موزه خانه میرزا کوچک خان جنگلی رشت + راهنمای جامع بازدید 

در این مقاله از مجله گردشگری سه کلیک قرار است سراغ موزه خانه میرزا کوچک خان جنگلی رشت برویم. خانه‌ای که بخش مهمی از تاریخ گیلان را در خود جای داده است. ساختمان این موزه در ابتدا محل سکونت خانواده استادسرایی بود. اگر نمی‌دانید خانواده استادسرایی چه ربطی به میرزا کوچک خان جنگلی دارد و هنوز سوالات زیادی درباره خانه میرزا کوچک خان جنگلی و زندگی او دارید با ادامه مقاله همراه باشید.

فرصت رزرو بلیط هواپیما از سه کلیک را از دست ندید

میرز‌‌ا‌‌ کوچک‌ خان‌ جنگلی‌ یا میرزا یونس استادسرایی؟

شاید جالب باشد که بدانید نام اصلی میرزا کوچک خان جنگلی، میرزا یونس استاد سرایی است که در سال 1259 در محله استادسرای رشت به دنیا آمد. برخی معتقدند دلیل معروفیت میرزا یونس به میرزا کوچک خان، پدر وی، میرزا بزرگ خان، بوده است و به همین دلیل میرزا یونس را میرزا کوچک خطاب می‌کردند. پدر میرزا با توجه دست خط بسیار زیبای خود و فعالیت در زمینه تجارت ابریشم به میرزای بزرگ ملقب شده بود. عکس میرزا یونس را احتمالا باری اولین بار در کتاب‌های تاریخ مدرسه دیده باشید. یک مرد با چهره‌ای مهربان که با عزم راسخ و اراده آهنینش جنبش جنگل را هدایت می‌کرد. میرزا یونس با القاب دیگری هم شناخته می‌شود از جمله سردار جنگل، کوچک خان و کوچک جنگل. 

حالا امروز در شهرهای لاهیجان و رشت خیابان‌ها و کوچه‌هایی با نام سردار جنگل به چشم می‌خورد که به القاب میرزا کوچک خان اشاره دارد. خانواده استاد سرایی خانواده‌ای مذهبی و از بزرگان رشت بودند. میرزا یونس سال‌های ابتدایی تحصیل دینی را در مدرسه علمیه حاج حسن صالح آباد و مدرسه جامع رشت گذراند. در نهایت برای ادامه تحصیل حوزوی به مدرسه دینی صالحیه قزوین و مدرسه محمودیه تهران رفت. شاید بپرسید که میرزا یونس با وجود تحصیلات حوزوی چرا به علما و روحانیان نپیوست. در واقع بعد از وقوع برخی حوادث در شمال ایران میزا یونس هم تصمیم گرفت با هدایت جنبش جنگل از آنچه آموخته بهره ببرد پس به نیروهای مشروطه‌خواه پیوست. هدف نهایی میرزا و هم‌قطاران مشروطه‌خواهش برکناری محمدعلی شاه قاجار بود تا مجلس مشروطه دوباره به مجلس برگردد. 

تاریخچه خانه میرزا کوچک خان جنگلی رشت

خانه میرزا کوچک در واقع خانه پدری اوست. این خانه بعد از فوت میرزا کوچک، بنا به وصیت خود او توسط برادرش فروخته می‌شود. مالک جدید خانه در طبقه دوم ساکن بود و طبقه اول را نیز اجاره می‌داد. اما بعد از مدتی، مالک جدید خانه تصمیم می‌گیرد خانه را تخریب کند که شهرداری رشت جلوی این تخریب را می‌گیرد و خانه را به موزه تبدیل می‌کند. پس از آن، خانه توسط شهرداری بازسازی می‌شود.

این خانه مانند دیگر خانه‌های سنتی آن دوره در گیلان شامل باغ و اصطبل بود و وسعت بیشتری داشت به طوری که گفته می‌شود ورودی خانه در گذشته از سمت مسجد مستوفی رشت بود و زمین‌های اطراف را نیز در بر می‌گرفت اما پس فروش بخش‌هایی از زمین این خانه توسط صاحبان جدید و بازسازی تنها ۳۰۰ متر مربع از آن باقی مانده است. با این وجود در این بازسازی‌ ساختار سنتی خانه همچنان حفظ می‌شود.

خانه میرزا‌ کوچک‌ خان‌ جنگلی‌ در محله استادسرا رشت قرار دارد. مساحت این خانه حدود ۳۰۰ متر است و بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد. این خانه در محله استادسرا قرار دارد که افراد بسیار مشهور و بزرگی زندگی در آن می‌کردند که برای مثال می‌توان به موسیو آرسن ارمنی، هوشنگ ابتهاج، محمود نامجو و میرزا بزرگ، پدر میرزا کوچک جنگلی اشاره کرد. اما یکی از مهم‌ترین خانه‌های تاریخی این محله خانه میرزا کوچک خان جنگلی است.

از لحاظ موقعیت جغرافیایی، این خانه در ضلع شمالی میدان شهرداری رشت واقع شده است. با توجه به محدود بودن خانه‌های تاریخی در شهر رشت، وجود خانه میرزا کوچک خان جنگلی نعمت بزرگی محسوب می‌شود که معماری تاریخی و اصیل رشت را می‌توان در آن دید. قدم زدن در این خانه چوبی، خواندن شرح وقایع آن دوران و تماشای وسایل منسوب به میرزا کوچک خان و یارانش سفری لذت‌بخش به قلب تاریخ سیاسی و تاریخی گیلان محسوب می‌شود.

معماری خانه میرزا کوچک خان جنگلی رشت

بنای خانه میرزا کوچک خان جنگلی رشت 300 متر مساحت دارد و دو طبقه است. معماری خانه‌های سنتی گیلان شامل چند عنصر خاص مانند ایوان، سالن بزرگ، سقف و نرده‌های چوبی، اتاق‌های تودرتو و حیاط است. این خانه 200 ساله هم مانند بیشتر خانه‌های سنتی گیلان برای در امان ماندن از رطوبت بر روی یک سکویی آجری و بالاتر از سطح زمین ساخته شده است زیرا هوای گیلان رطوبت بالایی دارد. هر طبقه خانه میرزا کوچک خان جنگلی رشت یک ایوان بزرگ دارد و شامل چهار اتاق تودرتو است. یکی دیگر از ویژگی‌های خانه‌های سنتی گیلان تودرتو بودن اتاق‌هاست. همچنین ایوان راه ارتباطی بین تمام اتاق‌هاست زیرا هر اتاق معمولا یک در ورودی در ایوان دارد و به همین دلیل در خانه‌های سنتی گیلان اهمیت ویژه‌ای دارد. دو پلکان از دو سمت خانه، حیاط را به طبقه دوم متصل می‌کند که یکی از پله‌ها تماما پله‌ها از جنس چوب است و دیگری برای در امان ماندن از رطوبت و باران با آجر ساخته شده است. سقف خانه هم از جنس سفال و شیب‌دار ساخته شده تا در برابر بارش فراوان باران ایمن باشد. 

حیاط این خانه با آجرهای کوچک پوشیده شده و در قسمت جلویی خانه دو حوض مستطیلی آجری تعبیه شده است که چاه آب هم در کنار یکی از این حوض‌ها واقع شده است. در گذشته زمانی که هنوز لوله‌کشی آب شهری گسترش نیافته بود هر خانه گیلانی در حیاطش یک چاه آب شخصی داشت و این یکی از عناصر مهم زندگی گیلانی بود. در کنار هر حوض هم یک باغچه مستطیلی وجود دارد که با درختان تزئینی پر شده است. البته در نظر داشته باشید که معماری حیاط خانه میرزا کوچک خان جنگلی در گذشته حوض نداشت و بعدا به آن اضافه شده است. نرده‌ها چوبی است و کف ساختمان هم با چوب پوشیده شده است. درها و پنجره‌ها هم از جنس چوب انتخاب شده و این یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های خانه های تاریخی گیلان است. 

معماری خانه میرزا کوچک خان جنگلی با دیگر خانه‌های تاریخی رشت مثل خانه سمیعی‌ها که با نام خانه فرهنگ گیلان نیز شناخته می‌شود تفاوت چشمگیری دارد. اما معماری طبقه دوم این خانه به خانه ابریشمی‌ شباهت زیادی دارد. به طور مثال خانه سمیعی‌ها نشانه‌هایی از معماری قاجاری را در خود دارد و نشان می‌دهد که معمار برای ساخت این خانه از معماری قاجاری و درباری الهام گرفته است. اما خانه میرزا کوچک خان جنگلی کاملا به سبک خانه های سنتی گیلان ساخته شده است. 

رزرو هتل 5ستاره با سه کلیک خوبه

دیگر خانه های تاریخی رشت

علاوه‌بر خانه میرزا کوچک خان جنگلی خانه‌های تاریخی دیگری هم در رشت وجود دارد از جمله؛ خانه قدیری، خانه نصرت اعظم سمیعی، خانه شیون فومنی، خانه شیرازی رشت، عمارت اخوان یا خانه میرزا خلیل رفیع، خانه ابریشمی و خانه بلژیکی یا ساختمان گمرک آستارا.

موزه خانه میرزا کوچک خان جنگلی

مهم‌ترین بخش بازدید از خانه میرزا کوچک خان جنگلی رشت تماشای اسناد و عکس‌های موجود در موزه است. بعد از خرید خانه توسط شهرداری و بازسازی آن حالا با یک موزه تاریخی با محوریت زندگی میرزاکوچک خان جنگلی و نهضت جنگل پیش رو هستیم. 

اولین منظره‌ای که از خانه میرزا کوچک خان جنگلی در ذهنتان ثبت خواهد شد تصاویری است که در حیاط و روی دیوار داخلی قرار دارد. این قاب‌ها با تصاویری از سرداران نهضت و تصاویر مختلف از میرزا کوچک خان پر شده است. سپس در طبقه اول به بخش اسناد و کتاب‌های موزه میرزا کوچک خان وارد می‌شوید. طبقه دوم هم بیشتر به وسایل شخصی میرزا یونس استادسرایی اختصاص یافته است. 

طبقه اول موزه

طبقه اول موزه خانه میرزا کوچک خان جنگلی رشت شامل نمایشگاه دائمی کتاب‌های تاریخی گیلان و نهضت جنگ است. همچنین در طبق اول این موزه می‌توانید شاهد نامه‌ها، دست خط‌ها، اسناد، روزنامه‌ها و تصاویر مربوط به میرزا کوچک خان و نهضت باشید. 

طبقه دوم موزه

در طبقه دوم موزه خانه میرزا کوچک خان جنگلی شبیه‌سازی زندگی سنتی گیلانی است. چیزی شبیه به زیست میرزا کوچک خان در دوران جوانی. در این طبقه می‌توانید از اشیا اهدایی مردم به موزه، ظرف و ظروف که در برخی از آن‌ها تصویر میرزا حک شده، ظروف نقره، تصاویری از سر بریده میرزا کوچک خان و چهره او در دوره طلبگی، تابلوی چهره میرزا کوچک خان و وسایل منسوب به میرزا کوچک خان مانند تسبیح، تفنگ و غیره دیدن کنید.

اسلحه خانه میرزا کوچک خان در صومعه‌سرا

شاید جالب باشد که بدانید میرزا کوچک خان یک اسلحه خانه هم داشت که در محله گوراب زرمیخ شهر صومعه‌سرا واقع شده است. هر چند این بنای تاریخی در حال حاضر وضع مناسبی ندارد و حدود 80 درصد ان تخریب شده اما مسئولان در تلاش‌اند تا این بنای تاریخی را در فهرست آثار ملی ثبت کنند و برای بازسازی آن بودجه مناسب تهیه کنند. لازم به ذکر است که این اسلحه خانه با وجود مشکلات و تخریب هر سال گردشگران کنجکاو و علاقه‌مند به تاریخ زیادی را جذب خود می‌کند.

یکی از اسلحه‌سازان مشهور گیلان که اوستا میرزا مهدی نام داشت از یاران نهضت بود و برای نهضت جنگل تفنگ سرپُر می‌ساخت و تفنگ‌های قابل تعمیر جنگلی‌ها را هم تعمیر می‌کرد. اوستا میرزا مهدی پدربزرگ یکی از اسلحه‌سازان قدیمی گیلان به نام حسین استاد یا استاد حسین تفنگ‌ساز بود. حسین استاد آخرین نسل بازمانده از اسلحه‌سازان قدیمی گیلان است که در شفت زندگی می‌کند. او همچنین در سریال میرزا کوچک خان جنگلی نقش یک تفنگچی را ایفا کرده است. 

فیلم‌ها و سریال‌های مربوط به میرزا کوچک خان

اولین کسی که در نقش میرزا کوچک خان جنگلی جلوی دوربین سینما آمد ولی‌الله مومنی بود. او در فیلم‌های سردار جنگل و میرزا کوچک خان در سال 1362 نقش میرزا یونس استادسرایی را برعهده داشت. بعدا یک مجموعه تلوزیونی هم با اقتباس از کتاب سردار جنگ نوشته ابراهیم فخرایی ساخته شد که طرفداران خاص خودش را پیدا کرد. بازیگر نقش میرزا کوچک خان در این سریال علیرضا مجلل، بازیگر اهل گیلان بود. از دیگر سریال‌هایی که به گوشه‌ای از زندگی میرزا کوچک خان و نهضت جنگل پرداخته می‌توان به عمارت فرنگی و گیله‌وا اشاره کرد. 

آدرس خانه میرزا کوچک خان جنگلی + نحوه دسترسی

برای دسترسی به این خانه موزه قدیمی باید ابتدا به خیابان سعدی، سپس خیابان استادسرای رشت بروید. این خانه بین کوچه قهرمان و کوچه هاشم ستوده واقع شده است. برای رفتن به خیابان استادسرا می‌توانید از تاکسی اینترنتی و یا از اتوبوس استفاده کنید. برای دسترسی به خانه میرزا کوچک خان جنگلی رشت با اتوبوس در میدان معلم رشت پیاده شوید و وارد خیابان استادسرا شوید. بعد از 5 دقیقه پیاده‌روی در خیابان استادسرا به خانه میرزا کوچک خان جنگلی خواهید رسید. همچنین اگر در میدان شهرداری رشت پیاده‌ می‌شوید حدود 13 دقیقه پیاده‌روی تا خانه میرزا کوچک خان در پیش دارید. 

هزینه بلیط ورودی موزه خانه میرزا کوچک خان جنگلی

برای بازدید از خانه موزه میرزا کوچک خان جنگلی رشت باید مبلغ 5000 تومان را به عنوان بلیط ورودی پرداخت کنید. بنابراین این خانه تاریخی و موزه ان در شمار جاهای دیدنی رایگان رشت قرار نمی‌گیرد. 

ساعت کاری خانه تاریخی میرزا کوچک خان 

برای بازدید از این خانه تاریخی باید در ایام کاری هفته مراجعه کنید. همچنین این موزه در ایام سوگواری و تعطیلات رسمی باز نیست. ساعت کاری این مجموعه هر روز از ساعت 9 تا 13 است. پیشنهاد می‌کنیم قبل از تصمیم‌گیری برای بازدید از خانه میرزا کوچک خان جنگلی رشت حتما با شماره روابط عمومی این مجموعه 01333242366 تماس بگیرید. همچنین از طریق پیج اینستاگرام این مجموعه به آدرس khaneh_mirza_koochak@ در ارتباط باشید. 

آرامگاه میرزا کوچک خان جنگلی

شاید برایتان سوال پیش بیاید که آیا محل دفن میرزا کوچک در همین موزه است یا نه؟ در واقع جسد میرزا کوچک خان در موزه خانه میرزا کوچک خان جنگلی قرار ندارد بلکه در محله سلیمان‌داران رشت دفن شده است. این آرامگاه در فهرست آثار ملی ایران و میراث فرهنگی قرار دارد. 

درباره مرگ میرزا کوچک خان این نکته حائز اهمیت است که او پس از مرگ به دلیل یخ‌زدگی در جنگل، توسط شخصی به نام رضا اسکستانی اهل خلخال سر بریده شد و بدن بی‌سر میرزا در سلیمان‌داراب به خاک سپرده شد. سر میرزا کوچک خان بعد از نمایش در معرض عموم و فراز و نشیب‌های فراوان به سلیمان‌داراب رشت رسید و در کنار بدنش دفن شد. بر روی سنگ مزار میرزا کوچک خان جنگلی این‌طور نوشته شده است:

«به ندای اسلام بپا خاست و انعکاس صدای مظلومانه مستضعفان ایران را در طنین غرش گلوله‌ها بگوش جهانیان رسانید.»

سخن پایانی درباره خانه میرزا کوچک خان جنگلی رشت

اگر به زودی راهی استان زیبای گیلان می‌شوید در کنار وقت گذراندن در بازار محلی و رنگارنگ رشت سری هم به موزه خانه میرزا کوچک خان جنگلی بزنید. جایی که بخش مهمی از تاریخ گیلان را در خود جای داده است. اگر علاقه‌مند به تاریخ هستید این موزه خانه در شهر رشت می‌تواند گزینه خوبی برای سپری کردن اوقات در رشت زیبا باشد.

رزرو تور ارزان فقط با سه کلیک خوبه

سوالات متداول