؟

عمارت مسعودیه تهران در محله‌ای قدیمی و تاریخی واقع شده‌است و در اطرافش بناهای ارزشمندی وجود دارد. این بناها عبارت‌ند از:

باغ نگارستان، باغ امین‌السلطان، خانه موزه استاد ابوالحسن صبا و…

باغ نگارستان

باغ نگارستان یکی از جاهای دیدنی است که در شمال خیابان بهارستان، نزدیک به مجلس شورای ملی و در نزدیکی عمارت مسعودیه تهران قرار دارد. این باغ متعلق به زمان قاجاریه است که در زمان فتحعلی شاه بنا شده‌است. متاسفانه به این باغ بسیار بی‌توجهی شده و اکنون تنها بنای قاجاری باقی‌مانده از آن، حوض‌خانه است. مهم‌ترین رویداد سیاسی که در این باغ رخ داده، قتل سیاست‌مدار، قائم مقام فراهانی است. برای بازدید از این باغ زیبا  از ساعت 9 صبح تا 8 شب به آنجا مراجعه کنید.

شماره تلفن هماهنگی برای بازدید گروهی از باغ موزه نگارستان: 33119098

باغ امین‌السلطان

از خانه‌های مهم دوران قاجار است که تصمیمات سیاسی در آن گرفته می‌شد. این بنا به خانه دائی‌جان ناپلئون یا خانه اتحادیه نیز معروف است و تنها بنای باقی‌مانده از باغ‌های لاله‌زار است. این باغ در مرکز تهران بین خیابان  فردوسی و لاله‌زار قرار دارد. باغ امین‌السلطان، همه روزه البته به جز شنبه‌ها، از ساعت 9صبح تا 4 بعدازظهر برای بازدید عموم باز است.

خانه موزه استاد ابوالحسن صبا در نزدیکی عمارت ضل السلطان

استاد صبا، موسیقیدان و نوازنده بود. این خانه که اکنون به خانه موزه تبدیل شده ز اجداد وی به او رسید. خانه‌ای کوچک و زیبا که کاملا با سبک معماری ایرانی ساخته شده‌است. خانه موزه استاد صبا در نبش بن‌بست در خیابان ظهیرالسلام واقع شده و در اطرافش مغازه‌های کاغذفروشی وجود دارد. بازدید از این خانه، از ساعت 8:30 صبح تا 3:30 بعدازظهر امکان‌پذیراست و هزینه ورودی ندارد.

عمارت مسعودیه تهران کجاست؟ دسترسی به سریع‌ترین مسیر

عمارت مسعودیه تهران در بافت مرکزی پایتخت، در میدان بهارستان، ضلع جنوب غربی و در خیابان اکباتان قرار دارد. اگر می‌خواهید  با کمترین زمان، خود را به این عمارت برسانید، باید از مترو استفاده کنید. از طریق خط دو مترو به ایستگاه ملت بروید و بعد از خروج از ایستگاه ملت به خیابان اکباتان برسید. ورودی عمارت در این خیابان قرار دارد. همچنین می‌توانید از ایستگاه مترو بهارستان به ضلع جنوب غربی میدان بهارستان بروید و بعد از طریق خیابان اکباتان به عمارت برسید که البته راه اول برای هرچه زودتر رسیدن پیشنهاد می‌شود. پس استفاده از اتوبوس و وسیله شخصی در گزینه‌های آخر قرار می‌گیرد؛ زیرا محله بهارستان و اطرافش همیشه شلوغ و پرتردد است.

بازدید از عمارت مسعودیه تهران

همه‌روزه به جز روزهایی که تعطیل رسمی است، از ساعت 8 صبح تا 4 بعدازظهر امکان بازدید از عمارت مسعودیه تهران وجود دارد. قبل از بازدید حتما بلیط تهیه کنید. هزینه بلیط برای گردشگران خارجی بیشتر است. در ضمن به دلیل مرمت و بازسازی عمارت مسعودیه تهران، قبل از بازدید با این شماره تماس بگیرید تا از آخرین تغییرات، باخبرشده و با اطمینان خاطر برنامه‌ریزی کنید. 02133992012

هتل‌ها و رستوران‌ها نزدیک به عمارت مسعودیه تهران

• هتل بوتیک نظمیه تهران
• هتل فیروزه تهران
• هتل مهر تهران
• هتل آرمان تهران
• کافه رستوران مس مس
• رستوران عادل
• رستوران شاطر عباس
• رستوران شریفی
• کافه رستوران شاندیز مشتاق

توصیه‌های کاربردی برای رفتن به عمارت مسعودیه تهران

• از مترو به جای اتوبوس و وسیله شخصی استفاده کنید
• به دلیل پیاده‌روی زیاد در عمارت، با در نظرگرفتن شرایط خود مجهز به آنجا بروید
• برای دریافت اطلاعات لازم و آگاه شدن از قیمت بلیط، به سایت یا صفحه اینستاگرام عمارت مسعودیه تهران مراجعه کنید
• دوربین عکاسی با خود به همراه داشته‌باشید. البته اگر مشکلی برای عکسبرداری در عمارت وجود نداشته‌باشد
• پول کافی به دلیل هزینه‌ها احتمالی مانند خرید، رفتن به عکاسخانه، تماشاخانه و…با خود به همراه داشته‌باشید
• پیشنهاد می‌کنیم برای رفع خستگی و لذت بیشتر، از غذاها و دمنوش‌ها رستوران و کافه عمارت مسعودیه تهران، غافل نشوید
• برای بازدید از عمارت مسعودیه تهران، می‌توانید با تور تهرانگردی عمارت‌های قجری همراه شوید

جمع‌بندی

عمارت مسعودیه تهران به دستور مسعود میرزا یکی از فرزندان ناصرالدین شاه و توسط استاد شعبان معمارباشی در زمان قاجاریه ساخته شد. این بنای تاریخی شاهد ماجراهای زیادی بوده‌است؛ از جمله جنبش مشروطیت. عمارت ضل‌السطان به عنوان اولین کتابخانه و موزه ملی، دارای بعد فرهنگی نیز است. همچنین تلفیق هنرهای اصیل ایرانی با هنر معماری اروپایی، جذابیت این بنا را دوچندان کرده‌است؛ به گونه‌ای که اگر به دیدن آثار باستانی علاقه‌مند هم نباشید، زیبایی هنری این بنا شما را به وجد می‌آورد. اگر بعد از خواندن این مقاله از این مکان تاریخی بازدید کردید، تجربه خود را با ما به اشتراک بگذارید.