تالاب لیپار چابهار و زمزمه‌های باد در برگ‌ها

تالاب‌ها از آثار زیبا و ارزشمند طبیعت به‌حساب می‌آیند و نقش مهمی در تنظیم آب‌وهوا، جلوگیری از پخش گردوغبار و جذب گردشگران در مناطق مختلف دارند. این مناطق، محیط‌های امنی برای گیاهان و جانوران متنوع به شمار می‌آیند. یکی از تالاب‌های ایران که در شهر چابهار واقع شده است، تالاب لیپار یا به‌عبارت‌دیگر دریاچه صورتی است که به‌عنوان یک مقصد دیدنی شناخته می‌شود.

تالاب لیپار چابهار یکی از مشهورترین تالاب‌های ایران به شمار می‌رود. این جاذبه استثنایی در شرق چابهار و کنار ساحل دریای عمان و در نزدیکی روستای لیپار قرار دارد. روستای لیپار جزو توابع بخش مرکزی شهرستان چابهار محسوب می‌شود. تالاب لیپار چابهار به‌خاطر واقع‌شدن در یک تنگه‌ی سنگی با منظره‌ای زیبا و رنگ‌هایی منحصربه‌فرد، توجه هر بیننده‌ای را جلب می‌کند. بد نیست بدانید که این آبگیر به‌عنوان “عروس چابهار” هم شناخته می‌شود.

رزرو بلیط هواپیما با سه کلیک خوبه!

معرفی تالاب لیپار چابهار

تالاب لیپار چابهار از جمع شدن آب دریای عمان که در میان دو کوه جاری می‌شود، به وجود آمده و باعث شکل‌گیری یک اکوسیستم بی‌نظیر شده است. این تالاب با ظاهری زیبا و فریبنده، یک برکه آب شور است. وسعت و رنگ این آبگیر به‌تناسب با شرایط محیطی در زمان‌های مختلف تغییر می‌کند؛ در فصول بارانی، مساحت این آبگیر به حدود ۱۰ هکتار افزایش می‌یابد و طول آن بیش از ۱۴ کیلومتر می‌شود.

واژه “لیپار” از دو قسمت “لیپ” و “آر” تشکیل شده است. “لیپ”  در زبان محلی، به معنای خار و خاشاک رود و “آر” به معنای آب رود است. این نام به دلیل اینکه در روستای لیپار آب رودخانه با خار و خاشاک آن به دریا می‌ریزد، انتخاب شده است. همچنین در زبان بلوچی، “لیپار” به محل تلاقی آب رودخانه و دریا اشاره دارد و این واژه وضعیت جغرافیایی این تالاب و روستا را توصیف می‌کند.

درباره تشکیل دریاچه صورتی چابهار دو داستان وجود دارد. برخی از مردم بومی منطقه باور دارند که این آبگیر به‌صورت طبیعی و به دلیل باز شدن راه‌های آبی، به‌تدریج شکل‌گرفته است. این نظریه به تأثیر تغییرات طبیعی در منطقه اشاره دارد.

از طرف دیگر، گروهی داستان دیگری را روایت می‌کنند و معتقدند که ساختار تالاب لیپار چابهار به دستور و تلاش فردی به نام “دادکریم شیخ‌زاده” از مردم روستای “دمبدف” برمی‌گردد. این نظریه، تشکیل تالاب را به فعالیت انسانی و ساختارهای مصنوعی ارتباط می‌دهد.

با توجه به روایت دوم، تالاب لیپار چابهار در سال ۱۳۶۲ هجری شمسی یا 1981 میلادی با تلاش و همت مردم منطقه، ازجمله داداکریم شیخ‌زاده، و با حمایت وزارت نیرو که ماشین‌آلات لازم را در اختیار قرار داده، به وجود آمده است. هدف اصلی ایجاد این آبگیر، مدیریت منابع آبی و تنظیم آب‌های سطحی حاصل از باران‌ها بوده تا به این وسیله از تأثیرات نامناسب و نامطلوب سیلاب‌ها و باران‌های شدید جلوگیری شود.

هر دو نظریه، دیدگاه مهمی در درک فرآیند شکل‌گیری تالاب لیپار چابهار دارند و تأثیرات طبیعی و انسانی را در این پدیده مشخص می‌کنند.

در سال‌های اولیه تشکیل و ایجاد دریاچه صورتی چابهار، بارندگی‌های مناسبی در منطقه رخ داد. به همین دلیل، این تالاب با آبی فراوان پر شد و مناطق اطراف آن سرسبز شدند. در این دوره، تعداد زیادی از پرندگان به‌عنوان ساکن دائمی یا مهاجر موقت به این برکه مهاجرت کردند. بااین‌حال، متأسفانه خشک‌سالی‌های اخیر باعث تهدید جدی به حیات تالاب لیپار چابهار شده و وسعت و شکل دریاچه در حال تغییر است. این واقعیت نشان‌دهنده تأثیرپذیری تالاب‌ها در مقابل تغییرات آب‌وهوایی و شرایط زیستی محیطی است.

چرا تالاب لیپار چابهار، به دریاچه صورتی چابهار معروف است؟

شهرت و جذابیت تالاب لیپار چابهار اساساً به رنگ صورتی مایل به سرخ آن برمی‌گردد. این رنگ منحصربه‌فرد در اثر ترکیب شوری بالای آب دریاچه با یک نوع جلبک به نام “دونالیلا سالینا” (Dunaliella salina) به وجود می‌آید. این جلبک تحمل بالا در مقابل شوری دارد و در آب تالاب رشد می‌کند. وقتی با دسته‌ای از باکتری‌ها به نام “هالوباکتری” (halobacteria) ترکیب می‌شود، منجر به تولید کاروتنوئید (رنگدانه) صورتی می‌شود که به زیبایی بی‌نظیری در تالاب انجامد.

در کل، تشکیل دریاچه‌های صورتی ، از عوامل متعددی، شامل شرایط آب و هوایی، ویژگی‌های خاک بستر دریاچه و میزان شوری آب، نشایت می‌گیرد. این شرایط مناسب به جلوه رنگی خاص و صورتی در تالاب‌ها منجر می‌شود و جذب گردشگران و علاقه‌مندان به طبیعت را به دنبال دارد.

رنگ دریاچه صورتی چابهار به دلیل تأثیر شرایط محیطی مختلف، کیفیت آب و تغییرات در فعالیت باکتری‌ها، در فصول مختلف ممکن است تغییر کند. رنگ‌های قرمز و سرخ در برخی از فصول به‌ویژه در ماه‌های فروردین، خرداد، شهریور، مهر، بهمن و اسفند معمولاً بیشتر و زیباتر دیده می‌شوند. این تغییرات به عواملی مانند ترکیب شیمیایی آب، میزان نور خورشید، دما و ترکیبات مختلف در آب بستگی دارد.

علاوه بر این، رودخانه‌هایی که به دریاچه صورتی چابهار متصل می‌شوند، مواد آلی و معدنی مختلفی را به دریاچه وارد می‌کنند. این مواد می‌توانند بر فعالیت جلبک‌ها و باکتری‌ها تأثیر بگذارند و درنهایت رنگ و ظاهر آن را تغییر دهند. به‌علاوه، تغییرات فصلی نیز باعث تغییرات در شرایط زیستی تالاب می‌شوند و این تغییرات به‌تناسب با میزان نور، دما و عوامل محیطی دیگر باعث تغییر رنگ آن می‌شوند.

جریان‌های دریایی که به دنبال طوفان‌های مونسون (که پدیده طبیعی حوزه عمان است) به وجود می‌آیند، و همچنین تأثیر وزش طوفان و انتشار گردوغبار، می‌توانند در ایجاد افزایش فعالیت جلبک‌ها در دوره زمانی از خرداد تا اواسط شهریور دخیل باشند. در این بازه زمانی، تعداد جلبک‌ها افزایش می‌یابد و پس از گذشت چند ماه، در اواخر پاییز به حداکثر خود می‌رسد و این منجر به تغییر رنگ آب دریاچه به‌شدت واضح می‌شود.

باید توجه داشت که باکتری‌ها قادر به حرکت و شنا نیستند و جابه‌جایی آن‌ها به امواج و جریان‌های آبی، مانند جزر و مد، وابسته است. این جابه‌جایی باکتری‌ها می‌تواند تأثیراتی بر روی توزیع و تغییرات فعالیت جلبک‌ها داشته باشد. این تغییرات طبیعی و متنوع در فعالیت جلبک‌ها و باکتری‌ها می‌توانند به طرز متنوعی به تغییرات رنگ و ظاهر تالاب تا مرئی‌تر شدن این پدیده در ماه‌های خاص در سال منجر شوند.

گونه‌های جانوری دریاچه صورتی چابهار

در سال‌های اولیه تشکیل و ایجاد دریاچه صورتی چابهار، بارندگی‌های مناسبی در منطقه رخ داد. به همین دلیل، این تالاب با آبی فراوان پر شد و مناطق اطراف آن سرسبز شدند. در این دوره، تعداد زیادی از پرندگان به‌عنوان ساکن دائمی یا مهاجر موقت به این آبگیر مهاجرت کردند. بااین‌حال، متأسفانه خشک‌سالی‌های اخیر باعث تهدید جدی به حیات تالاب لیپار چابهار شده و وسعت و شکل دریاچه در حال تغییر است. این واقعیت نشان‌دهنده تأثیرپذیری تالاب‌ها در مقابل تغییرات آب‌وهوایی و شرایط زیستی محیطی است.

تالاب لیپار چابهار به‌عنوان یک محیط‌زیست متنوع، میزبان پرندگان بومی و مهاجری متنوعی است. ازجمله این پرندگان می‌توان به فلامینگوهای سفید و صورتی (مرغ آتشین)، پرنده‌ی سیاه‌رنگ چنگر، حواصیل (مرغ ماهی‌خوار)، عقاب دشتی، طاووسکن، کشیم، باقرقره، تیهو و گونه‌ حفاظت‌شده و در حال انقراض اردک مرمری اشاره کرد. این پرندگان بومی و مهاجری جزء تنوع غنی این منطقه هستند و زیبایی و تنوع زیستی تالاب لیپار را به اوج می‌برند.

در کل تحقیقات علمی و مطالعات کارشناسی نشان می‌دهد که در آب تالاب لیپار چابهار حضور ۶۴ گونه از نرم‌تنان، ۹۳ گونه پلانکتون گیاهی، ۳۱ گونه پلانکتون جانوری، ۸۵ گونه از ماهی‌ها، ۲۴ گونه از سخت‌پوستان، ۱۴ گونه مایوبنتوز و ۴۶ گونه مختلف از جلبک‌ها وجود دارد.

پوشش گیاهی تالاب لیپار چگونه است؟

موقعیت جغرافیایی خاص تالاب لیپار باعث شده تا شرایط مناسبی برای رشد گیاهانی نظیر بلوط، گزنه، گز، کهور، چش (نوعی اقاقیا) و نی در آن به وجود آید. حضور این گونه‌های گیاهی به همراه رنگ و منظره‌ای زیبا، جاذبه جذابی برای این آبگیر ایجاد کرده است.

در نزدیکی تالاب لیپار، دشتی به نام “دشتار” وجود دارد. در گویش محلی، دشتار به معنی دختران جوانی که هنوز ازدواج نکرده‌اند است. این نام به دلیل وجود درختان سبز و جوان در این منطقه برای این دشت انتخاب شده است.

علاوه بر این، در اطراف دریاچه صورتی چابهار، پنبه‌های وحشی نیز رشد می‌کنند و محلی‌ها از آن‌ها برای تهیه تشک و بالشت استفاده می‌کنند. این تنوع از گیاهان و محصولات محلی به زندگی و فرهنگ مردم این منطقه رنگ و جذابیت خاصی اضافه می‌کند.

بهترین زمان بازدید از تالاب لیپار چابهار

موقعیت جغرافیایی مناسب و دسترسی آسان به تالاب لیپار باعث شده تا طول سال، گردشگران زیادی از این منطقه بازدید کنند. بااین‌حال، بهترین زمان برای بازدید از دریاچه صورتی چابهار از اواسط زمستان تا اویل بهار است. در این بازه زمانی، میزان آب تالاب به حداکثر خود می‌رسد و رنگ آب به‌شدت جذاب و فریبنده است.

در تابستان، معمولاً به دلیل کاهش بارندگی‌ها، دریاچه کم آب می‌شود و این باعث می‌شود که رنگ صورتی آب و جلبک‌ها کمتر جلب‌توجه کند. پاییز نیز فصل مهاجرت پرندگان است و بهترین زمان برای تجربه پرنده‌نگری در تالاب لیپار محسوب می‌شود. همچنین، در زمستان نیز پرندگان زمستان‌گذر و ویژه‌ای در این منطقه دیده می‌شوند که می‌تواند تجربه جذابی را برای بازدیدکنندگان ایجاد کند.

تفریحات دریاچه صورتی

تالاب لیپار یک محیط بسیار خالص و آرام دارد و یک زیبایی ساده و درعین‌حال باشکوه به خود می‌گیرد. مردم منطقه معمولاً درگیر فعالیت‌های جمع‌آوری نمک از دریاچه هستند. در اطراف این دریاچه صورتی، تسهیلات گردشگری و امکانات رفاهی خاصی وجود ندارد. تنها یک بازارچه کوچک محلی وجود دارد که تعدادی دست‌فروش در آن مشغول به فروش صنایع‌دستی، محصولاتی مانند صدف و نمک دریایی هستند. این مکان‌ها با رنگ و بوی محلی منطقه، تجربه خاصی را به گردشگران ارائه می‌دهند.

در روزهای شلوغ مانند ایام نوروز، زمانی که تعداد گردشگران در دریاچه صورتی چابهار افزایش می‌یابد، بعضی از مردم بومی با شترهایشان به اطراف دریاچه صورتی می‌آیند. گردشگران می‌توانند با پرداخت هزینه‌ای، شترسواری کنند. به‌علاوه، غیر از شترسواری، گردشگران می‌توانند از قدم زدن در دشت زیبای کنار تالاب، تماشای چشم‌انداز زویایی آن، پرنده‌نگری، عکاسی و خرید از بازارچه محلی لذت ببرند. این تفریحات متنوع و گوناگون می‌تواند سفر گردشگران به دریاچه صورتی چابهار را به یک تجربه بی‌نظیر تبدیل کند.

تجهیزات موردنیاز برای سفر به دریاچه صورتی چابهار

در بازدید از تالاب لیپار چابهار، به تجهیزات زیر نیاز خواهید داشت:

 کلاه آفتاب‌گیر: برای محافظت از سر و چشمان خود در برابر نور خورشید.

 عینک آفتابی: برای محافظت از چشمان در مقابل اشعه‌ی مضر خورشید.

 کفش راحتی: برای راحتی در قدم زدن و جلوگیری از آسیب به پاها.

 لباس اضافی: در صورت نیاز به تغییر لباس به دلیل تغییرات آب‌وهوا.

 دوربین عکاسی: برای ثبت خاطرات و مناظر زیبای تالاب.

 دوربین شکاری: اگر قصد دارید پرندگان را مشاهده کنید، دوربین شکاری برای عکاسی از آن‌ها مفید خواهد بود.

اگر قصد دارید در اطراف تالاب لیپار شب بمانید، تجهیزات زیر نیز می‌توانند مفید باشند:

 چادر مسافرتی: برای خوابیدن در فضای باز و محافظت از خود در برابر عوامل جوی.

 پتو یا کیسه‌خواب: برای گرم نگه‌داشتن خود در شب.

 چراغ‌قوه: برای روشنایی در شب و جلوگیری از تاریکی.

خوراکی: اطعام‌ها و نوشیدنی‌های کافی برای تأمین نیازهای خود در طول زمان.

با داشتن این تجهیزات، می‌توانید تجربه‌ی راحت‌تری در بازدید از این تالاب را داشته باشید.

مسیر دسترسی به تالاب لیپار چابهار

تالاب لیپار در ۲۰ کیلومتری شرق مرکز شهر ساحلی چابهار واقع شده است. برای دسترسی به این تالاب، از بلوار قدس در چابهار حرکت کنید و به فلکه مادر برسید. در فلکه مادر، به سمت بلوار اقیانوس تغییر مسیر دهید؛ بعد از تغییر مسیر، به جاده ساحلی چابهار به گواتر وارد شوید. نام این جاده را می‌توانید در نقشه با عدد ۹۸ پیدا کنید. ۱۸ کیلومتر در این مسیر ساحلی رانندگی کنید تا به روستای رمین و سپس به دریاچه صورتی لیپار برسید.

سخن پایانی

تالاب لیپار چابهار یکی از منحصربه‌فردترین جاذبه‌های گردشگری ایران محسوب می‌شود. بهترین زمان برای بازدید از این منطقه در اواخر زمستان تا اوایل بهار است، زمانی که رنگ صورتی درخشان تالاب به اوج خود می‌رسد و تماشای انبوه پرندگان مهاجر این تجربه را به یک خاطره فراموش‌نشدنی تبدیل می‌کند. دریاچه صورتی چابهار با طبیعت زیبا، تنوع زندگی‌های جانوری و امکانات گردشگری مناسب، به یک مقصد آرامش‌بخش و خاص تبدیل‌شده که هرساله میزبان گردشگرانی از نقاط مختلف ایران و حتی جهان است.